دەنساۋلىق زور بايلىق دەيمىز. ءبىراق ونىڭ ماڭىزىنا ءمان بەرە بەرەمىز بە؟ قازاقتا ءبىر ۇلاعاتتى ءتامسىل بار: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جولدى ىزدە». شىندىعىندا دا سولاي. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قۇرىپ، تەك جۇرگەندەر، توق جۇرگەندەر جەتەرلىك. حالىقتىڭ ساۋ، باقۋاتتى ءومىر ءسۇرۋى ەڭ الدىمەن مەملەكەتكە جاقسى. ال مەملەكەتتىك بيلىك تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىنىڭ ارتۋىنا بارلىق جاعدايدى جاساپ جاتىر. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قول قويعان 100 ناقتى قادام، ۇلت جوسپارى باعدارلاماسىندا دا حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن كۇشەيتۋگە قاتىستى بارلىق شارالاردىڭ جۇرگىزىلۋى كەرەكتىگىنە توقتالعان. اتاپ ايتار بولساق، ۇلت جوسپارىنىڭ 80 قادامىندا مەديسيناعا قاتىستى جاسالىناتىن جۇمىستاردىڭ ءبىر ساراسى ناقتى تاپسىرما رەتىندە بەرىلگەن. «80 - قادامدا  باستاپقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەكتى (بمسك) باسىمدىقپەن قارجىلاندىرۋ. باستاپقى كومەك اۋرۋدىڭ الدىن الۋ جانە ەرتە باستان كۇرەسۋ ءۇشىن ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ورتالىق بۋىنىنا اينالادى». دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. دەمەك، 100 ناقتى قادام مەديسينا سالاسىنىڭ دامۋىنا قۋاتتى سەرپىن بەرەتىنى ءسوزسىز.

جالپى ايتقاندا، 80 قادامدا «باستاپقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك (بمسك) تۋرالى بەكەر ايتىلىپ وتىرعان جوق. قازاق تىلىندە بۇل تەرمين ءبىراق ءارتۇرلى قولدانىلىپ ءجۇر، ءبىر جەردە جوعارىدا ايتىلعان بمسك دەلىنسە، ەكىنشىسىندە «مەديسينالىق سانيتاريالىق العاشقى كومەك» (مساك) دەپ تە ايتىلادى. سوندىقتان ءبىز كوڭىلگە قونىمدى بولىپ جۇرگەن مساك تەرمينىن الدىق. جالپى الەمدىك مەديسينادا مساك-تىڭ قازاقستانمەن، ونىڭ ىشىندە الماتى جانە استانامەن تىكەلەي بايلانىسى بار. ويتكەنى وسىدان 41 جىل بۇرىن، ناقتى ايتقاندا 1978 جىلى الماتى قالاسىندا مەديسينالىق -سانيتاريالىق العاشقى كومەك تۋرالى الماتىدا دۇنيەجۇزىلىك حالىقارالىق كونفەرەنسيا وتكەنى بەلگىلى. بۇل ارينە سول كەزدەگى قازاقستاندىق بيلىكتىڭ قولداۋىمەن دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جانە يۋنيسەف-تىڭ وتكىزىلگەن. وعان سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن باسقارعان تورەگەلدى شارمانوۆتىڭ تا ەڭبەگى زور بولعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. قالاي ايتقاندا دا، الماتى كونفەرەنسياسى تاريحي شەشىم قابىلدادى. ءسويتىپ، الەم مەديسيناسى مساك-تىڭ  ماڭىزى زور حالىقارالىق قۇجاتىن الماتى قالاسىندا قابىلدادى. بۇدان كەيىنگى الەم مەديسيناسىنىڭ باسىن قوسقان كەزدەسۋ استانا قالاسىندا ءوتتى.  بۇل جيىن مەديسينالىق سانيتاريالىق العاشقى كومەك تۋرالى (مساك) قابىلدانعان الماتى دەكلاراسياسىنىڭ 40 جىلدىعىنا ارنالدى. ال مساك-تىڭ استانا جيىنىنا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا مۇشە 120 ەلدەن ازاماتتار كەلدى. مەديسينا سالاسىنا قاتىسى بار جانداردىڭ بارلىعىنىڭ باسىن قۇراعان بۇل سامميت تاعى حالىقارالىق ماڭىزى بار قۇجات قابىلدادى. ول – مەديسينالىق سانيتاريالىق العاشقى كومەكتى جانداندىرۋ تۋرالى استانا دەكلاراسياسى.

ال استانا دەكلاراسياسىن قابىلداۋدىڭ الدىندا وعان قاتىستى الەمنىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنەن 500-دەن استام ۇسىنىس تۇسكەن. مۇنىڭ ءوزى 40 جىل بۇرىنعى حالىقارالىق قۇجاتقا قايتا، جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ارتا تۇسكەنىن دالەلدەيدى.

استانا دەك­لاراسياسىن دايىنداۋعا حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ دا ىنتاسى زور بولدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. وعان الەمدەگى جانە قازاقستانداعى دارىگەرلەردەن 500-دەن استام ۇسىنىس تۇسكەن. بۇل قۇ­جات اقيقاتىندا مەديسينالىق قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋعا ولشەۋسىز ىقپالىن تيگىزدى.

بىرىنشىدەن، 40 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مەديسينا سالاسىندا كوپ وزگەرىستەر بولدى.

 ەكىنشىدەن، دەنساۋلىق سالاسى سيفرلاندىرۋعا كوشتى.

ۇشىنشىدەن، اقپاراتتىق تە،حنولوگيا مەديسينا سالاسىندا كۇرت دامىدى.

تورتىنشىدەن، حالىقتىڭ دەنساۋلىعى ارتتى.

بەسىنشىدەن، تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى ۇزاردى.

التىنشىدان، مەديسيناعا جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراۋ كۇن تارتىبىنە كوشتى.

جەتىنشىدەن، الەمدە ينفەكسيالىق اۋرۋلار كۇرت ازايدى.

سەگىزىنشىدەن، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالا باستادى.

توعىزىنشىدان، حالىقتىڭ دەنساۋلىقتى ساقتاۋعا الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى ارتادى.

ەرەكشە ايتا كەتەر ءبىر جاعداي،  الماتى باسقوسۋىنىڭ زاڭدى جالعاسى بولعان استانا دەكلاراسياسى مەديسينادا قازاقستاننىڭ تاريحي ءرولىنىڭ ارتا تۇسكەنىن ناقتى دالەلدەيدى. مۇنى ءبىز بەكەر وتىرعان جوقپىز. وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن، ياعني 23-25 قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتە تاعى دا حالىقارالىق ماڭىزى بار جيىن بولىپ ءوتتى. بۇل دا ەندى قازاقستانعا تاعى دا تىكەلەي قاتىستى. ناقتى ايتقاندا، بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 74 سەسسياسىنىڭ اياسىندا الەمدىك مەديسينانىڭ باسشىلارى مساك-تىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىن تالقىلادى. قىسقارتىپ ايتقاندا، مەديسينالىق سانيتاريالىق العاشقى كومەككە قاتىستى (مساك) تاريحي قۇجات قابىلدانعان قازاقستاندا وسى سالا بويىنشا نە ىستەلىنىپ جاتىر، ول قالاي جۇزەگە اسادى. اتالعان ماسەلەلەردىڭ بارلىعى دا سەسسيا اياسىندا ءسوز بولىپ، دەنساۋلىق سالاسىنىڭ وكىلدەرى قازاقستاندىق دەلەگاسيانىڭ اتاپ ايتقاندا، مينيستر ەلجان ءبىرتانوۆتىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىن تىڭدادى. باسقوسۋدا مساك ارقىلى دەنساۋلىق سالاسىنداعى الەمدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر مەن جاڭاشىل باستامالار تالقىلاندى.

جيىندا قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلجان ءبىرتانوۆ مساك-قا قاتىستى الماتى جانە استانا دەكلاراسياسى الەمدىك مەديسينا سالاسى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ەڭ باستى ىرگەتاسى بولىپ وتىرعانىن اتاپ كورسەتتى. ءبىرتانوۆ سونداي-اق ادام دەنساۋلىعى قازاقستان ءۇشىن ەڭ باستى قۇندىلىق ەكەنىن دە ايتتى. كەلەر جىلدان باستاپ، ەلىمىزدە مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى. حالىققا مەديسينالىق كومەك قولجەتىمدى بولادى، مەديسينا قاعازباستىلىقتان ارىلىپ، تۇگەلدەي ەلەكتروندى قىزمەتكە كوشەدى.

ءقازىردىڭ وزىندە مۇنىڭ ايقىن كورىنىسىن ءبىز بايقاپ ءجۇرمىز. ەلباسى تاپسىرما ەتىپ قويعان 100 ناقتى قادامنىڭ ۇلت جوسپارىنداعى 80 - قادام تولىقتاي ورىندالىپ جاتىر. مەديسينا سالاسىنداعى رەفورما قازىرگى تاڭدا قارقىن الدى. ويتكەنى جوعارىدا اتاپ كورسەتكەنىمىزدەي. مەديسينالىق سانيتاريالىق العاشقى كومەككە (مساك)  قاتىستى حالىقارالىق قۇجات 1978 جىلى الماتىدا، سوسىن 40 جىل وتكەن سوڭ، زاڭدى جالعاسى رەتىندە استانادا قابىلداندى. ال ەندى بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسىنىڭ 74 سەسسياسىندا مساك-تىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىنىڭ تانىستىرىلۋىندا دا وسىنداي سىر جاتىر.  سوندىقتان الماتى جانە استانا دەكلاراسياسىنىڭ زاڭدى جالعاسى نيۋ-يوركتە جالعاسىن تاپتى دەسە دە بولادى. ايعاق رەتىندە نيۋ-يوركتە ساياسي دەكلاراسيا قابىلداندى. ول جاپپاي دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىمەن قاماماسىز ەتۋگە ارنالعان ساياسي دەكلاراسيا دەپ اتالادى. دەمەك، قازاقستان مەديسينا باسشىسىنىڭ سوناۋ مۇحيتتىڭ ار جاعىنا بارىپ، بۇۇ-نىڭ سەسسياسىندا مساك-تىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىن تانىستىرىپ جاتۋىنىڭ ءوزى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جاعىمدى قادام ەكەنى ءسوزسىز.