باۋىرجان ومار ۇلى – اسقار تاۋ اكەمنەن كەيىنگى بيىك ەسىمدەردىڭ ءبىرى. «كازگۋ»-دە جانعارا دادەبايەۆ، فازىل بيسەنبايەۆ، سامال دارىبايەۆ ۇستازدارىم اۋەزوۆتىڭ بۇلاعىنان سۋسىنداتىپ، قاناتىمدى قاتايتسا، ءومىر دەيتىن اشىق اسپانعا ۇشىرعان باۋىرجان اعام ەدى... 2008 جىلى 4 جىلدىق جوعارى ءبىلىمى بار، قولىنا ديپلومى تيمەگەن جاستۇلەكتى «الما اراساننان» توماعاسىن سىپىرىپ، «انا ءتىلىنىڭ» تۇعىرىنا قوندىرعان باپكەرىم باۋىرجان ومار ۇلى تۋرالى از-كەم ەستەلىك ايتۋدى ءجون كوردىم.

 «ولەڭ وقىمايمىن، تۇسىنبەيمىن»

وقۋىمدى اياقتاپ، كازگۋ-دەن قىپ-قىزىل ديپلوم الامىن دەپ، جان-جاعىما قاراپ جۇرگەندە، فازاعامنىڭ باستاۋىمەن «الما اراسانعا» باردىق. داستارحان باسىندا «جەتى كۇننىڭ» جۇرگىزۋشىسى دە وتىردى. مەن عانا ەمەس، اۋىلداعى ءبىراز قازاق باۋىرجان وماروۆتى وسىلاي تانيتىن. ولەڭ وقىتتى.

ءجيى وقىپ جۇرگەن ولەڭىم «اناجان» ەدى...

و، اناجان! قۇلىڭمىن.

قۇل بولعانمەن جانىڭدا جۇرە المادىم،

ۇلى وتاندا سىنالىپ ۇلى ارمانىم.

سورىم با الدە، باعىم با بىلە المادىم،

قولىندا ەكەن ءبارى دە ءبىر اللانىڭ.

و، اناجان! ۇلىڭمىن.

شىن ۇل بولسام ءسۇتىڭدى اقتاعانىم،

ءىرىڭ بولسام جاراڭدى جاپپاعانىم.

عالام جۇرتتىڭ الدىنا شىقپاسام دا،

ادالدىقتىڭ الدىندا ءاپپاق ارىم.

و، اناجان! مۇڭىڭمىن.

بارا المادىم جانىڭا كەشپە مۇنى،

لاۋلاعانمەن ساعىنىش سەكسەۋىلى.

ءاجىم بولىپ قولىڭا جازىلىپتى،

مەنى باققان كۇندەردىڭ ەستەلىگى.

 و، اناجان! سىرىڭمىن.

سەنەن باسقا جانىمدى تۇسىنەر كىم؟

مۇمكىن مەن دە تالاي ءتۇن تۇسىڭە ەندىم.

 باعاسىن ءوزى بەرەر التىن ۋاقىت،

اناسىن ساعىنباعان كىسىلەردىڭ...

 و، اناجان! جىرىڭمىن...

ىجداعاتپەن تىڭداعاندارىنا اجەپتاۋىر ارقالانىپ قالسام كەرەك، ءبىر وڭاشا قالعان ساتتە باۋىرجان اعادان: «ءسىز ولەڭ وقيسىز با؟» دەپ سۇرادىم. «جوق، ولەڭ وقىمايمىن، ءتىپتى تۇسىنبەيمىن ولەڭدى» دەدى. «ە، ولەڭدى تۇسىنبەي دە مىقتى جۋرناليست بولۋعا بولادى ەكەن عوي» دەپ ءتۇيدىم.

كەيىن بىلدىك، باۋكەڭنىڭ پوەزيانى قالاي «وقيتىنىن»؟!

سۇراعىمنىڭ كەرەمەتتىگىن ايتساڭىزشى!

- جۇمىس قاراستىردىڭ با؟

- ديپلومىم جاقىندا قولعا تيەدى... سوسىن قاراستىرام.

داستارحاننان سوڭ الماتىنىڭ مەن بىلمەيتىن جەرىندەگى، مەن بىلمەيتىن عيماراتقا اپاردى. «انا ءتىلى» گازەتىنىڭ كەڭسەسى ەكەن. «وسىندا جۋرناليست بولاسىڭ. قۇجاتتارىڭدى تولىقتاپ اكەل».

بىرەر كۇننەن سوڭ قولىمداعى جالعىز قۇجاتىم قىپ-قىزىل پاسپورتىمدى الىپ، جەتىپ باردىم. بىرەۋلەرگە قوڭىراۋ شالدى. «قالاي بولسادا جۇمىسقا قابىلداۋىمىز كەرەك» دەپ كەسىپ ايتتى. سونىمەن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى جوق، نە ديپلوم جوق جۇمىسقا تۇرعان بولدىم. ويىمدا تۇك جوق ءوز شارۋالارىممەن جۇرگەم. «سەن قايداسىڭ؟ جۇمىستا جوقسىڭ عوي»... شىنىمدى ايتسام سول كۇننىڭ ەرتەڭىنەن باستاپ، جۇمىسقا بارۋ كەرەكتىگىن بىلمەپپىن عوي. ۇيات-اي!...

قاباعى قاتۋلى ماقسات ءتاج-مۇراتتىڭ الدىندا وتىرمىن. «ماقالا جازۋشى ما ەدىڭ..». «جۋرنالعا بىرەر ماقالام شىققان» دەپ مىڭگىرلەدىم... ءارى قاراي قۋانىشبەك قاريدىڭ «قامىتىن» كيىپ، ەرجان بايتىلەستىڭ ەركەلەتكەنىنە ماسايراپ، ادىلبەك جاپاقتان «ءارىپ ۇيرەنىپ»، دارحان بەيسەنبەك، قانات ءابىلقايىر، ارمان اۋباكىر، دينارا ىزتىلەۋ، جانار ەلدوس قىزى سىندى كىل جۇيرىكتەرمەن قاتار شاپتىق. «شاپتىق» دەگەنىم بولماسا مەنىكى كاسىبي جۋرناليستيكادان گورى «ادەبي جورعانىڭ» جەلىسى ەدى...

«عىلىمبەك كورگە كەتتى مە؟»

ءبىر كۇنى ماقالا جازىپ وتىر ەدىم. «قازاق گازەتتەرى» ءجشس-نىڭ ديرەكتورى باۋىرجان ومار مەن باس رەداكتورىمىز ماقسات ءتاج-مۇرات كىرىپ كەلدى. ءفوتوتىلشىمىز عىلىمبەكتى سۇرادى. وزىمە بەيتانىستاۋ ءبىر ەسىمدى ايتتىم دا، سونى سۋرەتكە تۇسىرۋگە كەتتى دەدىم. عىلىمبەك تە ماعان سولاي تاپسىرعان سياقتى بولاتىن. وسى ءسوز اۋىزىمنان شىعا سالىسىمەن ەكى اعام ىشەك-سىلەسى قاتىپ، قارقىلداپ كەپ كۇلسىن؟! نە ىستەرىمدى بىلمەي قالدىم؟ «ءيا، سول كىسىنىڭ ۇيىنە كەتتى سۋرەتكە تۇسىرەم دەپ». تاعى قايتالادىم. ودان ارمان كۇلدى.

سويتسەم، مەن اتاعان اتاقتىمىز الدەقاشان مارقۇم بوپ كەتكەن كىسى ەكەن. عىلىمبەك ول كىسىنىڭ ۇيىنە بۇرىنعى سۋرەتتەرىن الۋعا كەتىپتى. قايدان بىلەيىن مەن ساباز.

قىزىلورداعا بارعىزبادى...

ءبىر كۇنى ماقسات اعا شاقىردى. «قىزىلورداعا باراسىڭ. پالەن دەگەن اۋدان، تۇگەن دەگەن اۋىل. سوعان بارىپ ماتەريال جازىپ كەلەسىڭ». قۋانىپ كەتتىم. جۋرناليست رەتىندە ساپارعا شىعۋ دەگەن جاقسى عوي. ونىڭ ۇستىنە جول اقىسىن رەداكسيا تولەيدى. «مىنا كۇنى كەتەسىڭ» دەپ قاشان ايتادى ەكەن دەپ تاعاتسىزدانا كۇتىپ جۇرگەندە باۋىرجان اعا شاقىردى. «قازاق گازەتتەرىنىڭ» باس كەڭسەسىنە يمەنە كىرىپ، ىشىمنەن «نە ءبۇلدىردىم ەكەن» دەپ الاڭداپ تۇرمىن. «سەنى قىزىلورداعا بارادى دەيدى عوي. قاي اۋىلعا باراتىنىڭدى بىلەسىڭ بە؟». اۋىل تۇگىلى قىزىلوردانىڭ اتىن عانا بىلەمىن. الماتى وبلىسىنان اتتاپ شىعىپ كورمەگەم. «ءبىر اۋىلدىڭ اتىن ايتقان» دەپ كۇمىلجىدىم. «ماقسات اعاڭا ايتىپ كور. ءبىر شارۋالارىم بار ەدى. بارا المايمىن دە». «قايتسەم دە بارامىن» دەۋگە جىگەرىم جەتپەدى. باستىقتىڭ ايتقانى زاڭ. ءبىراق ىشىمنەن رەنجىپ تۇرمىن. «ساپارىمنان قالدىرىپ نەسى بار ەكەن» دەپ قويام. كەيىن بىلسەم مەنى شىڭداپ العىسى كەلگەن باس رەداكتورىم قىزىلوردانىڭ ءبىر تۇكپىرىندەگى «بارسا كەلمەستىڭ» وزىنە باعىتتاعان سياقتى... الماتىنى ارەڭ ءبىلىپ جۇرگەندە قىزىلورداعا بارىپ، قاڭسىپ قالادى-اۋ دەپ ۋايىمداعان باۋىرجان اعام مەنى سولاي ءبىر «ساقتاپ قالدى»...

باۋىرجان اعا باس رەداكتورىم ماقسات ءتاج-مۇرات سياقتى ءار سوزىمە قادالىپ، تىكەلەي ۇستازىم بولعان جوق. ءبىراق «انا تىلىنە» ءجيى شىعاتىن ماقالالارى، اعالىق بولمىسى، مىسى مەن مىسقىلى جۇمىستا اكەمىز جۇرگەندەي سالماق سەزدىرەتىن. ءسوزدىڭ دايەگىنەن گورى مايەگىنە جۇگىرەتىن مەن پاقىرىڭىزعا اعانىڭ ۇيقاستى تىركەسپەن، شىمىر شۋماقپەن، ءزىلسىز ازىلمەن جازاتىن ماقالالارى مايداي جاقتى. وڭاي وقىلعان سياقتى بولادى. ءبىراق ىشىندەگى دەرەكتەرگە ۇڭىلسەڭ ءىشىڭنىڭ ۇڭىرەيىپ تۇرعانىن بىلەسىڭ... سوسىن قايتا وقيسىڭ. ءتىپتى جىلدار وتكەن سوڭدا جاڭا وقىعانداي كۇيدە بولاسىڭ...

اقوردانى اينالىپ ءجۇرىپ ءبىر اڭگىمەلەستىك. «وزىڭىزدەن جوعارىداعىلارعا قاتتىراق ايتىڭىز» دەپ «اقىل ايتقىم» كەلگەن... اعامنىڭ دەسى باسىپ، دەگبىرىم قاشتى. كەرىمسال كەڭەس، بايسالدى اقىل، بايىپتى كوزقاراس باسىپ ءتۇستى. ابىزدىڭ جانىنداعى التى جاستاعى بالاداي باسىمدى يزەپ، ىشىمدەگى لاپىلداق وتتى مازداعان شوققا اينالدىرۋ كەرەكتىگىن اڭعارعانداي بولدىم. كەيدە اپىرىپ- جاپىرىپ جىبەرەتىندەي الاپات كۇيگە تۇسكەنىمدە باۋىرجان اعانىڭ بايسالدى قالپى كوز الدىما كەلەدى. سوندا دا ەبەلەكتەپ ءجۇرىپ، جازىق جەردە ءسۇرىنىپ قالاتىن تۇسىمىز كوپ...

باۋىرجان اعا «انا تىلىندە» جۋرناليستيكانىڭ تۇلپارىن ەرتتەپ مىنگىزسە، «Abai.kz»-تە داۋرەن قۋات ءدۇبىرلى دوداعا قوستى. سونىڭ شاراپاتى شىعار قۇداي تاعالا «قامشى» ۇستاتتى. سودان بەرى تىلشىلىك سالانىڭ تىرلىگىندەمىز. ماقالامدى بىرەۋ ماقتاپ، جازعان، سىزعاندارىمنان ماقسات ءتاج-مۇراتتىڭ ءتالىمى، داۋرەن قۋاتتىڭ ءداتى، باۋىرجان اعانىڭ بايىبى مەن بابى سەزىلىپ جاتسا قۋانامىن.

باۋكەڭنىڭ ءۇش ۇلى بۇل كۇندە ءۇش ءجۇز تۇگىلى ءۇش مەملەكەتتى دۇركىرەتكەن دۇلدۇلگە اينالدى. 2008 جىلى داۋرەن مەن داۋلەتتى العاش كورگەنىمدە بوس بەلبەۋ بوزبالالار ەدى... ءقازىر بەلىن بەكەم بۋعان ناعىز ەر-ازامات بولىپ جەتىلدى. داۋرەن قىتايدىڭ ءعىلىم-بىلىمىن يگەرە ءجۇرىپ، اكە جولىمەن جۋرناليستىك قىزمەتىن تابىستى اتقاردى. قالىڭدىعى پىشاقتىڭ جۇزىندەي بولسا دا، وتكىرلىگى قىلپىپ تۇرعان ءوتىمدى كىتاپتار جازدى. ءوزىم «ەرتە تۇراتىن ەلدەن» كەلسەم دە داۋرەننىڭ العاشقى كىتابىن وقىپ، كوپ مالىمەتكە تولىقتىم. بۇل ەڭبەك قىتايتانۋ سالاسىنا قوسىلعان تىڭ دۇنيەلەردىڭ ءبىرى بولدى. ال انادولىعا ات بايلاپ، تۇگەل تۇركىنىڭ قىزمەتىنە جەگىلگەن، ءقازىر اتامەكەنى قىزىلورداعا قالتقىسىز قىزمەت ەتىپ جاتقان باقىتجاننىڭ باعىندىرار بەلەسى كوپ دەپ سەنەمىن.

باۋىرجان اعا شىن جۇيرىكتى جازباي تانيتىن سىنشى، شاكىرتتەرىن، باۋىرلارىن بالاسىنداي، كوزىنىڭ اعى مەن قاراسىنداي قارايتىن قامقور ۇستاز. اقوردانىڭ اۋىزىنان ەل سۇيىنەر ەكى اۋىز ءسوز شىقسا سونىڭ ءبىرى باۋكە اعامنىڭ كوزىلدىرىگىنەن وتكەن دەپ ويلايمىن. كوزىلدىرىك دەمەكشى اعانىڭ كوزىندە كوپ سىر جاتادى، ءۇن جاتادى، مۇڭ جاتادى... ءومىردىڭ كوشەسىنەن كولەڭكە، اسپانىنان ساۋلە كورەتىندەي، ەلىنىڭ ەرتەڭىنە ءۇمىت تە، كۇدىك تە بايقالاتىنداي...

جازارىمىز كوپ، ونى وقيتىن كوزدىڭ سالماعى تىپتەن اۋىر... عۇمىرلى بولىڭىز، اعا! تۋعان كۇنىڭىز قۇتتى بولسىن!

«قامشى» اقپارات اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى

ءبىلال قۋانىش