ۇلىبريتانيا كوروليەۆاسى ەليزاۆەتا II ومىردەن وتۋىنە بايلانىستى ۇلىبريتانيا مەن سەرىكتەس 50 ەلدە ازا تۇتۋ باستالدى. وتانى كوروليەۆانى 10 كۇن بويى جوقتاماق. ەل تاريحىندا بيلىكتە ەڭ ۇزاق وتىرعان مونارح رەتىندە قالعان كوروليەۆانىڭ تۇلعاسى مەن ءومىرى كوپشىلىككە قىزىق.
ەليزاۆەتا ءىى، تولىق اتى ەليزاۆەتا الەكساندرا مەري ۆيندزور 1926 جىلى 21 ساۋىردە لوندونداعى يورك گەرسوگىنىڭ جانۇياسىندا دۇنيەگە كەلىپ، ەۋروپا اقسۇيەكتەرىنە ءتان ءومىر سالتىمەن ۇيدە وقىتىلعان. جاسىنان ىلىم-بىلىمگە قۇمار بولعان ول كادۋىلگى مەكتەپ باعدارلاماسىمەن قاتار ارنايىلاپ وقىتىلعان ەكونوميكا نەگىزدەرى، زاڭ، كونستيتۋسيالىق قۇقىق پاندەرىنەن دە ۇنەمى بەس دەگەن باعا العان. اتقا وتىرۋ، بي، مۋزىكا، ساراي ادەبى ساباقتارىندا دا وزاتتىعىمەن كوزگە تۇسكەن. فرانسۋز تىلىنە دەگەن ىڭكارلىگى ونى ءوز بەتىنشە ۇيرەنىپ الۋىنا جەتەلەگەن.
1936 جىلى اكەسى VI گەورگ تاققا وتىرىسىمەن وتباسىمەن بۋكينگەم سارايىنا قونىس اۋدارادى. مۇنان سوڭ يتون كوللەدجىندە كونستيتۋسيا تاريحىنان ءدارىس الىپ، ءبىلىمىن شىڭدايدى.
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ سوڭعى جىلىندا اسكەري فورما كيىپ، ايەلدەردىڭ قوسالقى اۋماقتى كورپۋسىنا قوسىلىپ، ءۇش اپتا مەحانيكا نەگىزدەرى مەن جۇك كولىگىن جۇرگىزۋدى ۇيرەنگەن.
ەليزاۆەتا ومىرىندە ورىن العان كەلەسى ايتۋلى وقيعا – ونىڭ تۇرمىس قۇرۋى. ول 1947 جىلى ءوزىنىڭ الىس تۋىسى گرەك حانزاداسى فيليپپەن وتاۋ قۇرادى. عاشىقتار 1939 جىلى فيليپپ دورتمۋندتاعى اسكەري تەڭىز ۋچيليششەسىندە وقىپ جۇرگەننەن تانىس بولعان. 9 جىل حات-حابار الماسىپ، اقىرى وتباسىن قۇرادى.
1952 جىلى 6 اقپاندا اكەسى وكپە راگىنان قايتىس بولعاننان سوڭ ەليزاۆەتا 25 جاسىندا تاققاوتىرادى. 1953 جىلدىڭ 2 ماۋسىمىندا رەسمي تۇردە ءتاج كيگەن ەليزاۆەتا ۇلىبريتانيامەن قاتار سولتۇستىك يرلانديا، اۋستراليا، كانادا، جاڭا زەلانديا، جاڭا گۆينەيا سياقتى كوپتەگەن ەلدەردىڭ حانشايىمى بولادى. ونىڭ ءتاج كيۋ ءراسىمىن تىكەلەي ترانسلياسيا ارقىلى 27 ملن ادام تاماشالاعان.
ەليزاۆەتا ءىى قالىپتاسقان ءۇردىس بويىنشا ەل باسقارۋ ىسىنە، ونىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنا ارالاسپادى. ونىڭ مىندەتىنە حالىقارالىق شارالاردا ۇلىبريتانيا اتىنان وكىلدىك ەتۋ، ەلدەگى مونارحيانىڭ بەدەلىن ارتتىرۋعا اتسالىسۋ كىردى. ءوزىنىڭ تۇسىنداعى بارلىق ۇكىمەت باسشىلارىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولعان. ساياسي ومىردەن جىراق، ساياسي ۇستانىمىن بىلدىرمەيتىندىگىنە قاراماستان كوپتەگەن ساياساتتانۋشىلار ونىمەن ءتۇرلى ماسەلە بويىنشا كەڭەسىپ وتىرعان.
پاتشايىمنىڭ بريتانيالىقتار اراسىندا دا بەدەلى جوعارى بولعان. الايدا يمپەرياليستىك كوزقاراستاعىلار ەليزاۆەتا ءىى بيلىگىن بريتانيا تاريحىنداعى ەڭ ءساتسىز كەزەڭگە بالايدى. ويتكەنى ونىڭ تۇسىندا وڭتۇستىك افريكا مەن سەيلون (شري-لانكا) يمپەريادان ازاتتىق الىپ، تاۋەلسز ەل اتانعان بولاتىن.
پاتشايىمنىڭ ءار كۇنى مينۋتىنا دەيىن الدىن الا جازىلىپ قويىلعان ەدى. ونىڭ تاڭسارىدە ىستەيتىن العاشقى ءىسى – بريتانيالىق كۇندەلىكتى باسىلىمداردى پاراقتاۋ بولعان. جاڭالىق پەن وقيعالارعا كوز جۇگىرتىپ بولعان سوڭ، بۋكينگەم سارايىنا كەلىپ تۇسكەن حاتتاردىڭ ماڭىزدى دەگەندەرىمەن تانىسىپ، سولارعا جاۋاپ جازعىزادى. سارايعا كۇنىنە 300-گە دەيىن حات تۇسەتىن كورىنەدى.
پاتشايىم ەشقاشان داۋىس كوتەرىپ سويلەمەگەن. اشۋلانعاندا كەرىسىنشە جىميعان. كوروليەۆا سۇقبات بەرمەگەن. اتقا وتىرۋدى جانە يتپەن سەرۋەندەگەندى جانىنداي جاقسى كورگەن. بويى 163 سم بولعان. پاتشايىم تەك اشىق ءتۇستى كيىم كيگەن، ول بريتانيالىق وندىرۋشىلەردىڭ قولىنان شىعۋى مىندەتتى.
پاتشايىم رەسمي كەزدەسۋلەردى نەگىزىنەن كۇننىڭ العاشقى جارتىسىندا وتكىزەدى. جانە ولار ادەتتە 15 مينۋتتان اسپايدى.
پاتشايىمنىڭ سالتاناتتى ماراپاتتارعا، ەلىشىلىك جانە حالىقارالىق شارالارعا قۇرمەتتى قوناق رەتىندە قاتىسۋى باستى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى. ول وسى كۇنگە دەيىن 100-دەن استام ەلگە رەسمي ساپار جاساعان.
ادەتتە اپتاسىنا ءبىر رەت پرەمەر-مينيسترمەن كەزدەسىپ، رەسمي قۇجاتتارمەن تانىسادى. ول تاققا وتىرعانداعى ەل پرەمەرى – ۋينستون چەرچيلل بولعان. پاتشايىم سونداي-اق دجون كەننەدي مەن ينديرا گانديدىڭ قازاسى سىندى ادامزات تاريحىنداعى ءىرى وقيعالاردىڭ كۋاسى بولعان.
جوعارىدا پاتشايىمنىڭ كوپتەگەن رەسمي كەزدەسۋگە قاتىساتىنى ايتىلدى. ولاردىڭ ءبارى بىردەي جوعارى مارتەبەلى مونارحقا ۇناي بەرمەيتىن. كەيبىر اڭگىمەلەسۋشىلەر ءىش پىستىرىپ، جالىقتىرسا، كەيبىر ءنارى از، سۋى كوپ جيىندار التىن ۋاقىتىن قۇر بوسقا ىسىراپ ەتەدى. ادام بولعان سوڭ ءوزىن جايسىز سەزىنىپ، كوڭىل-كۇيى بولماي بىرەۋمەن سويلەسۋگە قۇلىقسىزدىق تانىتاتىن كەزدەر دە ۇشىراسادى. وندايدا ورنىنان تۇرىپ، كەتىپ قالۋعا مادەنيەتى، ادەبى جىبەرمەيدى. وندا نە ىستەمەك كەرەك؟ بۇنداي تىعىرىقتان مونارح ءوزىنىڭ قولسومكەسىنىڭ كومەگىمەن قۇپيا بەلگى بەرۋ ارقىلى شىققان.
قۇپيا كود تۋرالى بريتانيالىق كورولدەر وتباسى تاريحشىسى حيۋگو ۆيكەرس ايتقان. مىسالى، ەگەر ەليزاۆەتا اڭگىمە ۇستىندە سومكەسىن ءبىر قولىنان ەكىنشىسىنە اۋىستىرسا، وندا اڭگىمەنى دوعارعىسى كەلەتىندىگىن ءبىلدىرگەنى. بۇندايدا اراعا ءبىرەر مينۋت سالىپ قىزمەتشىلەرىنىڭ ءبىرى بىرنارسەنى سىلتاۋراتىپ پاتشايىمدى الىپ كەتەدى. ال مونارح ءسومكەسىن ۇستەل ۇستىنە قويسا، تاياۋ ۋاقىتتا ءىس-شارادان شىققىسى كەلەتىنىن اڭعارتقانى. ساۋساعىنداعى نەكە ساقيناسىن ۇستاي باستاسا، اڭگىمەلەسۋشىدەن عانا ەمەس، وسى جەردەن دەرەۋ قۇتقار دەگەنى ەكەن.
زاڭ بويىنشا مونارحقا كۇيەۋىنەن باسقا ەشكىمنىڭ، ەشقانداي جاعدايدا ساۋساعىنىڭ ۇشىن دا تيگىزۋگە بولمايدى. 66 جىلدا بۇل تالاپتى 4 ادام بۇزعان. بوتەن ويى بولماعاندىقتان، ولار جاۋاپقا تارتىلماعان.
پاتشايىمنىڭ قولىن قىسىپ، ءتوس قاعىستىرۋ قۇرمەتىنە اۋستراليانىڭ پرەمەر-مينيسترلەرى – پول كيتينگ پەن دجون گوۆارد، كانادالىق ۆەلوشاباندوز – لۋي گارنو جانە باراك وبامانىڭ ايەلى ميشەل وباما يە بولعان. سونداي-اق وعان قاراتا ءبىرىنشى بولىپ سويلەۋگە بولمايتىن. ول ءوزى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، اڭگىمەلەسۋشىسىنىڭ كەڭىنەن كوسىلگەنىن قالاماسا، سۇراقتارىنا "ءيا"، "جوق" دەپ قانا جاۋاپ بەرۋ كەرەك.
بريتان مونارحىنىڭ بۋكينگەم سارايىنىڭ ءبىرىنشى قاباتىندا جەكە بانكوماتى بار. ونىڭ قىزمەتىنە بريتانياداعى ەڭ بەدەلدى بانكتەردىڭ ءبىرى جاۋاپتى. جانە وندا اقشا تاۋسىلىپ قالماۋى قاتاڭ باقىلانادى. نەگىزىندە پاتشايىم وزىمەن بىرگە اقشا الىپ جۇرمەگەن.. تەك شىركەۋگە بارا جاتقاندا عانا ساداقا بەرۋ ءۇشىن 5-10 فۋند قالتاسىنا سالىپ الاتىن كورىنەدى.
100-دەن استام ەلدە بولعانىنا قاراماستان، وندا پاسپورت بولماعان. ۇلىبريتانيادا ءتولقۇجات پاتشايىمنىڭ اتىنان بەرىلەتىندىكتەن ول وعان مۇقتاج ەمەس.
پىكىر قالدىرۋ