الماتى قالاسىنىڭ اكىمى باقىتجان ساعىنتايەۆتىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ اياسىندا ونىڭ ورىنباسارى ەرجان باباقۇماروۆ مەگاپوليس اۋماعىندا شەكتەۋ شارالارىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋ بويىنشا مونيتورينگتىك توپتاردىڭ جۇمىسىن ودان ارى كۇشەيتۋ جونىندەگى جۇمىس كەڭەسىن وتكىزدى.
اعىمداعى جۇمىس قورىتىندىسى قورىتىندىسى جاسالىپ، ءموبيلدى مونيتورينگتىك توپتاردىڭ جۇمىسىنىڭ جاڭا الگوريتمى قارالدى.
باستى ماقساتى – كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ ودان ارى تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن سانيتارلىق-ەپيدەميالىق تالاپتاردىڭ قاتاڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ. وسىعان بايلانىستى 26 ءموبيلدى مونيتورينگتىك توپ سانيتارلىق-ەپيدەميالىق شەكتەۋ تالاپتارىنىڭ بۇزىلۋ فاكتىلەرىن انىقتاۋ بويىنشا سايكەس ماتەريالداردى (فوتو، ۆيدەوتىركەۋ، راپورت جانە باسقالارىن) اۋماقتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنا جەدەل بەرەدى.
سانيتارلىق ەرەجەلەردى جانە شەكتەۋ شارالارىن جۇيەلى تۇردە (2-3 رەت) جانە قاساقانا بۇزۋ فاكتىلەرى انىقتالعان جاعدايدا ماتەريالدار قۇقىقبۇزۋشىلاردى اقبتاك 462-بابىنىڭ 3ء-بولىمى بويىنشا كەيىننەن جاۋاپقا تارتۋ ءۇشىن جانە سوتقا بەرىپ، ءىس قوزعاۋ ءۇشىن اۋماقتىق پروكۋرورلارعا بەرىلەدى. زاڭناماعا سايكەس، بۇزۋشىلارعا ۇيىمنىڭ قىزمەتىن توقتاتا تۇرۋعا دەيىن جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان.
اتاپ وتەتىن جايت، ءوندىرىستىڭ بارلىق ساتىلارىندا ءىس بويىنشا ازاماتتاردىڭ جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ قۇقىقتارىن (اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 744، 746 جانە 747 باپتارى) قاتاڭ ساقتاۋ قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. سونىمەن بىرگە، لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ قاعاز تۇرىندە نەمەسە ەلەكتروندى فورماتتا (پلانشەتتە) ونىڭ تاراپىنان جاسالعان قۇقىقبۇزۋشىلىعىن كەلەسى تۇلعاعا ءتۇسىندىرۋ مۇمكىندىگى ءۇشىن وزدەرىمەن بىرگە ءنورماتيۆتى قۇقىقتىق اكت بولۋى كەرەك.
******
الماتىدا وقيعا ورنىندا ەپيدەمياعا قارسى شارالاردىڭ ورىندالۋى بويىنشا ۇيىمدار مەن نىساندارعا تەكسەرۋ كۇندەلىكتى جۇرگىزىلەدى. وسى ماقساتتا اۋداندىق اكىمدىكتەر جانىندا 26 مونيتورينگتىك توپ بار. قىزمەتىنە ۋاقىتشا تىيىم سالىنعان نىساندار (تۇنگى كلۋبتار، كاراوكە جانە باسقالارى)، سونىمەن بىرگە ادامداردىڭ جاپپاي جينالۋىمەن سالتاناتتى، وتباسىلىق شارالاردىڭ وتكىزىلۋى (ۇيلەنۋ تويلارى، مەرەيتويلار، بانكەتتەر) انىقتالدى. وسى جىلدىڭ 8 قازانىنان بەرگى كەزەڭدە مونيتورينگتىك توپتار 1972 نىساندى قامتىدى، ولاردىڭ ىشىندە 493 وبەكتىدە كارانتيندىك، سونىڭ ىشىندە ماسكا رەجيىمىنىڭ بۇزىلۋى انىقتالدى. جەكە تۇلعالارعا قاتىستى ق ر اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 425-بابىنىڭ 1ء-بولىمى بويىنشا اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى 128 حاتتاما تولتىرىلدى.
الگوريتمگە سايكەس، بۇگىنگى تاڭدا الماتى قالاسىنىڭ پوليسيا دەپارتامەتىنىڭ اۋداندىق باسقارمالارى الماتى قالاسى بويىنشا شەكتەۋ شارالارىنىڭ بۇزىلۋىن انىقتاۋ بويىنشا ءموبيلدى توپتاردىڭ 140 ماتەريالىن اۋماقتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنا جولدادى. مەديسينالىق ۇيىمداردان سانيتارلىق-ەپيدەميالىق قىزمەتكە 57 جەدەل حابارلاندىرۋ تۇسكەن. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار جالعاسۋدا.
******
الماتى اكىمدىگى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنەن مەنشىك فورماسىنا قاراماستان، سونىمەن قاتار، مەگاپوليستىڭ تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنان سانيتارلىق-ەپيدەميالىق قاۋىپسىزدىك شارالارىن بۇزباۋدى ءوتىنىپ سۇرايدى. جەكەلەي العاندا، ماسكا رەجيمىن، 1،5-2 مەتر الەۋمەتتىك قاشىقتىقتى ساقتاپ، COVID-19-دى جۇقتىرۋدىڭ جوعارى قاۋپىنە بايلانىستى قىزمەتىنە تىيىم سالىنعان، ادامدار كوپ جينالاتىن ورىندار مەن مەكەمەلەرگە بارۋدان اۋلاق بولۋدى سۇرايدى.
تاۋەكەل توبىنداعى توپ - 65 جاستان اسقان قارتتار، كەز كەلگەن جاستاعى اۋىر سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدار، تىنىس الۋ جولدارى اۋرۋلارىمەن، اۋتويممۋندىق، جۇرەك – قان تامىرلارى جانە ونكولوگيالىق اۋرۋلارمەن، قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ادامدار ۇيدە قالعاندارى ءجون. ادامدار كوپ جينالاتىن ورىندارعا، ونىڭ ىشىندە ۇيلەنۋ شارالارىنا، جەرلەۋگە، ەسكە الۋعا، ميتينگتەرگە جانە ت. ب. بارۋ وتە ءقاۋىپتى.
بارلىق قالا تۇرعىندارى جەكە گيگيەنا ەرەجەلەرىن ساقتاۋى كەرەك:
- قۇشاقتاۋ مەن قول الىسۋدى قوسا العاندا، فيزيكالىق بايلانىستاردى بولدىرماۋ؛ قولدى سابىنمەن ءجيى جۋۋ؛ ۇيدەن تىس جەردە قولدىڭ بەتكى قاباتتارمەن جاناسۋى كەزىندە قورعانىش ءۇشىن ءبىر رەت قولدانىلاتىن مايلىقتاردى قولدانۋ؛ ءۇي-جايلاردى جەلدەتۋ؛ ءاردايىم شىنتاققا جوتەلۋ جانە تۇشكىرۋ؛ مۇرىن مەن اۋىزدى ءبىر رەت قولدانىلاتىن مايلىقپەن جابۋ؛
- ۇيدەن شىعار الدىندا مەديسينالىق ماسكا، سونداي-اق جەڭى ۇزىن سىرتقى كيىم كيۋ كەرەك؛
- ۇيگە قايتقاندا ماسكا مەن قولعاپتى مۇقيات شەشىپ، گەرمەتيكالىق تۇردە پاكەتكە وراپ، ولاردى تاستاۋ كەرەك. دەرەۋ قولىڭىزدى جۋىڭىز نەمەسە زارارسىزداندىرىڭىز. سومكەنى، كىلتتەردى، ءامياندى، تەلەفوندى، اياق كيىمنىڭ تابانىن جانە ت.ب. دەزينفەكسيالىق ەرىتىندىگە مالىنعان شۇبەرەكپەن ءسۇرتىڭىز. سونداي-اق، سىرتقا شىعارعان ءۇي جانۋارلارىنىڭ تاباندارىن جۋۋ كەرەك.
ازىق-تۇلىكتىك جانە ازىق-تۇلىكتىك ەمەس دۇكەندەرگە، ءدارىحانالارعا بارۋ كەزىندە ماڭىزدى:
- دۇكەندە نەمەسە ءدارىحانادا ادامداردىڭ از ەكەندىگىنە كوز جەتكىزىڭىز. ادامدار كوپ جينالعان جاعدايدا-كوشەدە قالىپ، كەيبىر ساتىپ الۋشىلار كوشەگە شىققانشا كۇتۋ كەرەك.
-الەۋمەتتىك قاشىقتىق ءۇشىن ارنايى بەلگىنى ساقتاۋ، ادامداردان 1،5-2 مەتر قاشىقتىق ساقتاۋ، اسىرەسە ۇشىراسقان ادامداردا جوتەل، مۇرىننىڭ بىتەلۋى جانە ءتۇرى اۋىرىپ تۇرعانداي كورىنسە؛
- قاجەت بولماسا، تاۋارعا قول تيگىزبەۋگە تىرىسۋ، تەك ساتىپ الۋ ءۇشىن تاڭداعان زاتقا قول تيگىزىڭىز؛
- گەرمەتيكالىق ورامالارداعى ونىمدەردى ساتىپ الۋ؛
- مۇمكىندىگىنشە تولەم كارتالارىمەن ەسەپتەسۋ. اقشاعا نەمەسە باسقا زاتتارعا قول تيسە، ونى قۇرامىندا ءسپيرتى انتيسەپتيكپەن وڭدەڭىز.
سونداي – اق، تۇرعىندارعا مۇمكىندىگىنشە قوعامدىق كولىكتى پايدالانباۋ، بولماسا قاۋىپسىزدىك شارالارىن قاتاڭ ساقتاۋعا كەڭەس بەرىلەدى:
- قوعامدىق كولىكپەن جولعا شىققاندا، قولدى دەزينفەكسيالىق قۇرالمەن وڭدەۋ؛
- ساپاردىڭ سوڭعى نۇكتەسىنە جەتكەننەن كەيىن قولدى دەرەۋ سابىنمەن جۋۋ؛
- ەگەر بىرەۋ جوتەلە نەمەسە تۇشكىرە باستاسا، اۋىز بەن مۇرىندى تازا ورامالمەن نەمەسە مايلىقپەن جابۋ كەرەك. مۇنداي زاتتار بولماعان جاعدايدا بەتتى الاقانمەن ەمەس، شىنتاقتىڭ ىشكى جاعىمەن قورعاۋ؛
- جوتەلەتىن نەمەسە تۇشكىرەتىن اداممەن تىعىز بايلانىستان اۋلاق بولۋ. كولىكتە حالىق كوپ بولعان جاعدايدا كەلەسىسىن كۇتكەن دۇرىس؛
- قوعامدىق كولىكتە جولاۋشىلارمەن سويلەسپەۋ. ولاردان مۇمكىندىگىنشە الىس بولۋعا تىرىسۋ؛
- مۇمكىندىك بولسا كولىكتەگى تەرەزەنى اشۋ؛
- ساپار كەزىندە قولمەن بەتتى ۇستاماۋ (اۋىز، مۇرىن، كوز).
اتا-انالارعا بالالاردىڭ بارلىق سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق تالاپتاردى، اسىرەسە بالالار الاڭدارىندا ساقتاۋىنا باقىلاۋدى كۇشەيتۋى قاجەت. بالاعا قازىرگى جاعدايدى ءتۇسىندىرىپ، وعان تۇسىنىكتى تىلدە ءوزىن ينفەكسيادان قالاي قورعاۋعا بولاتىندىعىن ايتۋ ۇسىنىلادى: قول گيگيەناسىن ساقتاۋ، قوعامدىق ورىنداردا، كوشەدە ءقاۋىپسىز قاشىقتىقتا بولۋ، ماسكا كيۋ، قولدى بەتكە تيگىزبەۋ.
كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى بويىنشا 1406 نەمەسە 8 (727) 3000 505 تەلەفونى بويىنشا حابارلاسۋعا بولادى.
انىقتاما ءۇشىن:
بيزنەس سۋبەكتىلەرى، اسىرەسە ساۋدا-ويىن-ساۋىق ورتالىقتارى، ساۋدا ۇيلەرى، ازىق-تۇلىكتىك ەمەس دۇكەندەر قالانىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتار دارىگەرىنىڭ قاۋلىسىمەن بەلگىلەنگەن بارلىق تالاپتاردىڭ تولىق ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋى قاجەت:
- جاۋاپتى تۇلعاعا جۇمىس (اۋىسىم) باستالار الدىندا بايلانىسسىز (كونتاكتىسىز) تەرمومەترلەردى (تەپلوۆيزورلاردى) پايدالانا وتىرىپ، قاعاز نەمەسە ەلەكتروندىق ۇلگىدە تىركەي وتىرىپ، پەرسونالدىڭ كۇن سايىنعى تەرمومەترياسىن جۇرگىزۋ؛
- رەسپيراتورلىق ينفەكسيانىڭ كەز كەلگەن بەلگىلەرى (دەنە قىزۋىنىڭ كوتەرىلۋى، جوتەل، تاماقتىڭ اۋىرۋى، تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى) بار قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسقا جىبەرىلۋىن بولدىرماۋ، اۋرۋ بەلگىلەرى انىقتالعان نەمەسە پايدا بولعان جاعدايدا مەديسينالىق جەدەل جاردەم بريگاداسىن شاقىرۋ قاجەت؛
- پەرسونالدى ءبىر رەتتىك مەديسينالىق ماسكالارمەن (جۇمىس اۋىسىمىنىڭ جانە بەتپەردەلەردى اۋىستىرۋدىڭ ۇزاقتىعىنا قاراي 3 ساعاتتا كەمىندە 1 رەت)، سونداي-اق ءبىر رەت قولدانىلاتىن قولعاپتارمەن (اۋىسىمىنا كەمىندە 2 رەت اۋىستىرۋعا جاتاتىن جانە بۇتىندىگى بۇزىلعان جاعدايدا)، قولدى وڭدەۋگە ارنالعان تەرى انتيسەپتيكتەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ.
- ساۋدا زالدارىنداعى كورىنەتىن جانە قولجەتىمدى ورىنداردا، كاسسالىق ايماقتا نىسانعا كىرە بەرىستە قولدى دەزينفەكسيالاۋعا ارنالعان سانيتايزەرلەر ورناتۋدى قاراستىرۋ، كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ الدىن الۋ بويىنشا جادىنامالار ورنالاستىرۋ؛
- اۋماعى 20 000 شارشى مەتردەن استام ساۋدا نىسانىنا كەلۋشىلەرگە تەرمومەتريا جۇرگىزۋ ءۇشىن باستى كىرەبەرىستە ستاسيونارلىق تەپلوۆيزور ورناتۋ، اۋماعى 20 000 شارشى مەتردەن كەم بولمايتىن ساۋدا نىساندارىندا بايلانىسسىز تەرمومەترلەر (تەپلوۆيزيرلەر) پايدالانۋ؛
- ساۋدا وبەكتىلەرىنىڭ بۋتيكتەرىندە 4 شارشى مەتر جەرگە 1 ادامنان كەلەتىندەي كەلۋشىلەر سانىن شەكتەۋدى قامتاماسىز ەتۋ؛
- ساۋدا زالدارىنا كىرۋ رۇقساتى الەۋمەتتىك بەلگىلەر بولعان جاعدايدا جۇزەگە اسىرىلسىن. كەلۋشىلەردەن ماسكالاردىڭ بولۋىن تالاپ ەتۋ، قىزمەتكەرلەردىڭ كەلۋشىلەرمەن بايلانىسىن بارىنشا ازايتۋ. كاسسالىق ايماقتا كەلۋشىلەردىڭ توپتالۋىن بولدىرماۋ جانە كەمىندە 2 مەتر بولاتىن الەۋمەتتىك بەلگى سالۋ ارقىلى الەۋمەتتىك الشاقتىقتىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- اۋا تەمپەراتۋراسى مەن ىلعالدىلىعىنىڭ وڭتايلى جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اۋانىڭ جەلدەتىلۋىنە جانە اۋا باپتاۋ جۇيەلەرىنە تەكسەرۋ (تازالاۋ، جۋۋ، دەزينفەكسيالاۋ، سۇزگىلەردى اۋىستىرۋ جانە ت.ب.) جۇرگىزۋ. سورۋ-سىرتقا تاراتۋ جەلدەتكىش جۇيەسىمەن جابدىقتالماعان ءۇي-جايلاردى كۇنىنە كەمىندە 2-3 رەت 15 مينۋتتان جەلدەتۋدى قامتاماسىز ەتۋ؛
- ءۇي-جايلارعا دەزينفەكسيا جۇرگىزۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن تارتىپپەن تىركەلگەن جانە ولاردى قولدانۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتاردا ۆيرۋستىق ينفەكسيالار كەزىندە وبەكتىلەردى زارارسىزداندىرۋ رەجيمدەرى كورسەتىلگە، قولدانۋعا رۇقسات ەتىلگەن دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىن پايدالانۋ،
- ءۇي-جايلارعا كۇن سايىن ىلعالدى تازالىق جۇرگىزۋ جانە دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىن قولدانا وتىرىپ، كەلەسىدەي رەتپەن تازالىق جۇرگىزۋ قاجەت: - ساۋدا زالدارىنىڭ ەدەندەرى، ساۋدا سورەلەرى – كۇنىنە 3 رەت؛ -ەسكالاتورلاردىڭ قوزعالمالى تايانىشتارى، ەسىك تۇتقالارى، كاسسالىق اپپاراتتار، بانك تەرمينالى – ءار ساعات سايىن؛ - قوعامدىق سانيتارلىق توراپتار (ەدەن، سانيتارلىق-تەحنيكالىق جابدىق، ونىڭ ىشىندە كران ۆەنتيلدەرى، ۋنيتاز بوشكەلەرى)، ەسكالاتورلاردىڭ قوزعالمالى تايانىشتارى، ليفت تۇيمەلەرى – ءاربىر 3 ساعات سايىن؛
- جۇمىس اۋىسىمى اياقتالعاننان كەيىن (نەمەسە كەمىندە 6 ساعاتتان كەيىن) ەسىك تۇتقالارىن، ەسكالاتورلاردىڭ قوزعالمالى تايانىشتارىن، تۇتقالاردى، ۇستەلدەردى، ورىندىقتاردىڭ ارقالارىن (كرەسلولاردىڭ شىنتاق تىرەكتەرىن)، سانيتارلىق-تەحنيكالىق جابدىقتى دەزينفەكسيالىق سالفەتكالارمەن (نەمەسە دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىنىڭ ەرىتىندىلەرىمەن) ءسۇرتۋ ارقىلى دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىن قولدانا وتىرىپ، ءۇي-جايلارعا ىلعالدى تازالىق جۇرگىزۋ قاجەت. جيناۋ اسپاپتارىن (شەلەكتەر، ششەتكالار، شۇبەرەكتەر) پايدالانعاننان كەيىن جاقسىلاپ جۋۋ جانە ارنايى بولىنگەن ورىنداردا ساقتاۋ؛
- ءاربىر نىساندا تۇتىنۋ قاجەتتىلىگىنە قاراي، تازالىق جۇرگىزەتىن قۇرالداردىڭ، دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىنىڭ ازايمايتىن قورىن قامتاماسىز ەتۋ؛
- دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىن ءوندىرۋشىنىڭ وراماسىندا، ارنايى بولىنگەن قۇرعاق، سالقىن جانە قاراڭعى، بالالاردىڭ قولى جەتپەيتىن جەردە تىعىز جابىلعان كۇيىندە ساقتاۋ كەرەك. دەزينفەكسيالاۋ شارالارىن جۇرگىزۋ كەزىندەگى ساقتىق شارالارى جانە كەزدەيسوق ۋلانۋ كەزىندەگى العاشقى كومەك ءاربىر ناقتى دەزينفەكسيالاۋ قۇرالىنىڭ قولدانۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتاردا جازىلعان؛
- تەحنيكالىق پەرسونال (تازالاۋشىلار) دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىن قولدانا وتىرىپ جانە جەكە قورعانىش قۇرالدارى: حالات، قولعاپ، مەديسينالىق ماسكا پايدالانا وتىرىپ، ىلعالدى تازالىق جۇرگىزۋى قاجەت. دەزينفەكسيالاۋ قۇرالدارىمەن جۇمىس ىستەۋگە دەنساۋلىق جاعدايى بويىنشا قارسى كورسەتىلىمدەرى جوق كامەلەتكە تولعان ادامدار جىبەرىلەدى؛
- ىرگەلەس اۋماقتى دەزينفەكسيالاۋدى تاۋلىگىنە كەمىندە 1 رەت جۇرگىزۋ؛
- COVID-19 كوروناۆيرۋس ينفەكسياسىنىڭ الدىن الۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرىپ، جۇزەگە اسىرۋعا ساۋدا نىسانىنىڭ اكىمشىلىگى جاۋاپتى بولادى.
پىكىر قالدىرۋ