مال شارۋاشىلىعىنا قاتىستى ماڭىزدى جيىن

/uploads/thumbnail/20170708195451451_small.jpg

اۋىل شارۋاشىلىعىنا باسشىلىق ەتكەن جىلدارى مىڭجاسار ادەكەن ۇلى قۇيرىقتى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا، وسى با­عىتتاعى جەكە شارۋاشىلىقتاردىڭ مامان­داندىرىلۋىنا جانە مال شارۋاشىلىعى كەشەندەرى مەن اسىلداندىرۋ زاۋىتتارى­-نىڭ سالىنۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. بۇل تۋرالى "قامشى" پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

بەلگىلى عالىم، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى مىڭجاسار ادەكەنوۆ – جەڭىل ونەركاسىپتە سۇرانىسى ۇلكەن، بيازى ءجۇندى، قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ وتاندىق جاڭا تۇقىمىنىڭ اۆتورى. قاراعاندى وبلىسى قارقارالى اۋىلشارۋاشىلىق كوللەدجىنە م.ادەكەنوۆ ەسىمى بەرىلىپ، «اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جانە اۋىلعا ارنالعان مامانداردى دايىنداۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ءوتتى.
كونفەرەنسيا بارىسىندا بەلگىلى عا­-لىم، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزىن قا­لاۋشىلاردىڭ ءبىرى مىڭجاسار ادەكەنوۆ­ءتىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن اۋديتوريانىڭ، گو­رە­لەفتىڭ جانە «بيازى ءجۇندى قارعالى قوي­لارى» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. 
اۋىل شارۋاشىلىعىنا باسشىلىق ەتكەن جىلدارى مىڭجاسار ادەكەن ۇلى قۇيرىقتى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا، وسى با­عىتتاعى جەكە شارۋاشىلىقتاردىڭ مامان­داندىرىلۋىنا جانە مال شارۋاشىلىعى كەشەندەرى مەن اسىلداندىرۋ زاۋىتتارى­-نىڭ سالىنۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. وب­لىس­تىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارما­سىن­دا قىزمەت ەتكەن كەزىندە ءوڭىردىڭ قوي شارۋاشىلىعى كورسەتكىشتەرى كۇرت وسكەن. 
م.ادەكەنوۆ وندىرىستىك قىزمەتپەن قوسا، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن شۇعىلداندى. 1972 جىلى الماتى قالاسىندا قازاق ەگىنشىلىك شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستي­تۋتىندا كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن وي­داعىداي قورعاپ، اۋىل شارۋاشىلىعى عى­لىمدارىنىڭ كانديداتى دەگەن دارەجەگە يە بولدى. شارۋاشىلىق باسشىسىنىڭ كۇر­دەلى، تىنىمسىز ءارى سان قىرلى جۇمىستا­-رىن اتقارا ءجۇرىپ، جاس مامانداردى دايىن­داۋعا كوڭىل ءبولدى. قارقارالى زووتەح­نيكالىق-مالدارىگەرلىك تەحنيكۋمىندا ءبىلىم الۋ­شىلارعا ءدارىس وقىپ، ساباق بەرۋگە ۋاقىت تاپتى جانە بىرنەشە جىل قاتارىنان تەح­نيكۋمدا مەملەكەتتىك قابىلداۋ كوميسسيا­سىنىڭ ءتوراعاسى بولدى. 
مىڭجاسار ادەكەن ۇلى ورتالىق قازاق­ستاننىڭ اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمي-زەرت­تەۋ ينستيتۋتىندا، قاراعاندى وبلىسى نۇرا اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارىندا بيازى ءجۇندى، قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ جاڭا قارعالى تۇقىمىمەن سەلەكسيالىق جۇ­مىس­تاردى باسقاردى. ول – جەڭىل ونەركاسىپتە سۇ­رانىسى ۇلكەن اق جانە اقشىل سۇر ءتۇستى كى­لەم ءتارىزدى بيازى ءجۇندى قۇيرىقتى قازاقى قويلاردىڭ وتاندىق جاڭا تۇقىمىنىڭ اۆ­تورى. اتالمىش شارۋاشىلىقتاردا جۇرگى­زىلگەن عىلىمي جۇمىستاردىڭ ناتيجەسى 20-دان استام ماقالا، 3 مونوگرافيا بولىپ جارىق كوردى. 
رەسپۋبليكامىزدىڭ اۋىل شارۋا­شى­لى­عىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن مىڭجاسار ادەكەن ۇلى ەڭبەك قىزىل تۋ، ءۇش مارتە قۇر­مەت بەلگىسى وردەندەرىمەن، ءبىرقاتار مەدال­دارمەن، قازاقستان كەڭەستىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى. 
قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىلشارۋا­شىلىق عىلىمدار اكادەمياسى قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جارىققا شىعارعان «بيازى ءجۇندى قارعالى قويلارى» مونوگرافياسى مىڭجاسار ادەكەنوۆتىڭ كوپ جىلدىق عى­لىمي-زەرتتەۋلەرى مەن وندىرىستىك جۇمىس­تارىنىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. اتال­مىش كىتاپتا قازاقتىڭ قۇيرىقتى بيازى ءجۇندى قوي تۇقىمىن ءوسىرۋ تاريحى مەن ءادىس­تەرى كەلتىرىلگەن، جاڭا وتاندىق بيازى ءجۇن-دى قۇيرىقتى قوي تۇقىمىنىڭ ايماقتىق قارعالى ءتيپىن ءوسىرۋ جانە جەتىلدىرۋ بو­­يىنشا كوپجىلدىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجە­لەرى جيناقتالعان. قارعالى ءتيپتى قويلار­دىڭ ءوسىمتال، اسىلتۇقىمدى جانە بيولو­گيالىق قاسيەتتەرىنىڭ سيپاتتاماسى، وسى كۇنگى وتاردىڭ قۇرىلىمى، ىرىكتەۋ جانە نەگىزگى سەلەكسيالاناتىن بەلگىلەر بويىن­-شا تاڭداۋ قاعيدالارى، كەيبىر سەلەكسيا­لىق-گەنەتيكالىق پارامەترلەرى كەلتىرىل­-گەن. وتاردى ارى قاراي جەتىلدىرۋدەگى سە­لەك­سيانىڭ جولدارى مەن ادىستەرى كور­سە­تىلگەن، قارعالى ءتيپتى قويلاردى وسىرۋدەگى ەكونوميكالىق تيىمدىلىك سيپاتتالعان. با­سىلىم قوي ءوسىرۋ سەلەكسياسىمەن اينالى­ساتىن عىلىمي قىزمەتكەرلەرگە، جوو ستۋ­دەنتتەرىنە، سونداي-اق اۋىل شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرىنە ارنالعان.
كونفەرەنسيا جۇمىسىنا قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرمۇحامبەت ابدىبە­-كوۆ، ق ر اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكا­دەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، اكادەميك عاني قالييەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شا­رۋاشىلىعى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيستر­لىكتەرىنىڭ، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ، «قازاگرويننوۆاسيا» اق، وبلىستىق، اۋداندىق اكىمدىكتەردىڭ، عى­لى­مي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن كوللەدج­دەر­ءدىڭ، اۋىلشارۋاشىلىق، ءبىلىم باسقار­مالا­رىنىڭ وكىلدەرى، عىلىم دوكتورلارى مەن كان­ديداتتارى جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى قا­تىستى.
كونفەرەنسيادا اۋىل شارۋاشىلىعى دامىتۋدىڭ قازىرگى جاعدايىنا جانە اۋىلعا مامانداردى دايىنداۋعا تالداۋ جاسالىپ، ۇسىنىستار ايتىلدى. كونفەرەنسيادا اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جانە اۋىلعا ورتا بۋىن ماماندارىن دايىنداۋدىڭ وزەكتى با­عىتتارى بويىنشا رەسپۋبليكاعا تانىمال عالىمدار بايانداما جاسادى.
ق ر اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكا­دەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، ق ر ۇعا اكادەميگى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پرو­فەسسور عاني قالييەۆ «مەملەكەتارالىق ين­تەگراسيا جاعدايىنداعى قازاقستاننىڭ اگرارلىق ساياساتى» اتتى بايانداماسىندا ەۋروپالىق وداققا، سىرتقى ساۋدا بىرلەس­تىگىنە ەنۋ جاعدايىندا قازاقستاننىڭ اگرار­لىق سەكتورىنىڭ ماسەلەلەرى، سونداي-اق اۋىلشارۋاشىلىق ءونىم ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋى، جايىلىمداردى يگەرۋ تۋرالى، اۋىلشارۋا­شى­لىق ءوندىرىستى قارقىندى نەگىزدە تەجەپ تۇرعان فاكتورلار جايىندا، ماتەريالدىق، ەڭبەك جانە وزگە دە رەسۋرستاردى ءتيىمدى پاي­دالانۋ ماسەلەلەرىن قوزعادى.
مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا عىلىمي جانە يننوۆاسيالىق جەتىستىكتەر تۋرالى قا­زاق مال شارۋاشىلىعى جانە جەم-شوپ ءون­ءدىرۋ عزي باس ديرەكتورى، اۋىلشا­رۋا­شى­-لىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ق ر مەم­لەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ءابدى­راحمان ومبايەۆتىڭ بايانداماسىندا ايتى­لادى.
قويلاردىڭ وتاندىق تۇقىمدارىن دا­مىتۋدىڭ زاماناۋي تەندەنسيالارى ق ر ۇلت­تىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپون­دەنت-مۇشەسى، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايرات­كەرى، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدارىنىڭ دوك­­تورى، پروفەسسور تولەۋحان سادىقۇ­لوۆ­تىڭ بايانداماسىندا كوتەرىلدى.
استىق وڭدەۋ سالاسىنىڭ وزەكتى ماسە­لە­لەرى قازاق اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى، اۋىلشارۋاشىلىق عىلىم­دا­رىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور عايني سار­با­سوۆانىڭ «قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ استىق وڭدەۋ سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى بايانداماسىندا قاراس­تىرىلدى. 
اگروونەركاسىپ كەشەنىنە قازىرگى زامان ماماندارىن دايىنداۋدىڭ نەگىزگى باسىم­دىقتارى تۋرالى اۋىلشارۋاشىلىق عى­لىمدارىنىڭ دوكتورى، ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەر­سيتەتىنىڭ پروفەسسورى نۇرلان سەرەكپايەۆ باياندادى. 
ورتالىق قازاقستاننىڭ دامۋشى مال شا­رۋاشىلىعى ءۇشىن ازىقتىق بازانى جاق­سارتۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراعاندى وسىمدىك شارۋاشىلىعى جانە سەلەكسيالاۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، قازاق اۋىلشارۋاشىلىق عىلىمدار اكادەميا­سىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، اۋىلشا­رۋا­شىلىق عىلىمدارىنىڭ كانديداتى راشيت نۇرعازييەۆ ورتاعا سالدى. 
قاراعاندى اگروتەحنيكالىق كوللەدجى­ءنىڭ ديرەكتورى ۆالەريي گالۋنوۆ باياندا­ماسىندا مەكتەپ – كوللەدج – كاسىپورىن ساباقتاستىق شەگىندە كاسىپتىك باعدارلاۋ، «وقۋ-وندىرىستىك شارۋاشىلىقتىڭ» مو­دەل­دەرى – ستۋدەنتتەردى ماقساتتى تۇردە سالا­-لىق وقىتۋ، سونداي-اق الەۋمەتتىك سە­رىك­تەس­تەرمەن ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىق­تى ور­ناتۋدى قولعا الۋ كەرەكتىگىن ءسوز ەتتى. 
 كونفەرەنسيا بارىسىندا ق ر پرە­زي­دەنتى 11.02.2015 جىلى جاريالاعان «قازاق­ستاندا جاسالعان» اكسياسى بويىنشا «اگ­رارلىق عىلىم مەن ءبىلىم بەرۋ جەتىستىكتەرى» اتتى كورمە ۇيىمداستىرىلدى. مۇندا وتان­دىق 6 عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى مەن كول­لەدجىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرى، جو­بالارى جانە ماكەتتەرى كورسەتىلدى.

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار