ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. كوپ جىلدار قرترك-دە قىزمەت اتقارعان. قازاق تەلەديدارىنىڭ «بالالار مەن جاستار»، «ءىزباسار» ، «كەل، بالالار وقىلىق»، ايەل-انالارعا ارنالعان «سىرلاسۋ» اۆتورلىق باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى، ءارى رەداكتورى. ءقازىر قازاق راديوسىنىڭ «قايىرلى تاڭ، قازاق ەلى!» تاڭعى باعدارلامالار رەداكسياسىنىڭ باستىعى، باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، ادەبي-ساز باعدارلامالار رەداكسياسىنىڭ جەتەكشىسى.
قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ لاۋرەاتى، ق ر مادەنيەت قايراتكەرى. «سىر مەن مۇڭ»، «ءومىردىڭ ءوزى نوۆەللا» اتتى كىتاپتاردىڭ اۆتورى.
اققۋ ارمان
مەنىڭ الماتى قالاسىنا كەلگەنىمە ءۇش كۇن بولدى. قالا شەتىندەگى «الاتاۋ» شيپاجايىنا ورنالاسقانمىن، ءبىراق ەم-دوم قابىلداۋ، دەمالۋ دەگەن ويىمدا جوق. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن سەندەلىپ، قالا كوشەلەرىن كەزىپ ءوزىڭدى ىزدەپ ءجۇرمىن، ءسانيا!
قايدا ەكەنسىڭ؟
كۇن ۇزاققا جاياۋ ءجۇرىپ، ءاربىر جانعا سەن بە دەپ تەسىلە قاراپ شارشادىم دا. جول بويىنداعى ايالداماعا كەلىپ وتىرىپ، ءبىر ءسات وزىڭمەن جۇرگەن، سوناۋ الىستا قالعان اۋىلداعى كەزدەردى قيالىممەن شولىپ ءوتتىم. مەن سەلينوگراد قالاسىنداعى اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىن ءتامامداپ اۋىلعا ورالعاندا ساعان بىردەن كوزىم ءتۇستى.
مەنىڭ تاڭەرتەڭگىلىك ەرتە تۇرىپ، دەنەشىنىقتىرۋمەن اينالىساتىنىم بار ەدى. بىردە تاڭەرتەڭ اۋىل شەتىنە شىعىپ، جۇگىرىپ جۇرگەنىمدە ورىسكە مال ايداپ شىققان ۇلكەندەردىڭ اراسىنان سەنى كوردىم. مارقۇم اتا-اناڭدى دا، ءوزىڭدى دە وقۋشى كەزىڭنەن بىلەتىنمىن. قالاي وزگەرىپ كەتكەنسىڭ. ناپ-نازىك، اققۋدىڭ كوگىلدىرىندەي تالدىرماش، سۇلۋ بويجەتكەن بولىپسىڭ...
كۇندە تاڭەرتەڭ الاڭداپ سەنى ىزدەيتىندى شىعاردىم... ءبىزدىڭ جاقتا كۇز ەرتە تۇسەدى عوي، سونداي ءبىر قارا سۋىقتا سەن اۋىلعا تۇسىرگەن ءشوپتى بەلىڭ مايىسىپ، جالعىز ءوزىڭ مال قوراعا تاسىپ جۇرگەنىڭدى كورىپ، شىداماي قاسىڭا جۇگىرىپ باردىم.
- ءسانياش، مەن كومەكتەسەيىن. سەن ۇيگە بارىپ جىلىنىپ ال. جاۋراپ قالىپسىڭ،- عوي دەدىم. الما ءجۇزىڭ شيەدەي بولىپ قىزارىپ:
- اعا، ىڭعايسىز بولار، ءوزىم-اق تاسيمىن عوي.
سول كۇنى ساعان كومەكتەسكەنىمە وزىمە ىرزا بولدىم. سوڭعى ءۋاقىتار نارسەنى سىلتاۋراتىپ، كورشىلەرىڭ احات دوسىمنىڭ ۇيىنە دە ءجيى باراتىندى شىعاردىم. احاتتىڭ اناسى اق جارقىن ادام ەدى. ۇنەمى سەندەردى ماقتاپ وتىرادى. ءار قىلىعىڭا ءسۇيسىنىپ، ەڭبەكقورلىعىڭدى، ۇقىپتىلىعىڭدى، باۋىرلارىڭا دەگەن قامقورلىعىڭدى وزگەلەرگە ۇلگى قىلاتىن. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ساعان دەگەن سەزىمىم ۇدەي ءتۇستى. كۇندە سەنى كورگىم كەلىپ، اۋلاڭنىڭ قاسىنان وتەتىنمىن. ءسىزدىڭ ءۇيدىڭ مۇرجاسىنان ەرتە شىققان ءتۇتىندى كورىپ قۋاناتىنمىن. العاشقىدا ساعان ويانعان اياۋشىلىق سەزىمىمنىڭ ماحابباتقا ۇلاسىپ، ءوزىڭدى جاقسى كورىپ قالعانىمدى دا سەزبەي قالدىم. ءبىر كۇنى كەشكە سەنى كينوعا شاقىرىپ كەلگەنىمدە:
- اعا، كەشىرىڭىز، بالالاردىڭ تاماعىن جاساپ، ساباقتارىنا قاراۋىم كەرەك. ونىڭ ۇستىنە ءۇيدىڭ دە شارۋاسى بار. كينوعا بارا المايمىن. جانە گۇلبارشىن تاتە كورىپ قويسا، ۇيات بولار.
مەن ءۇنسىز تومەن قارادىم. گۇلبارشىن ەكەۋمىز مەكتەپ تارپاسىنان بىرگە جۇرگەن، سەزىمىمدى بىلدىرگەن سىنىپتاسىم ەدى. ينستيتۋتتا وقىپ ءجۇرىپ، حات جازىسىپ، ۇيلەنۋگە دە ۋادەلەسكەنبىز. ءبىراق، ءوزىڭدى كورگەن سوڭ گۇلبارشىندى دا ۇمىتا باستاعاندايمىن. تەك ءوزىڭدى ويلاۋمەن ءجۇردىم. گۇلبارشىننىڭ اكەسىمەن مەنىڭ اكىم ءبىر اۋداندى باسقارىپ وتىرعان وتىرعان جاقسى جورا-جولداس، كەيىنگى ۋاقىتتا ءبىرىن-بىرى كۇدا اتاپ كەتكەن تاتۋ جاندار ەدى. ەكى وتتىڭ ورتاسىندا ءجۇردىم. وسىنى سەزگەن انام:
- بالام، «شەشە قارعىسى بوق، اكە قارعىسى وق» دەگەن، ءبىر اۋدان بەتىنە قاراپ وتىرعان اكەڭدى جەرگە قاراتپا! سەنىڭ انا جەتىم قىزدىڭ ءۇيىن جاعالاپ جۇرگەنىڭدى ءقازىر ءبارىمىز دە بىلەمىز.
انامنىڭ داۋسى قاتقىل شىقتى. «جۇرەككە ءامىر جۇرمەيدى. مەن ءسانيانى سۇيەمىن، ونى باقىتتى ەتىپ، باۋىرلارىنا كومەكتەسكىم كەلەدى»،-دەپ ايتقىم كەلەتىن. اتتەڭ، ايتا المادىم. اكە مەن شەشەنىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ وسكەندىكتەن ولارعا قارسى شىعا الماي، گۇلبارشىنمەن وتاۋ قۇردىم. ءبارى دۇرىس. اتا-انام دا، گۇلبارشىن دا ريزا. ەل-جۇرت، اعايىن-تۋىسقان ءۇشىن اۋدانداعى باقىتتى شاڭىراقتىڭ ءبىرىمىز. ءبىراق مەنىڭ جۇرەگىم سەنى ىزدەي بەردى، ءسانياش!
سول جازدا باۋىرلارىڭ مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ، الماتىداعى ناعاشىلارىڭ سەندەردى كوشىرىپ اكەتتى. كەيىن ءبىزدىڭ اۋىلدان الماتىعا بارعاندار كوك بازاردا الما ساتىپ جۇرگەنىڭدى كورگەن ەكەن. مىنە، ارادا وتىز ەكى جىل ءوتتى. ءقازىر قايدا، قانداي كۇيدە ءجۇر ەكەنسىڭ، ءسانياش؟! سەنى قايدان ىزدەپ، قالاي تاپسام ەكەن، ءسانيا؟
مەن وسىنداي وي قۇشاعىندا وتىرعاندا قاسىما ۇزىن بويلى سۇلۋ جىگىت كەلىپ:
- مۇرات اعا، اسسالاۋماعالەيكۋم! تانىماي قالدىڭىز با؟ مەن احات دووسىڭىزدىڭ كورشىسى باقىتپىن عوي.
«ءسانيانىڭ ءىنىسىمىن» دەگەندە كوكتەن ىزدەگەنىم جەردەن تابىلعانداي قۋانىپ كەتتىم. ءبىراق سابىر ساقتادىم. قال-جاعدايىن سۇراستىردىم. سەنىڭ اتىڭدى اتاۋعا باتا الماي تۇر ەدىم. ءبىر كەزدە باقىت:
- اعا، ءسىزدى كورىپ، سوناۋ اۋىلدى كورگەندەي بولىپ تۇرمىن. ۇيگە ءجۇرىڭىز. بولماسا ءبىر مەيرامحاناعا بارايىق، اڭگىمەلەسەيىك دەگەنگە كەلىسە كەتتىم.
مەن ءۇنسىزبىن. باقىت الماتىعا العاش كەلگەن كۇندەرىن، باسىنان وتكەرگەندەرىن ماعان ايتىپ وتىر.
- اعا، الماتى دەگەن قالا ءبىزدىڭ اۋدان ەمەس ەكەن. العاشقى جىلدارى كوپ قيىندىق كوردىك. پاتەر جالداپ تۇردىق. ءسانيا تاتەم ءبىزدى وقىتۋ ءۇشىن ءۇي يەسى تەتيا كلاۆانىڭ المالارىن بازارعا اپارىپ ساتاتىن. ايتەۋىر تىنىم تاپپادى. ۇيىقتامادى، تۇرمىسقا دا شىقپادى. ءبىزدى اسىراپ وقىتتا، تاربيەلەدى، ادام قاتارىنا قوستى. تىرناقتاپ ءجۇرىپ تيىن جيناپ، قالا شەتىنەن ءبىر ءۇي ساتىپ الدىق. ءبىزدى كوشىرىپ الىپ كەلگەن ناعاشىمىز اۋرۋ بولىپ قالدى. باسقا سۇيەنەرىمىز دە جوق. ءبىز ءۇش جەتىم تەك ءسانياعا قاراپ ءومىر سۇردىك. مەن ۇيلەنىپ، ءسابيلى بولدىم. ءبىر جىلعا دەيىن بولەك شىقپادىق. «كۇيەۋگە شىقپاعان اپاڭمەن بىرگە تۇرمايمىن» دەپ ايەلىم كەتىپ قالدى. وسى سوققى ءسانياعا اۋىر ءتيدى. تەك، مەنەن كەيىنگى ازامات پەن ايعانىم جوعارعى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ، ءوز جولدارىن تاپقان سوڭ تىرلىگىمىز قايتا تۇزەلە باستاپ ەدى. ءبىراق، سوڭعى ۋاقىت ءسانيا كوپ اۋىراتىندى شىعاردى. ءجيى –ءجيى قۇلاپ قالا بەرەتىن. دارىگەرگە قاراتساق، باسىندا قاتەرلى ىسىك بار ەكەن. كىشى قارىنداسىم ايعانىمنىڭ اتا-ەنەسى ادامگەرشىلىگى مول جاندار. اتاسى استانادا ۇلكەن شەنەۋنىك بولسا بىرگە قاراسىپ، الماتىنىڭ ورتاسىنان ۇلكەن سارايداي ءۇي سىيلادى. كەزىندە كەتىپ قالعان ايەلىم ءقازىر ۇيدەن شىقپايدى. ءبىراق مەنىڭ ءبىر سۋىنعا كوڭىلىم جىلىنار ەمەس. ءبىر جاعىنان بالامدى دا قيمايمىن. ءقازىر ۇيگە بارعىم كەلمەيدى. ونىڭ ۇستىندە ءسانيا دا جوق.
ونى گەرمانيانىڭ لەيپينگ قالاسىنداعى ءبىر كلينيكاعا ايعانىم قارىنداسىم مەن ءسانيانىڭ ەنەسى كلارا ەكەۋى الىپ كەتىپ ەمدەتىپ جاتىر. ءبىزدىڭ قۇدالارعا دەگەن العىسىمىز شەكسىز. ولار قۇدا-قۇداعي ەمەس، اكەمىز بەن انامىزداي قامقور بولدى. شۇكىرشىلىك دەيمىن، تەك ءسانيا امان-ەسەن بولىپ، ءتاۋىر بولىپ كەتسە دەگەن ۇلكەن تىلەگىمىز بار. وسىلاي اعا، وسىنداي ءومىردى باستان كەشىپ جاتىرمىز.
ول الدىنداعى شاراپتى تاۋىسىپ ءىشىپ قويدى. مەن باقىت باۋىرىمنىڭ ۇيگە ءجۇر دەگەن سوزىنە ءۋاج ايتىپ مەكەن-جايىن، تەلەفون ءنومىرىن جازىپ الىپ، باقىتتى باۋىرىما ۇزاق باسىپ قيماي قوشتاستىم. ولاردىڭ جاقسى ازامات بولعانىنا قۋاندىم. «جارلى بايىماي ما، جەتىم وسپەي مە، كوكەيىڭدى تەسپەي مە؟» دەگەن ءسوز راس قوي. ارقامنان ۇلكەن ءبىر جۇكتى تۇسىرگەندەي بولدىم. استاناعا تەزىرەك كەتكىم كەلدى. ىشتەي ءسانيانىڭ ساۋىعىپ كەتۋىن تىلەدىم.
ء-سانياش، سەن قىز بالا بولىپ، بۇلعاقتاۋدى بىلمەدىڭ. سەن جار بولىپ بالا ءسۇيىپ، ايەل باقىتىن سەزىنبەدىڭ. سەنى شىن سۇيە تۇرىپ، ساعان جار بولىپ، قامقورلىق كورسەتە المادىم. ءوزىڭنىڭ بەينەڭدى جۇرەگىمنەن وشىرە الماي، وتىرىك عۇمىر كەشكەندەيمىن دە. كەشىر مەنى، قالقام. قايدا جۇرسەڭ دە، امان بول! سەن مەنىڭ قولىما قونباعان اققۋ ارمانىم، ايتىلماعان ءانىم بوپ قالدىڭ، ءسانياش!..
پىكىر قالدىرۋ