ارىستاعى ءوق-دارى قويماسىندا بولعان جارىلىسقا قاتىستى سوت وتىرىسى باستالدى. ايىپتىلار ورىندىعىندا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ءبىر توپ قىزمەتكەرى بار. ولارعا اسكەري قىزمەتىنە سالعىرتتىق تانىتۋ، ءوق-دارى پايدالانۋ مەن ونى قولدانۋداعى تالاپتاردى ساقتاماۋ، سەنىپ تاپسىرىلعان مۇلىكتى تالان-تاراجعا سالۋ سەكىلدى بىرنەشە ايىپ تاعىلعان، دەپ حابارلايدى ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسى.
پروسەسسكە توعىز جولدىڭ تورابىنداعى 1500-گە جۋىق ازامات جابىرلەنۋشى رەتىندە شاقىرتىلىپتى. الايدا، ونىڭ ءبىرقاتارى العاشقى وتىرىسقا قاتىسا المادى. جابىرلەنۋشىلەردى سوت وتىرىسىنا اسكەريلەر كىرگىزبەدى.
ارىستاعى ءوق-دارى قويماسىنداعى جارىلىسقا 16 ادام ايىپتالىپ جاتىر. كوپشىلىگى قورعانىس مينيسترلىگى مەن اسكەري بولىمشەلەردە قىزمەت ەتكەن لاۋازىمدى وفيسەرلەر. بۇعان دەيىن بەلگىلى بولعانداي، ولاردى 25 ادۆوكات قورعاماقشى. پروسەسكە 1500 جۋىق جابىرلەنۋشى شاقىرتىلعان. ادام سانى كوپ بولعاندىقتان، وتىرىستى شىمكەنت اسكەري گارنيزونى سوتىنىڭ عيماراتىندا ەمەس، قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنداعى اسكەري ءبولىمنىڭ اۋماعىندا وتەتىن بولدى.
اتىشۋلى ىسكە قاتىسۋشىلار قاراسى وتە كوپ. كوپشىلىگى جارىلىستان زارداپ شەككەندەر. ولاردى شىمكەنتتەگى اسكەري بولىمدە سوت پروسەسسى وتەدى دەپ الدىن-الا شاقىرتقان ەكەن. الايدا، سوناۋ ارىستان كەلگەن 100 شاقتى ادامدى «ءتىزىمدى جوق» دەگەن سىلتاۋمەن ىشكە كىرگىزبەي قويدى.
"ەندى ءتىزىمدى جوق دەپ جاتىر عوي، كىرگىزبەي جاتىر. مەنى ىشكە كىرگىزبەسە، قالاي ىشكە كىرەمىن؟! بالام بولسا، اۋرۋ"، دەيدى ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى نۇريپا ايتۋعانوۆا.
70 جاستاعى حاليما ەسىمدى تۇرعىن بۇگىنگى سوت وتىرىسىنا ارنايى كەلىپتى. جارىلىستان باسپاناسى جارامسىز بولىپ قالعانىن ايتادى. اقتوبەلىك شەنەۋنىكتەر ءۇيىن تولىق قالپىنا كەلتىرمەستەن، كەتىپ قالعانىنا اشۋلى. شاڭىراقتىڭ بۇلىنگەنى بىلاي تۇرسىن، 6 جاستاعى نەمەرەسىنىڭ دەنەسىنە جارا باسىپ كەتكەنىن، ءدۇرس ەتكەن داۋىسقا ەلەڭدەپ، ۇرەيى ۇشىپ جۇرەتىنىن جىلارمەن كۇيدە جەتكىزدى. وسىنىڭ بارلىعىن سۋدياعا ايتىپ بەرمەكشى بولعان. ءبىراق، كەيۋانا دا ىشكە كىرە المادى.
"ءۇيىمىزدى ءتۇسىردى دە كەتتى، سول كۇيى ءاۋمين بولدى. جوق بولدى. سودان 100 مىڭنان اقشا بەردى مە، سونى الدىق تا ءوزىمىز جامادىق"، دەيدى ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى حاليما ايتبايەۆا.
سوت پروسەسسىنە تىلشىلەر قاۋىمى دا كىرە المادى. الدىن الا شىمكەنت گارنيزونى اسكەري سوتىنىڭ ءتوراعاسىنا وتىرىستى اشىق ءارى جاريالى تۇردە حالىققا جەتكىزۋ ءۇشىن رەسمي حات جولدانعانىمىبەن، ناتيجەسىز بولدى. بىردە-بىر اسكەري قىزمەتكەر، نە بولماسا سوت كەڭسەنىنىڭ ماماندارى جاعدايدى تۇسىندىرە المادى. امالسىز، پروسەستى سىرتتاي باقىلاۋعا تۋرا كەلدى. ال، جارىلىستىڭ بولعانىنا ءبىر جىل وتسە دە، ءبىرقاتار كاسىپكەرلەر قيراعان نىساندارىن قالپىنا كەلتىرە الماي جۇرگەندەرىن ايتتى.
مۇحامەدجان ساپارحانوۆ، كاسىپكەر، ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
"قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن 63 كاسىپكەر عيماراتتارى قيراپ جاتىر. سول 63 كاسىپكەردىڭ عيماراتىنىڭ ءبىرى مەندە تۇر. قيراپ، جارامسىز قالعان. ءبىر تيىن اقشا الماعان. قانشا ۋاقىت جۇرەمىز ەندى؟ اينالىپ، سوت ارالىپ كەتتىك".
كاسىپكەر مۇحامەدجان ساپارحانوۆ جارىلىستان ءۇيى قيراپ قالعانىن ايتادى. ءبىر جىلدان بەرى باسپاناسى جوندەلمەگەن سوڭ، تۋعان-تۋىستارىنىڭ ءۇيىن جاعالاۋعا ءماجبۇر ەكەن.
مۇحامەدجان ساپارحانوۆ، كاسىپكەر، ارىس قالاسىنىڭ تۇرعىنى:
"ءقازىر ءۇيىمىزدىڭ تىرلىگىمىزبەن كەلىپ وتىرعان جاعداي مىنانداي بولىپ جاتىر. تىزىمدە جوقسىز. بۇل قالاي؟ شاقىرادى، تىزىمدە جوقسىزدار. ءۇيىمدى كورسەڭىز، ىشىنە كىرىپ وتىرۋعا قورقاسىز".
اشىق اسپان استىندا كۇنگە قاقتالىپ، ىشكە كىرە الماعان تۇرعىندار ەندىگى سوت پروسەسىنىڭ شىمكەنتتە ەمەس، ارىس قالاسىندا ءوتۋىن تالاپ ەتىپ وتىر. سونداي-اق، قيراعان ۇيلەرى مەن نىسانداردى قايتا قالپىنا كەلتىرىپ بەرسە بولعانى دەيدى. ال، 448 تومنان تۇراتىن ءىستىڭ قانشا ۋاقىتقا سوزىلاتىنى ازىرگە بەلگىسىز.
ايتا كەتەيىك، ارىس قالاسىندا ءوق-دارى قويماسىنداعى جارىلىس بىلتىر 24 ماۋسىمدا بولعان ەدى. سونىڭ سالدارىنان 3 ادام قازا تاۋىپ، ونداعان جان جاراقاتتانعان. مىڭداعان ءۇي ءبۇلىنىپ، تۇتاس ارىس حالقى، ياعني 45 مىڭ تۇرعىن شىمكەنت پەن كورشى اۋداندارعا كوشىرىلگەن بولاتىن.
