بۇل تۋرالى ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ ق ر پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپاربايەۆتىڭ قوستاناي قالاسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا وتكەن الەۋمەتتىك-ەڭبەك قاتىناستارىن جانە الەۋمەتتىك سەرىكتەستىكتى رەتتەۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق ءۇشجاقتى كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا ايتتى.
ءىس-شاراعا قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ، ق ر كاسىپوداقتار فەدەراسياسىنىڭ ءتوراعاسى ەرالى توعجانوۆ، قارجى، ەنەرگەتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترلەرى، رەسپۋبليكا وڭىرلەرى اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى قاتىستى.
وتىرىستا ءسوز سويلەگەن ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ ەڭبەك قاتىناستارىن رەتتەۋدەگى نەگىزگى مىندەتتەردى شەشۋگە نازار اۋداردى. ق ر ەڭبەكمينىنىڭ باسشىسى جالاقىنى ۋاقتىلى تولەۋدى ءبىرىنشى ماسەلە دەپ اتادى.
«اعىمداعى جىلى ەڭبەك ينسپەكتورلارى جالاقى بويىنشا بەرەشەگى 5،7 ملرد. تەڭگەدەن اساتىن ەلدەگى 1700 كاسىپورىندى انىقتادى. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە 36 مىڭنان استام جۇمىسشىنىڭ قۇقىعىن قورعالىپ، جالاقىلارى بويىنشا 5،1 ميلليارد تەڭگە قارىزدارىن قايتارىلدى. بۇگىنگى كۇندە جالپى قارىز سوماسى 1،42 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى جانە جىل باسىنان بەرى ول 28% -عا نەمەسە 560 ملن تەڭگەگە ازايدى. سونىمەن بىرگە اعىمداعى جانە مەرزىمى وتكەن بەرەشەك سوماسى 2700 قىزمەتكەرگە 733 ملن. تەڭگەنى قۇرايدى»، – دەدى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەڭ كوپ قارىز نۇرسۇلتان قالاسىنا، الماتى جانە اقتوبە وبلىستارىنا تيەسىلى. بەرەشەككە جول بەرگەن كاسىپورىن باسشىلارىنا 59 ۇيعارىم بەرىلىپ، 25 ملن تەڭگە كولەمىندە ايىپپۇل سالىندى، ال جالاقىنى بىرنەشە رەت كەشىكتىرگەنى ءۇشىن 6 كاسىپورىن باسشىسىنىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.
«قابىلداناتىن شارالاردى كۇشەيتۋ ماقساتىندا ەڭبەك ينسپەكتورلارىنىڭ ۇيعارىمىن سوت ورىنداۋشىلاردىڭ اتقارۋ قۇجاتتارىنىڭ تىزىمىنە ەنگىزۋ جانە جالاقىنى تولەمەۋ بويىنشا قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشىن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتۋ ماسەلەسى شەشىلۋدە»، – دەپ تولىقتىردى مينيستر.
ق ر ەڭبەكمينىنىڭ باسشىسى ەڭبەك قاتىناستارىن رەتتەۋدەگى ەكىنشى نەگىزگى مىندەت –ۇجىمدىق ەڭبەك داۋلارىنىڭ الدىن الۋ دەپ اتادى.
«داعدارىسقا قارسى شتابتار مەن الەۋمەتتىك سەرىكتەستىك جونىندەگى وڭىرلىك كوميسسيالاردىڭ تۇراقتى جۇمىسىنا قاراماستان، ءاردايىم ەڭبەك جانجالدارىنىڭ الدىن الۋ مۇمكىن بولا بەرمەيدى. اعىمداعى جىلدىڭ باسىنان بەرى رەسپۋبليكادا 9 ەڭبەك جانجالى ورىن الدى. ونىڭ 7ء-ى شەتەلدىكتەردىڭ قاتىسۋمەن، ەلدىڭ باتىس وڭىرلەرىندەگى مۇناي-گاز جانە مۇناي-سەرۆيس كاسىپورىندارىندا بولعان. جانجالداردىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى جالاقىنى كوتەرۋ، جەرگىلىكتى جانە شەتەلدىك جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەك پەن تۇرمىس جاعدايلارىنىڭ تەڭسىزدىگىنەن تۋىندادى»، – دەدى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ.
مينيستر ەڭبەك جانجالدارىنىڭ الدىن الۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى ۇجىمدىق شارتتار جاساسۋ بولىپ تابىلاتىندىعىن، وندا جۇمىس بەرۋشى مەن قىزمەتكەرلەر اراسىنداعى قاتىناستاردى رەتتەۋگە بولاتىندىعىن اتاپ ءوتتى.
«بۇگىنگى تاڭدا ۇجىمدىق كەلىسىم-شارتتار ءىرى جانە ورتا كاسىپورىنداردىڭ 96،7 %-ىن قامتىعانىنا قاراماستان، ەڭبەك جانجالدارى قازىرگى ۇجىمدىق كەلىسىم-شارتتاردىڭ مازمۇنى مەن ساپاسىنىڭ تومەندىگىن كورسەتەدى. بۇل ورايدا جۇمىسشىلار بىرلەستىكتەرى بەلسەندى بولۋى كەرەك»، – دەدى ق ر ەڭبەكمينىنىڭ باسشىسى.
ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتاتىن كاسىپورىندارداعى جاعدايعا ەرەكشە نازار اۋداردى.
«ەڭبەك جانجالدارىنىڭ ايتىلعان سەبەپتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ەل پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك قىزمەتكەرلەر اراسىندا ەڭبەكاقى تولەۋدەگى سايكەسسىزدىكتى بولدىرماۋعا قاتىستى پروكۋراتۋرا ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، 30 ادامنان اساتىن شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن (بۇدان ءارى – شجك) تارتاتىن 95 كاسىپورىندا تەكسەرۋ جۇمىستارى اياقتالدى. ەڭبەك جانە كوشى-قون زاڭناماسىن بۇزۋدىڭ 930 فاكتىسى انىقتالدى، ونىڭ ىشىندە 25 كاسىپورىندا 474 ەڭبەكاقى تولەۋدەگى سايكەسسىزدىك فاكتىسى بەلگىلى بولدى. تەكسەرۋ قورىتىندىسى بويىنشا 89 ۇيعارىم بەرىلىپ، 92 ملن.تەڭگە سوماسىنا 383 اكىمشىلىك ءىس قوزعالدى، 681 رۇقسات كەرى قايتارىلدى، 393 شەتەلدىك قىزمەتكەر ەلدەن شىعارىلدى”، – دەپ حابارلادى مينيستر.
سونداي-اق، ول قازاقستاندىق قىزمەتكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن بۇزۋعا جول بەرمەۋ ماقساتىندا ق ر ەڭبەكمينىنىڭ زاڭناماعا: اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋگە جانە شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتاتىن كاسىپورىندارعا جىل سايىن تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە؛ جىل سايىنعى كۆوتالار كولەمىن قىسقارتۋعا، سونداي-اق جۇمىس ماماندىقتارى بويىنشا شەتەلدىك پەرسونالدى تارتۋعا جانە ءۇشىنشى مەن ءتورتىنشى ساناتتارعا سايكەس تارتىلاتىن شەتەلدىك قىزمەتكەرلەردى قازاقستاندىق كادرلارمەن اۋىستىرۋ تۋرالى جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتەمەلەرىن ەنگىزۋگە باعىتتالعان تۇزەتۋلەر دايارلانعانىن اتاپ ءوتتى.
«بۇل رەتتە، ءوڭىر اكىمدىكتەرى ەڭبەك نارىعىن جان-جاقتى زەردەلەگەننەن كەيىن شجك تارتۋعا كۆوتا بەلگىلەۋى كەرەك جانە شجك-نى تارتاتىن جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ قىزمەتكەرلەرى اراسىندا جەرگىلىكتى قۇرامنىڭ ارتۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك»، – دەپ اتاپ ءوتتى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ.
مينيستر ەڭبەك قاتىناستارىن رەتتەۋدەگى ءقاۋىپسىز ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋدى ءتورتىنشى نەگىزگى مىندەت رەتىندە بەلگىلەدى.
ونىڭ ايتۋىنشا، اعىمداعى جىلعى 10 ايدا وندىرىستە 1069 ادام زارداپ شەگىپ، ونىڭ ىشىندە 129 ادام قايتىس بولدى، بۇل 2018 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 13% جانە 23% تومەن بولعانىمەن، تاۋ-كەن مەتاللۋرگيا كاسىپورىندارىندا – 16،2% جانە قۇرىلىس سالاسىندا – 12،8% جاراقاتتانۋدىڭ جوعارى دەڭگەيى ساقتالۋدا. وندىرىستىك جاراقاتتانۋدىڭ ءوسۋى اقمولا، جامبىل وبلىستارىندا جانە نۇر-سۇلتان قالاسىندا بايقالادى.
ەڭبەكتى قورعاۋ سالاسىندا نەعۇرلىم ءجيى جول بەرىلەتىن بۇزۋشىلىقتار: قىزمەتكەرلەردى وقىتۋ مەن نۇسقاما جۇرگىزبەۋ-13،6% (243)، ءقاۋىپسىز ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتپەۋ – 11،9% (214)، جەكە جانە ۇجىمدىق قورعانۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتپەۋ – 9،7% (174) بولىپ تابىلادى. وقيعا تۇرلەرى بويىنشا كوپتەگەن جازاتايىم وقيعالار: زارداپ شەگۋشىنىڭ بيىكتىكتەن قۇلاۋى (191 نەمەسە 20،2%)، قوزعالىپ كەلە جاتقان، اينالمالى زاتتاردىڭ اسەرى (119 نەمەسە 12،6%)، قيراۋ، وپىرىلۋ، زاتتاردىڭ قۇلاۋى (105 نەمەسە 11،1%) جانە ت. ب. سالدارىنان بولعان.
«ەڭبەك ينسپەكتورلارىنىڭ تالابى بويىنشا قىزمەتكەرلەردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا ناقتى قاۋىپ-قاتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ ەرەجەلەرىن بۇزعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تابىلعان 47 لاۋازىمدى تۇلعا قىزمەتىنەن بوساتىلدى. 11 قۇرال-جابدىقتىڭ، 2 وندىرىستىك نىساننىڭ جانە 7 ۇيىمنىڭ جۇمىسىنا تىيىم سالىندى. 820 ءىس قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا بەرىلىپ، ولار بويىنشا 116 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى»، – دەدى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ.
سونىمەن قاتار، ول بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 2،3 مىڭ كاسىپورىن ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋدىڭ حالىقارالىق جانە ۇلتتىق ستاندارتتارىن (OHSAS 18001، حەۇ-سۋوت) ەنگىزگەنىن، 15 مىڭ كاسىپورىندا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ جونىندەگى وندىرىستىك كەڭەستەر جۇمىس ىستەتيتىنىن حابارلادى.
«اعىمداعى جىلعى ماۋسىم ايىندا جەنيەۆادا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مەن حالىقارالىق الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ قاۋىمداستىعى «Vision Zero» نولدىك جاراقاتتانۋ تۇجىرىمداماسىن ىلگەرىلەتۋ تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى، ونىڭ باستى ماقساتى جازاتايىم وقيعالار مەن زياندى ەڭبەك جاعدايلارى بار جۇمىس ورىندارىنىڭ سانىن ازايتۋ بولىپ تابىلادى. الايدا، بۇگىنگى كۇندە تۇجىرىمداماعا تەك 117 كاسىپورىن عانا قوسىلىپ وتىر. بۇل باعىتتا قىزىلوردا، شىعىس قازاقستان جانە اقمولا وبلىستارىندا جۇمىستار بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە. ءبىز الەۋمەتتىك سەرىكتەستەردى وسى تۇجىرىمداماعا بەلسەندى تۇردە قوسىلۋعا شاقىرامىز»، – دەپ، ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن الەۋمەتتىك سەرىكتەستەردى ەڭبەك قاتىناستارىن رەتتەۋ سالاسىنداعى ماسەلەلەر مەن پروبلەمالاردى شەشۋ بويىنشا كۇش-جىگەردى ۇيلەستىرۋگە شاقىردى.
ءوز كەزەگىندە، ق ر كاسىپوداقتار فەدەراسياسىنىڭ ءتوراعاسى ەرالي توعجانوۆ جينالىس قاتىسۋشىلارىنا جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەك قۇقىقتارىن قورعاۋ بويىنشا قابىلدانىپ جاتقان شارالار تۋرالى حابارلادى. ق ر قارجى ۆيسە-مينيسترى تاتيانا ساۆەليەۆا بانكروتقا ۇشىراعان كاسىپورىنداردا جالاقى بويىنشا بەرەشەكتى ازايتۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ شارالارى تۋرالى ءسوز قوزعادى. وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى شجك تارتاتىن كاسىپورىنداردا ەڭبەكاقى تولەۋ جانە ەڭبەك جاعدايىندا كەمسىتۋشىلىكتىڭ الدىن الۋ مەن وندىرىستىك جاراقاتتانۋدى ازايتۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى باياندادى.
وتىرىستى قورىتىندىلاي كەلە، بەردىبەك ساپاربايەۆ رەسپۋبليكالىق ءۇشجاقتى كوميسسيانىڭ نەگىزگى مىندەتى ەڭبەك جانجالدارىنىڭ الدىن-الۋ جانە ەڭبەك ۇجىمدارىنداعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«وكىنىشكە وراي، جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندار ەڭبەك داۋلارىنىڭ الدىن الۋ، بولدىرماۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەمەيدى. كاسىپوداق ۇيىمدارى پروبلەمالاردى بىلەدى، ءبىراق ولار دا ءۇنسىز. ەڭبەك ينسپەكسياسى الدىن الا شارالار قابىلدامايدى. ءبىز ءورت سوندىرۋشىلەر سياقتىمىز. ەڭبەك قاقتىعىسى پايدا بولاعاننان كەيىن وقيعا ورنىنا بارىپ، جۇمىسقا كىرىسەمىز. ەڭبەك ءقاۋپى كارتاسى نە ءۇشىن قۇرىلدى؟ كەشىكتىرىلگەن جالاقىنىڭ، وندىرىستىك جاراقاتتىڭ، ەڭبەك جاعدايىنىڭ ساقتالماۋىنىڭ بارلىق فاكتىلەرىمەن جەكە جۇمىس جاساۋ كەرەك»، – دەپ ق ر پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى كوڭىلى تولمايتىندىعىن ءبىلدىردى.
ول جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار وكىلدەرىنە ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ كەشىكتىرىلۋىنە جول بەرمەۋ، ۋاقىتىلى تولەنۋىن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى ەسكە سالدى.
«بۇل اسىرەسە نۇر-سۇلتان، الماتى قالالارى، اقتوبە جانە الماتى وبلىستارىنا قاتىستى. كاسىپوداقتارمەن بىرلەسە وتىرىپ، شارالار قابىلداۋ كەرەك»، – دەپ اتاپ ءوتتى ۆيسە-پرەمەر.
سونداي-اق، بەردىبەك ساپاربايەۆ جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ۇجىمدىق كەلىسىم-شارتتار مەن بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋى مەن كاسىپورىنداردا كاسىپوداقتاردى قۇرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار، ول شەتەلدىك جانە وتاندىق مامانداردىڭ ەڭبەكاقىسى مەن ەڭبەك جاعدايلارى بويىنشا سايكەسسىزدىگى ماسەلەلەرىنە توقتالىپ ءوتتى.
«ءبىز اۋقىمدى تەكسەرۋ جۇرگىزدىك. ءقازىر ەڭبەك مينيسترلىگى باس پروكۋراتۋرامەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋدە، ءبىز بۇل ماسەلەنى ۇكىمەتتىڭ قاراۋىنا ەنگىزەمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل ماسەلەدە ءبىز نۇكتە قويۋىمىز كەرەك. بىزدە بىلىكتى كادرلار بار، سوندىقتان ەڭبەكاقى تولەۋ مەن ەڭبەك جاعدايلارىنداعى ايىرماشىلىقتار بولماۋى ءتيىس. ءقازىر ءتورتىنشى سانات بويىنشا كۆوتانى تومەندەتۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدامىز»، – دەپ تۇيىندەدى ساپاربايەۆ.
ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى، تەل. 743500، 743608، www.enbek.gov.kz، e-mail: press_mtszn@mail.ru.
پىكىر قالدىرۋ