جۇڭگو قالاي ءبىر ەلدىڭ ەكونوميكاسىن جاۋلاپ الادى؟ وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندە گەرمانيانىڭ جەتەكشى باسىلىمدارىنىڭ ءبىرى DW ارناۋلى ماقالا جاريالادى. قامشى ءتىلشىسى نەمىس باسىلىمىنىڭ ماقالاسىن ىقشامداپ، وقىرمان نازارلارىنا ۇسىنادى. باسىلىم بەيجىڭنىڭ پاكىستان ەكونوميكاسىن قالاي جاۋلاپ العانى تۋرالى ساراپتاما جاساعان.

جۇڭگو ينۆەستيسيالارى پاكىستان ەكونوميكاسىن قالاي جاۋلاپ الدى؟

پاكىستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە تونگەن قاتەر مەن جەرگىلىكتى حالىق نارازىلىعىنىڭ كۇشەيۋىنە قاراماستان، جۇڭگو پاكىستانعا ميللياردتاعان دوللار قۇيىپ، كوپتەگەن سەكتورلارعا ينۆەستيسيا سالۋدى جالعاستىرۋدا.

2015 جىلى جاريالانعان ميللياردتاعان دوللارلىق قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزى پاكىستاننىڭ قۇلاعان ينفراقۇرىلىمىن كۇردەلى جوندەۋگە جانە ەلدىڭ وڭتۇستىگىندەگى گۆادار پورتىن قىتايدىڭ باتىسىمەن بايلانىستىرۋعا باعىتتالعان.

جۇڭگو ءتوراعاسى سي ءسزينپيننىڭ قولتاڭباسى بار "ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول" باستاماسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ سانالاتىن جوبا پاكىستانعا 46 ميلليارد دوللار ينۆەستيسيا اكەلەدى دەپ ەسەپتەلدى. دەگەنمەن ءقازىر جوبا شامامەن 65 ميلليارد دوللارعا دەيىن ءوستى دەپ بولجانۋدا.

سەرىكتەستىكتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە نەگىزىنەن قىتايلىق اقشانىڭ كومەگىمەن ەنەرگەتيكالىق جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىنا قاتىستى ونداعان جوبا جۇزەگە اسىرىلدى.

وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسانىندا باستالعان جانە 27 جوبادان تۇراتىن باستامانىڭ ەكىنشى كەزەڭى وندىرىستىك قۋاتتى ارتتىرۋعا جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا باعىتتالعان.

بەيجىڭ پاكىستاننىڭ ەكونوميكالىق ورتالىقتارىنا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پاكىستان باسقاراتىن كاشمير مەن حايبەر-پاحتۋنحۆا پروۆينسياسىنىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى جەرلەرگە دە اقشا اۋداردى.

كوپتەگەن پاكىستاندىقتار ەلدەگى قىتايلىق ينۆەستيسيالاردىڭ ۇلعايۋىنا قاتىستى ەيفوريالىق پىكىردە، ولار مۇنى پاكىستاندى اۋىر ەكونوميكالىق داعدارىستان شىعارۋ ءۇشىن قاجەت دەپ سانايدى.

COVID پاندەمياسى، مىڭداعان شاعىن كاسىپورىنداردىڭ جابىلۋى جانە ەكونوميكالىق داعدارىس سالدارىنان پاكىستاندا 20 ميلليوننان استام ادام جۇمىسسىز قالدى. 

پاكىستان ەكونوميكاسى ءۇشىن "بايلىق پەن باقىتتىڭ كوزى"

پاكىستاننىڭ حايبەر-پاحتۋنحۆا پروۆينسياسى 2004-2015 جىلدار ارالىعىندا ءدىني تەرروريستەردەن قاتتى زارداپ شەكتى. ايماقتاعى تايپالىق اۋداندار "ال-كايدا" مەن "حاككاني" سياقتى تەرروريستەر مەن ەكسترەميستەردىڭ ورتالىعى بولىپ سانالدى. 

وسى قورقىنىشتى زاڭدىلىقتى ەسكەرە وتىرىپ، كوپتەگەن باتىس ەلدەرى مەن كاسىپكەرلەر پروۆينسياعا ينۆەستيسيا سالۋدا الاڭدادى.

كاراچي ساۋدا پالاتالارىنىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى كايسەر احمەد شايح قىتايدىڭ باتىستان قالعان ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا كوشكەنىن مالىمدەدى.

حايبەر پاحتۋنحۆا پروۆينسياسىنىڭ ايەلدەر ساۋدا پالاتاسىنىڭ قىزمەتكەرى انيلا حاليد قىتايلىق ينۆەستيسيالار پاكىستان ەكونوميكاسى ءۇشىن "بايلىق پەن باقىتتىڭ كوزى" دەپ سانايدى.

"بىرىنشىدەن، قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزى جوباسى اياسىندا بەيجىڭ ءبىزدىڭ پروۆينسياعا ينۆەستيسيا سالدى. جۇڭگو ءتۇرلى ەنەرگەتيكالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارمەن جۇمىس جاسادى. ءقازىر سانيتارلىق تازالىققا جانە باسقا دا جوبالارعا ينۆەستيسيا قۇيۋدا" دەپ سۇحبات بەرگەن ول گەرمانيالىق DW باسىلىمىنا.

تەرروريستىك شابۋىلدار ءجيى بولىپ تۇرادى

وڭتۇستىك سيند پروۆينسياسىندا قىتايلىق فيرمالار قىتاي-پاكىستان ەكونوميكالىق ءدالىزىنىڭ بىرنەشە جوبالارىن اياقتاپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار پاكىستان قور بيرجاسى (پقب) كومپانياسىنىڭ 40% اكسياسىن ساتىپ الدى.

كاراچي پورتىنداعى كورنەكتى كاسىپكەر جانە پاكىستان قور بيرجاسىنىڭ (پقب) ديرەكتورى احمەد چينوي نەمىس باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا قىتايلىقتاردىڭ پقب-نىڭ باسقارۋشى ديرەكتورىن، باس قارجى ديرەكتورى جانە باس رەتتەۋشى وفيسەرىن تاعايىنداۋعا قۇقىعى بار ەكەنىن ايتتى.

"مۇنداي تاعايىنداۋلاردى ديرەكتورلار كەڭەسى ماقۇلداۋى كەرەك" دەپ قوستى ول.

وتكەن ماۋسىمدا قور بيرجاسىنا جەرگىلىكتى تۇرعىندار شابۋىل جاساعان سەبەبى بالۋچيستان پروۆينسياسىنداعى ادامدار قىتايلىق ينۆەستيسيالارعا نارازى بولعان.

كوپتەگەن دەرەككوزدەرگە سايكەس، پاكىستانداعى ەڭ ءىرى ەنەرگەتيكالىق كومپانيالارىنىڭ ءبىرى ەسەپتەلەتىن كاراچيدەگى ەلەكتر ەنەرگياسىن جۇڭگو ساتىپ الۋدى جوسپارلاپ وتىر.

– قىتايلىقتار سيندتەگى بارلىق جەرگە ينۆەستيسيا سالۋعا تىرىسادى، – دەگەن ءاتى-جونىن اتاماۋدى سۇراعان ايماقتىق ۇكىمەت وكىلى.

ول جاقىندا بەس اۋدانداعى سانيتارلىق تازالىق كەلىسىمشارتتارى قىتايلىق كومپانيالارعا بەرىلگەنىن ايتتى. ءبىرقاتار كاسىپكەرلەر، كاراچي مەتروپوليتەن كورپوراسياسى مەن كاسىپوداقتىڭ ءار ءتۇرلى مۇشەلەرى شەنەۋنىكتىڭ ءسوزىن راستادى.

قىتايلىق فيرمالارعا وسىنداي ءتيىمدى كەلىسىمشارتتاردى بەرگەنى ءۇشىن جەرگىلىكتى حالىق ۇكىمەتكە كوپ رەت نارازىلىق بىلدىرگەن.

كاراچيدەگى اۆامي جۇمىسشىلار پارتياسىنىڭ باس حاتشىسى حۋررام ءاليدىڭ ايتۋىنشا، سيندتاعى مۇناي بارلاۋ بلوكتارى قىتايلىق كومپانيالارعا بەرىلگەن.

"British Petroleum سياقتى باتىس كومپانيالارى بۇرىن دا وسىنداي بلوكتارمەن جۇمىس جاساعان" دەيدى ول.

قىتايدىڭ بەلۋجيستانداعى ينۆەستيسياسى

بالۋچيستان – پاكىستاننىڭ ەڭ ءىرى پروۆينسياسى. وندا ستراتەگيالىق ماڭىزدى گۆادار پورتى ورنالاسقان، ال، ونى قىتايلىق كومپانيا باسقارادى. پروۆينسيادا سوڭعى 17 جىلدا بىرنەشە رەت تەررورلىق شابۋىل بولعان. شابۋىلداردىڭ كەيبىرى قىتايلىقتارعا باعىتتالعان.

بالۋچ كوتەرىلىسشىلەرى تاۋەلسىزدىك الۋ ءۇشىن پاكىستان مەملەكەتىنە قارسى سوعىسۋدا. ولاردىڭ شابۋىلدارىنىڭ دەنى پوليسيا مەن اسكەردى نىساناعا الادى، سونىمەن قاتار بالۋچ ەمەس تۇرعىندارعا ءجيى شابۋىل جاسايدى.

بۇل ايماق ينۆەستيسيالار ءۇشىن ءقاۋىپتى دەپ سانالسا دا، قىتايلىقتار وسى ۋاقىتقا دەيىن پروۆينسياعا اقشا اۋدارۋدان ەش قينالماعان سياقتى.

ولار باسقا دا ءىرى جوبالارمەن بىرگە گۆاداردا اۋەجاي سالىپ جاتىر.

قالا تۇرعىنى، ەكس-پرەمەر-مينيستر زۋلفيكار الي بحۋتتونىڭ بۇرىنعى كەڭەسشىسى راحيم زافار قىتايلىقتار گۆادار پورتىنا جاقىن جەردە ءۇش زاۋىت قۇرعانىن ايتادى.

"ولار سونداي-اق بالىق اۋلاۋ بيزنەسىمەن اينالىسادى، تەرەڭ تەڭىز ترالدارىن اكەلەدى، بالىقتى تۇراقسىز تۇردە اۋلايدى جانە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ بالىق اۋلاۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيدى" دەيدى ول.

بەلۋجيستان ۇكىمەتىنىڭ بۇرىنعى وكىلى يان مۋحامماد بۋلەدي نەمىس باسىلىمىنا بەرگەن سۇحبات بارىسىندا قىتايلىق كاسىپكەرلەردىڭ پروۆينسيانىڭ ءار جەرىندەگى جەرگىلىكتى سەرىكتەستەرى ارقىلى ءمارمار مەن مينەرالدى وندىرۋگە قاتىساتىنىن ايتتى.

ارزان جۇمىس كۇشى مەن جوعارى پايدا جۇڭگو قارجىسىنا تۇرتكى بولدى ما؟

لاحورلىق ساراپشى احسان رازا پرەمەر-مينيستر يمران حاننىڭ وتكەن جىلى 100-گە جۋىق قىتايلىق ينۆەستورمەن كەزدەسۋى قىتايلىقتاردى پاكىستانعا ينۆەستيسيا سالۋعا ىنتالاندىردى دەپ ەسەپتەيدى.

"ۇكىمەت جالپى ينۆەستورلار مەن قىتايلىق ينۆەستورلار ءۇشىن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق بازانى رەفورمالادى. سوندىقتان ولار ءقوناقۇي، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، تەلەكوممۋنيكاسيا، كەڭەس بەرۋ جانە باسقا دا سالالارعا ينۆەستيسيا سالۋدا" دەدى رازا.

كاراچي ساۋدا پالاتالارىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى شايك ارزان جۇمىس كۇشى مەن جوعارى پايدا مارجاسى قىتايلىقتاردى پاكىستانعا ينۆەستيسيا سالۋعا يتەرمەلەيدى دەپ سانايدى.

"سونىمەن قاتار باسەكەلەستىك از، سەبەبى ۇكىمەت بارلىق ينۆەستورلارعا جەڭىلدىكتەر مەن تيىمدىلىكتەر جاريالاعانىنا قاراماستان، باتىس كاسىپكەرلەرى پاكىستانعا ينۆەستيسيا سالۋعا دايىن ەمەس" دەدى ول.

"سونىمەن قاتار، قىتايلىقتار 100% پايدانى ەلگە قايتارا الادى، ويتكەنى ەلدە قايتا ينۆەستيسيالاۋعا شەكتەۋ جوق" دەپ قوستى ول.

پاكىستاننىڭ كەيبىر كاسىپكەرلەرى "قىتايلىق فيرمالارعا ارتىقشىلىق بەرىلەدى" دەيدى. الايدا، ۇكىمەت مۇنداي ايىپتاۋلاردى جوققا شىعارادى.