اۋىل شارۋاشىلىعىنا باسشىلىق ەتكەن جىلدارى مىڭجاسار ادەكەن ۇلى قۇيرىقتى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا، وسى باعىتتاعى جەكە شارۋاشىلىقتاردىڭ مامانداندىرىلۋىنا جانە مال شارۋاشىلىعى كەشەندەرى مەن اسىلداندىرۋ زاۋىتتارى-نىڭ سالىنۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. بۇل تۋرالى "قامشى" پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
بەلگىلى عالىم، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مىڭجاسار ادەكەنوۆ – جەڭىل ونەركاسىپتە سۇرانىسى ۇلكەن، بيازى ءجۇندى، قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ وتاندىق جاڭا تۇقىمىنىڭ اۆتورى. قاراعاندى وبلىسى قارقارالى اۋىلشارۋاشىلىق كوللەدجىنە م.ادەكەنوۆ ەسىمى بەرىلىپ، «اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جانە اۋىلعا ارنالعان مامانداردى دايىنداۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
كونفەرەنسيا بارىسىندا بەلگىلى عا-لىم، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى مىڭجاسار ادەكەنوۆءتىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن اۋديتوريانىڭ، گورەلەفتىڭ جانە «بيازى ءجۇندى قارعالى قويلارى» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.
اۋىل شارۋاشىلىعىنا باسشىلىق ەتكەن جىلدارى مىڭجاسار ادەكەن ۇلى قۇيرىقتى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا، وسى باعىتتاعى جەكە شارۋاشىلىقتاردىڭ مامانداندىرىلۋىنا جانە مال شارۋاشىلىعى كەشەندەرى مەن اسىلداندىرۋ زاۋىتتارى-نىڭ سالىنۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىندا قىزمەت ەتكەن كەزىندە ءوڭىردىڭ قوي شارۋاشىلىعى كورسەتكىشتەرى كۇرت وسكەن.
م.ادەكەنوۆ وندىرىستىك قىزمەتپەن قوسا، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن شۇعىلداندى. 1972 جىلى الماتى قالاسىندا قازاق ەگىنشىلىك شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن ويداعىداي قورعاپ، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى دەگەن دارەجەگە يە بولدى. شارۋاشىلىق باسشىسىنىڭ كۇردەلى، تىنىمسىز ءارى سان قىرلى جۇمىستا-رىن اتقارا ءجۇرىپ، جاس مامانداردى دايىنداۋعا كوڭىل ءبولدى. قارقارالى زووتەحنيكالىق-مالدارىگەرلىك تەحنيكۋمىندا ءبىلىم الۋشىلارعا ءدارىس وقىپ، ساباق بەرۋگە ۋاقىت تاپتى جانە بىرنەشە جىل قاتارىنان تەحنيكۋمدا مەملەكەتتىك قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى بولدى.
مىڭجاسار ادەكەن ۇلى ورتالىق قازاقستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا، قاراعاندى وبلىسى نۇرا اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارىندا بيازى ءجۇندى، قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ جاڭا قارعالى تۇقىمىمەن سەلەكسيالىق جۇمىستاردى باسقاردى. ول – جەڭىل ونەركاسىپتە سۇرانىسى ۇلكەن اق جانە اقشىل سۇر ءتۇستى كىلەم ءتارىزدى بيازى ءجۇندى قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ وتاندىق جاڭا تۇقىمىنىڭ اۆتورى. اتالمىش شارۋاشىلىقتاردا جۇرگىزىلگەن عىلىمي جۇمىستاردىڭ ناتيجەسى 20-دان استام ماقالا، 3 مونوگرافيا بولىپ جارىق كوردى.
رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن مىڭجاسار ادەكەن ۇلى ەڭبەك قىزىل تۋ، ءۇش مارتە قۇرمەت بەلگىسى وردەندەرىمەن، ءبىرقاتار مەدالدارمەن، قازاقستان كەڭەستىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسى قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جارىققا شىعارعان «بيازى ءجۇندى قارعالى قويلارى» مونوگرافياسى مىڭجاسار ادەكەنوۆتىڭ كوپ جىلدىق عىلىمي-زەرتتەۋلەرى مەن وندىرىستىك جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. اتالمىش كىتاپتا قازاقتىڭ قۇيرىقتى بيازى ءجۇندى قوي تۇقىمىن ءوسىرۋ تاريحى مەن ءادىستەرى كەلتىرىلگەن، جاڭا وتاندىق بيازى ءجۇن-دى قۇيرىقتى قوي تۇقىمىنىڭ ايماقتىق قارعالى ءتيپىن ءوسىرۋ جانە جەتىلدىرۋ بويىنشا كوپجىلدىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى جيناقتالعان. قارعالى ءتيپتى قويلاردىڭ ءوسىمتال، اسىلتۇقىمدى جانە بيولوگيالىق قاسيەتتەرىنىڭ سيپاتتاماسى، وسى كۇنگى وتاردىڭ قۇرىلىمى، ىرىكتەۋ جانە نەگىزگى سەلەكسيالاناتىن بەلگىلەر بويىن-شا تاڭداۋ قاعيدالارى، كەيبىر سەلەكسيالىق-گەنەتيكالىق پارامەترلەرى كەلتىرىل-گەن. وتاردى ارى قاراي جەتىلدىرۋدەگى سەلەكسيانىڭ جولدارى مەن ادىستەرى كورسەتىلگەن، قارعالى ءتيپتى قويلاردى وسىرۋدەگى ەكونوميكالىق تيىمدىلىك سيپاتتالعان. باسىلىم قوي ءوسىرۋ سەلەكسياسىمەن اينالىساتىن عىلىمي قىزمەتكەرلەرگە، جوو ستۋدەنتتەرىنە، سونداي-اق اۋىل شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرىنە ارنالعان.
كونفەرەنسيا جۇمىسىنا قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرمۇحامبەت ابدىبە-كوۆ، ق ر اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، اكادەميك عاني قالييەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ، «قازاگرويننوۆاسيا» اق، وبلىستىق، اۋداندىق اكىمدىكتەردىڭ، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن كوللەدجدەرءدىڭ، اۋىلشارۋاشىلىق، ءبىلىم باسقارمالارىنىڭ وكىلدەرى، عىلىم دوكتورلارى مەن كانديداتتارى جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى قاتىستى.
كونفەرەنسيادا اۋىل شارۋاشىلىعى دامىتۋدىڭ قازىرگى جاعدايىنا جانە اۋىلعا مامانداردى دايىنداۋعا تالداۋ جاسالىپ، ۇسىنىستار ايتىلدى. كونفەرەنسيادا اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جانە اۋىلعا ورتا بۋىن ماماندارىن دايىنداۋدىڭ وزەكتى باعىتتارى بويىنشا رەسپۋبليكاعا تانىمال عالىمدار بايانداما جاسادى.
ق ر اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، ق ر ۇعا اكادەميگى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور عاني قالييەۆ «مەملەكەتارالىق ينتەگراسيا جاعدايىنداعى قازاقستاننىڭ اگرارلىق ساياساتى» اتتى بايانداماسىندا ەۋروپالىق وداققا، سىرتقى ساۋدا بىرلەستىگىنە ەنۋ جاعدايىندا قازاقستاننىڭ اگرارلىق سەكتورىنىڭ ماسەلەلەرى، سونداي-اق اۋىلشارۋاشىلىق ءونىم ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋى، جايىلىمداردى يگەرۋ تۋرالى، اۋىلشارۋاشىلىق ءوندىرىستى قارقىندى نەگىزدە تەجەپ تۇرعان فاكتورلار جايىندا، ماتەريالدىق، ەڭبەك جانە وزگە دە رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانۋ ماسەلەلەرىن قوزعادى.
مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىمي جانە يننوۆاسيالىق جەتىستىكتەر تۋرالى قازاق مال شارۋاشىلىعى جانە جەم-شوپ ءونءدىرۋ عزي باس ديرەكتورى، اۋىلشارۋاشى-لىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ق ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ءابدىراحمان ومبايەۆتىڭ بايانداماسىندا ايتىلادى.
قويلاردىڭ وتاندىق تۇقىمدارىن دامىتۋدىڭ زاماناۋي تەندەنسيالارى ق ر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تولەۋحان سادىقۇلوۆتىڭ بايانداماسىندا كوتەرىلدى.
استىق وڭدەۋ سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى قازاق اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور عايني سارباسوۆانىڭ «قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ استىق وڭدەۋ سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى بايانداماسىندا قاراستىرىلدى.
اگروونەركاسىپ كەشەنىنە قازىرگى زامان ماماندارىن دايىنداۋدىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى تۋرالى اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى نۇرلان سەرەكپايەۆ باياندادى.
ورتالىق قازاقستاننىڭ دامۋشى مال شارۋاشىلىعى ءۇشىن ازىقتىق بازانى جاقسارتۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراعاندى وسىمدىك شارۋاشىلىعى جانە سەلەكسيالاۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، قازاق اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ كانديداتى راشيت نۇرعازييەۆ ورتاعا سالدى.
قاراعاندى اگروتەحنيكالىق كوللەدجىءنىڭ ديرەكتورى ۆالەريي گالۋنوۆ بايانداماسىندا مەكتەپ – كوللەدج – كاسىپورىن ساباقتاستىق شەگىندە كاسىپتىك باعدارلاۋ، «وقۋ-وندىرىستىك شارۋاشىلىقتىڭ» مودەلدەرى – ستۋدەنتتەردى ماقساتتى تۇردە سالا-لىق وقىتۋ، سونداي-اق الەۋمەتتىك سەرىكتەستەرمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ورناتۋدى قولعا الۋ كەرەكتىگىن ءسوز ەتتى.
كونفەرەنسيا بارىسىندا ق ر پرەزيدەنتى 11.02.2015 جىلى جاريالاعان «قازاقستاندا جاسالعان» اكسياسى بويىنشا «اگرارلىق عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ جەتىستىكتەرى» اتتى كورمە ۇيىمداستىرىلدى. مۇندا وتاندىق 6 عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى مەن كوللەدجىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرى، جوبالارى جانە ماكەتتەرى كورسەتىلدى.
پىكىر قالدىرۋ