الەۋمەتتىك جەلىدە ءماجىلىس ۇيىندەگى كەزەكتى وتىرىستاردىڭ بىرىندە قازاقستانداعى ەڭ ەگدە دەپۋتات 82 جاستاعى ۆلاديسلاۆ كوساريەۆتىڭ ۇيىقتاپ وتىرعان ۆيدەوسى تارالىپ جاتىر. ول قۇلاعىنىڭ تۇبىندە ميكروفونمەن سويلەپ تۇرعان ارىپتەسىنىڭ داۋسىنان دا ويانار ەمەس.
بۇرىنعى دەپۋتات، ەكونوميست-عالىم ورازالى سابدەن "كوساريەۆتىڭ ۇيقىسى دەپۋتاتتاردىڭ عانا ەمەس، بيلىكتىڭ دە قالعىپ-مۇلگىپ جۇرگەنىن بىلدىرەدى" دەگەن پىكىردە.
– كوساريەۆتىڭ ۇيىقتاپ كەتكەن كورىنىسى دەپۋتتاتتاردىڭ عانا ەمەس، بيلىكتىڭ دە قازىرگى كريزيسكە قارسى لايىقتى دەڭگەيدە ءىس جاساي الماي، قالعىپ-مۇلگىپ جۇرگەنىن بىلدىرەدى. ولار شىنايى ومىردەن، حالىقتان الشاقتاپ كەتكەن. وزدەرىنىڭ قىزمەتىنىڭ ءمانى حالىققا قىزمەت قىلۋ ەكەنىن ءفورمالدى تۇردە جۇرگىزەتىن سياقتى. ارينە، دەپۋتاتتاردىڭ بارلىعى ونداي ەمەس، ىشىندە كاسىبي دەڭگەيى دە، بىلىكتىلىگى دە جوعارى ازاماتتار بار ەكەنىن مەن بىلەم. ءبىراق ولاردىڭ ءىس قيمىلىن، جاسايىن دەگەن ارەكەتىن قازىرگى قالىپتاسقان اكىمشىلىك-بيۋروكراتيالىق جۇيە جىبەرمەيدى. سول جۇيەدەن ولار شىعا الماي وتىر. ءقازىر ۇيىقتايتىن ۋاقىت ەمەس.
2020 جىل – قيىن جىل بولادى. الەمدىك داعدارىستىڭ ەكىنشى تولقىنى كەلىپ جاتىر. ول تەك ەكونوميكالىق كريزيس ەمەس. ونىڭ ىشىندە سوعىسى بار، ەكولوگيا، كليماتتىڭ جىلىنۋى بار، قىتايداعىداي ەپيدەميالار بار. رەسەيگە سالىنىپ جاتقان سانكسيالار قازاقستانعا تىكەلەي اسەر ەتەۋدە.
بيىل كونستيتۋسيادان باستاپ، كوپتەگەن زاڭدار جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ زاڭىن قوسا، مەملەكەتىمىزدە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزىلەتىن جىل بولۋى كەرەك. سوندىقتان حالقىمىزدىڭ جاعدايىن، ءال-اۋقاتىن، تۇرمىس-تىرشىلىگىن كوتەرۋ ءۇشىن بيلىك ۇيىقتاماي جۇمىس ىستەۋ كەرەك، – دەيدى اكادەميك عالىم.
اكادەميك پرەزيدەنت ق.توقايەۆقا وسىدان ءبىراز اي بۇرىن مەملەكەتتى 5-تىك سپيرالمەن جاڭاشا باسقارۋ پاراديگماسىن جىبەرگەنىن ايتتى.
پۋبليسيست-جۋرناليست مارات توقاشبايەۆ دەپۋتاتتار وزدەرىن حالىق سايلاماعاندىقتان، قوعام الدىندا قاندايدا ءبىر جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنبەيدى دەگەندى ايتادى.
– بۇگىنگى پارلامەنت – حالىقتىق سايلاۋ جولىمەنەن، تىكەلەي سايلاۋ جولىمەن سايلانباعان پارلامەنت. بۇلاردى حالىق دەپۋتاتى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ولار نەگىزىنەن پارتيا دەپۋتاتتارى. ولار سايلانبايدى، تاعايىندالادى. پارتيالىق جۇيەمەن سايلانۋ كەزىندە قازاقستاندا داۋىس بەرۋگە قۇقىلى 4-5 ملن پارتيادا جوق ازامات نە وزدەرىن وزدەرى ۇسىنا المايدى، نە وزدەرى بىرەۋدى ۇسىنا المايدى. ياعني ولاردىڭ قۇقىقتارى شەكتەلگەن. ءتىپتى كەڭەس وداعى كەزىندە كوممۋنيستەر مەن پارتيادا جوقتاردىڭ بلوگى دەگەن بولاتىن. ال ءقازىر پارتيادا جوق ازاماتتاردىڭ توبى 4-5 ملن. سولاردىڭ قۇقىعى قورعالماي وتىر. پرەزيدەنت توقايەۆ تۇسىندا رەفورمالار جاساۋعا دەگەن ىنتالار بايقالىپ ءجۇر عوي. وسى رەتتە سايلاۋ جۇيەسىن پارتيالىق ەمەس، ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسىنە كوشىرۋ كەرەك.
ال كوساريەۆتىڭ ماڭىزدى جيىندا ۇيىقتاپ وتىرۋى، ءىس جۇزىندە وتە ۇيات نارسە. دەپۋتاتتار وزدەرىن حالىق سايلاماعاندىقتان، قوعام الدىندا قاندايدا ءبىر جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنبەيدى. ولار حالىقپەن كەزدەسكەندە كوزبوياۋشىلىقپەن اينالىسىپ، رەجيمدى اقتايتىن سوزدەر ايتادى. شىن مانىندە حالىققا قاجەتتى ماسەلەلەردى كوتەرە المايدى. سونداي-اق قازاقستان ەكى پالاتالى ەمەس، ءبىر پالاتالى پارلامەنتكە كوشەتىن كەز كەلدى، – دەپ اتاپ ءوتتى جۋرناليست.
دەپۋتاتتىڭ بۇل قىلىعىن الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى اراسىندا سىناپ جازىپ جاتقاندار بارشىلىق.
ماسەلەن بەلگىلى اقىن امانجول ءالتاي "مىنا سۋرەتتەن بۇگىنگى پارلامەنتىمىزدىڭ كەيپىن كورۋگە بولادى ەكەن" دەپ جازعان.
"قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن سەرپىلە سويلەپ جاتسا دا سابازدىڭ ۇيقىسى اشىلار ەمەس. وسىنداي بويكۇيەز كورىنىستەردى كورىپ، ادام قورلانادى، ناليدى... سەكسەن ۇشتەگى شالدىڭ ەتەگىنەن ايىرىلماي، ۇلىقتاي بەرۋدىڭ قانداي ساياسي استارى بار؟ كەرەك دەسەڭىز، "كوممۋنيستىك پارتيانى" جاساندى تۇردە پارلامەنت مىنبەسىنە شىعارۋدىڭ ءوزى ۇلكەن قاتەلىك.
وركەنيەتكە ۇمىلۋدىڭ ورنىنا قۇردىمعا كەتكەن "قىزىل وكىمەت ۇرانشىلارىن" ەلدەگى ەڭ جوعارعى زاڭ شىعارۋشى بيلىككە ومىرلىك دەپۋتات ەتۋىمىز پروگرەسسيۆتى مىنەز ەمەس.
ءبىزدىڭ ەلدە ءقازىر ءاليحان بوكەيحانۇلىن ناسيحاتتاۋدان كوساريەۆتىڭ قۇرمەتى باسىم. تراگەديالىق كورىنىس...
اباي نالىعان، سىناعان "وڭكەي قيقىمنان" قۇتىلماي، تالانتتى جاستارعا جول اشپاي، ءىس وڭبايدى!" دەپ جازعان اقىن.
قاميشا ەسمۇحامبەت قىزى دەگەن جەلى قولدانۋشىسى "بىزگە كوساريەۆ دەگەن دەپۋتات نەگە كەرەك؟ ۇيىقتاۋ ءۇشىن بە؟ سوندا نە ۇيقىسىن قاندىرۋ ءۇشىن مەملەكەت قارجىسىنان 900 000 تەڭگە تولەيمىز بە؟ ۇكىمەت امارتيزاتورى وتىرعان شالداردان قاشان قۇتىلامىز، كوساريەۆ دەگەن دەپۋتات ورنىنان كەتۋىن تالاپ ەتەمىن!!" دەگەن ول "كوساريەۆتى تەكسەرۋ كەرەك، ول ۇكىمەتتەن زەينەت اقى الۋى مۇمكىن، سونىمەن قوسا ەڭبەك اقى الاتىنى انىق، سوندىقتان قارنى توق، ۋايىمى جوق. 65 جاسقا تولعان دەپۋتتتار جاستارعا جول بەرىپ، ورنىن بوساتسىن!!!" دەيدى قاميشا ەسمۇحامبەت قىزى.
ال بەلگىلى تەلەپروديۋسەر سەرىك ابباس-شاح ءوزىنىڭ facebook-تەگى پاراقشاسىندا تومەندەگىدەي ءازىل-شىنى ارالاس جازبا قالدىرعان:
"اۋىل شوپىرىنىڭ سۇراعى:
48 جارىم جاستاعى ارىپتەسى قولىن سەرمەپ سويلەپ جاتقاندا، 83 جارىم جاستاعى ماجىلىسكەر ۆ.كوساريەۆ نە ىستەپ وتىر؟
جاۋاپ نۇسقالارى:
- ەلدىڭ جاعدايىن قاتتى ويلاپ وتىر؛
- ءبىر كىسىنىڭ 80 جىلدىعىندا قانداي سىيلىق جاسايتىنىن ويلاپ وتىر؛
- كەلەسى سايلاۋدان كەيىنگى تاعدىرىن ۋايىمداپ وتىر؛
- كوز شىرىمىن الىپ وتىر؛
- ءماجىلىستىڭ جۇمىسىنا كومەديا سياقتى كۇلىپ قاراپ وتىر؛
- ءبىرعانىم ءايتيموۆا تۋرالى ەروتيكالىق ءتۇس كورىپ وتىر؛
- جۇمىسسىز قالعان دارحان كالەتايەۆتىڭ تاعدىرىن ۋايىمداپ وتىر؛
- ”كوروناۆيرۋسپەن” اۋىرىپ وتىر؛
- ”پوسلە ۆوسميدەسياتي ۆسە ودنوگودكي - درۋزيا”
- ...ءسىزدىڭ نۇسقاڭىز؟"
پىكىر قالدىرۋ