پرەزيدەنت ق.توقايەۆ ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا بەيبىت جينالىستار تۋرالى جاڭا زاڭ ازىرلەۋدى تاپسىرعان. وسىعان وراي "اشىق ۇكىمەت" سايتىندا "قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى" زاڭ جوباسىنىڭ تۇجىرىمداماسى جاريالاندى. ونىمەن تانىسقان ءار ازامات ءوز ۇسىنىسى مەن تالاپ-تىلەگىن قالدىرا الادى. قامشى تىلشىسىنە پىكىر بىلدىرگەن زاڭگەردىڭ ءبىرى ميتينگ، بەيبىت جينالىس تۋرالى زاڭنىڭ بولۋىنىڭ ءوزى ادام قۇقىعىن شەكتەۋ دەسە، كەلەسى زاڭگەر ءبىر قايناۋى ىشىندەگى بۇل زاڭ جوباسى جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى دەگەندى ايتتى.

قۇقىقتانۋشى رۋسلان تۇسىپبەكوۆ "ازاماتتاردىڭ بەيبىت تۇردە جينالۋ قۇقىعى ەشكىمنەن رۇحسات سۇراماستان جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس" دەيدى.

– زاڭ دەگەن اۋەلى ادام قۇقىعىن شەكتەۋ. ازاماتتاردىڭ بەيبىت تۇردە جينالۋى ءۇشىن ەشقانداي شەكتەۋ بولماۋى كەرەك. قانشا ادام، قانداي ماقساتپەن، قاي جەردە، قاي ۋاقىتتا جينالاتىنىن ءوزى ءبىلۋى ءتيىس. باتىس ەلدەرىندە مۇنداي زاڭ جوق. پىكىرىن ءبىلدىرۋ قۇقىعى ادامنىڭ تابيعي قۇقىقتارىنا جاتادى. مەملەكەت ادامنىڭ تابيعي قۇقىعىن جۇزەگە اسىرۋعا رۇحسات بەرەدى دەۋدىڭ ءوزى كۇلكىلى، – دەدى رۋسلان تۇسىپبەكوۆ.

قۇقىققورعاۋشى، زاڭگەر ابزال قۇسپان كەز كەلگەن زاڭدى جوبا كەزىندە تالقىلاۋدىڭ، اسىرەسە قازاق ءتىلدى ورتادا تالقىلاۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالدى.

– تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى وتكەن ميتينگىلەرگە نازار اۋدارساق، قاتىسۋشىلاردىڭ شامامەن 90 پايىزى قازاق ءتىلدى ەكەنىن كورۋگە بولادى. ميتينگىلەرگە شىققاندار قازاقشا سويلەپ، تالاپتارىن قازاقشا قويىپ ءجۇر. سانكسيالانعانى بار، سانكسيالانباعانى بار، جاڭاوزەندەگى وقيعا بولسىن، جەر ميتينگىلەرى بولسىن نەگىزىنەن الاڭعا شىققان – قازاق ءتىلدى ورتا. سوڭعى 30 جىلدا قازاق ءتىلدى ورتانىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى ارتا ءتۇستى. سايكەسىنشە، ميتينگىلەردى رەتتەيتىن زاڭ جوباسىن قازاق ءتىلدى ورتا كەڭىنەن تالقىلاۋى قاجەت. ويتكەنى ەرتەڭ وسى زاڭمەن رەتتەلەتىن بولادى، وسى زاڭمەن سوتتايتىن بولادى. سوندىقتان قازاق ءتىلدى ورتا جوبانى تالقىلاۋدا ەنجارلىق تانىتپاعانى دۇرىس، – دەدى زاڭگەر.

ابزال قۇسپاننىڭ ايتۋىنشا، زاڭ جوباسى قازاقستانداعى ازاماتتىق، قىلمىستىق زاڭناما سياقتى وتە قيىن تىلدە جازىلعان. زاڭنىڭ تۇسىنىكسىزدىگىنەن ەلدە قاراپايىم ازاماتتار ونى ءجىتى بىلە بەرمەيدى. سايكەسىنشە، زاڭداعى شيكى تۇستاردان بەيحابار. مۇنى سوت پروسەستەرىندە ۇكىمەت، بيلىك ءوز پايداسىنا ءجيى پايدالانىپ كەتەدى.

زاڭگەر زاڭ جوباسىنىڭ بىرنەشە شيكى تۇسى بارىن اتاپ ءوتتى.

– زاڭ جوباسىنا سايكەس، 250 ادامعا دەيىن قاتىساتىن بەيبىت جيىندار مەن ميتينگىلەردى ۇيىمداستىرۋدا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردى حابارلاندىرۋ ءتارتىبى كوزدەلگەن. ميتينگ قاتىسۋشىلارى ودان كوپ بولسا، رۇحسات سۇرالۋى كەرەك. ال الدا-جالدا ميتينگىگە قاتىساتىندار 251 ادام بولىپ كەتسە، وندا ميتينگىنى ۇيىمداستىرعان تۇلعا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. ەگەر وسىلاي ەكى مارتە جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلاتىن بولسا، ول ادام بەيبىت جيىن، ميتينگى ۇيىمداستىرۋ قۇقىعىنان ايىرىلادى. بۇل – قولدان جاسالعان شەكتەۋ. ادام قۇقىعىن اياقاستى ەتۋ. دەموكراتيالىق كورىنىستەردەن الىستاۋ. مۇنى اتالمىش زاڭ جوباسىنىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى دەر ەدىم. سونداي-اق حابارلاندىرۋ ۇردىسىندە قاناعاتتاندىرۋ، قاناعاتتاندىرماۋ ماسەلەسى قارالماۋى كەرەك. زاڭ جوباسىنداعى ەكى بىردەي باپتا حابارلاندىرۋدى قاراۋ ءتارتىبى كوزدەلگەن. بۇل باپتار حابارلاندىرۋ ءتارتىبىنىڭ ماڭىزىن جويىپ وتىر. سوندا ميتينگىگە قاتىستى رەفورمانىڭ اتى – حابارلاۋ، ءىس جۇزىندە – رۇحسات سۇراۋ بولايىن دەپ تۇر، – دەيدى ول.

قۇقىققورعاۋشىنىڭ سوزىنشە، ميتينگى وتكىزۋ تۋرالى حابارلاندىرۋ بۇرىنعىداي 10 جۇمىس كۇنى بۇرىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانعا حابارلانۋى ءتيىس. ءبىراق حابارلانعان ميتينگىگە بيلىك كەز كەلگەن ۋاقىتتا تىيىم سالا الادى.

– بيلىك حابارلانعان ميتينگىگە وپ-وڭاي تىيىم سالا الادى. ونىڭ سەبەبى ءسانتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، "ازاماتتاردىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر" دەپ حابارلانعان ميتينگىنى بولدىرماي قويۋ بيلىك ءۇشىن تۇك ەمەس، – دەدى قۇقىققورعاۋشى.

ابزال قۇسپان زاڭ جوباسىندا ميتينگ وتكىزەتىن ورىندار قالانىڭ سىرتىندا ەمەس، ورتالىعىندا بولسىن دەگەن تالاپ ەسكەرىلمەگەنىن ايتتى.

– قاندايدا ءبىر ادام ميتينگىگە ايدالاعا ايقايلاۋ ءۇشىن شىقپايدى عوي. ول بيلىككە نارازىلىعىن، تالاپ-تىلەگىن بەتپە-بەت ايتۋ ءۇشىن، بيلىككە قانشالىقتى نارازى ەكەنىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن شىعادى. جانە وعان مۇمكىندىك بەرىلۋى ءتيىس. ازاماتتار مازالاعان ماسەلەلەرىن سول سالاعا جاۋاپتى ناقتى ۆەدومستۆو عيماراتىنىڭ الدىنا بارىپ ءبىلدىرۋى كەرەك. قويعان تالابى بويىنشا ءتيىستى تۇلعادان جاۋاپ الا الۋى مىندەتتى. حالىقارالىق زاڭناما بويىنشا سولاي. ءبىزدىڭ زاڭدا مۇنداي مۇمكىندىكتىڭ بولماۋى ەسكى زاڭنىڭ سارقىنشاعى دەر ەدىم، – دەپ اتاپ ءوتتى زاڭگەر.

قۇقىققورعاۋشى پىكىرىنشە، زاڭ جوباسىندا جۋرناليستەردىڭ ميتينگى كەزىندە ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەك، قانداي قۇقىقتارى، قانداي مىندەتتەرى بارى تۋرالى تۇستار ارتىق.

– ويتكەنى جۋرناليستەر قىزمەتى ب ا ق تۋرالى زاڭمەن رەتتەلگەن. ەگەر اتالمىش زاڭ جۋرناليستەر قىزمەتىن رەتتەيتىن بولسا، وندا پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىزمەتى دە رەتتەلۋى ءتيىس. جوق، ولار ويتپەيدى. تەك جۋرناليستەردىڭ مىندەتىن بەلگىلەپ قويعان. نەگىزى بۇل زاڭ شىعارۋ ۇردىسىنە قايشى دۇنيە، – دەيدى قۇقىققورعاۋشى.