جامبىل اتىن­داعى قازاق مەم­­لەكەتتىك فيلارمو­نيا­سىندا «ءسۇيىنباي ارون ۇلى» اتتى تۇرىك تىلىندەگى جاڭا جيناقتىڭ تانىستى­رىلىمى ءوتتى.

كىتاپ ايتۋلى اقىننىڭ 200 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىسى جانسەيىت تۇيمەبايەۆ پەن تۇركسوي ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى 
دۇيسەن قاسەيىنوۆتىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن، جازۋشى-اۋدارماشى مالىك وتاربايەۆتىڭ تارجىمالاۋىمەن وقىرمان قولىنا ءتيىپ وتىر. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىنعا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

جازۋشى، اكادەميك، پروفەسسور ناعا­شى­بەك قاپالبەك ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ءسۇيىنباي مۇرالارى بۇرىن-سوڭدى وزگە ءتىل­گە اۋدارىلماعان كورىنەدى. سوندىقتان اقىننىڭ ولەڭدەرىن توپتاستىرىپ، جان-جاقتى تالداعان ادەبي ەڭبەك ءسۇيىنباي شىعارماشىلىعىن زەرتتەۋ عىلىمىنا قو­سىلعان ۇلكەن ۇلەس بولىپ تابىلادى. 
ال قازاقستاننىڭ تۇركسوي ۇيىمىن­داعى وكىلى مالىك وتاربايەۆ تولايىم توپتامانىڭ بىلتىرعى جىلى اتاپ وتىلگەن «تۇركى دۇنيەسىنىڭ باس قالاسى – قازان جىلىنىڭ» سالتاناتتى جابىلۋ راسىمىندە مادەنيەت مينيسترلەرىنەن قۇرالاتىن تۇركسوي تۇراقتى كەڭەسى قابىلداعان شەشىمنەن كەيىن انكارادا باسىلعانىن جەتكىزدى. 
– بيىل جەتىسۋ اقىندارىنىڭ التىن دىڭگەگى – ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ 200 جىل­دىعى ءوز ەلىمىزدە عانا ەمەس، تۇركىتىلدەس مەم­لەكەتتەر اراسىندا دا كەڭ كولەمدە تويلانۋدا. قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىلىگى مەنتۇركسوي ۇيىمىنىڭ قولعا الۋىمەن ءسۇيىنباي جىلى اياسىندا ماۋسىم ايىندا ەكى-ۇش قالادا حالىقارالىق كون­فە­رەنسيا تابىستى ءوتتى. وسى جيىننان كەيىن تۇركيانىڭ تانىمال «كاردەش كا­لەم­لەر» جۋرنالى مامىر ايىنداعى سانىن ءسۇيىنباي بابامىزدىڭ ءومىرى مەن ونەرىنە ارنادى. سول يگىلىكتى ىستەردىڭ جالعاسى رەتىندە بۇگىن الدارىڭىزعا «ءسۇيىنباي ارون ۇلى» كىتابىن الىپ كەلىپ وتىرمىن. اقىننىڭ ولەڭدەرىنەن بولەك، ءسۇيىنباي تاقىرىبىندا وي تولعاپ جۇرگەن قالام­گەرلەردىڭ ماقالالارى دا تۇرىك تىلىنە اۋدارىلىپ، ەندى. بۇل – قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك، ەرەكشە ماقتانىش. ءوز­دەرى­ڭىزبەن وسى جاعىمدى جاڭالىق، زور قۋا­نىشپەن بولىسۋگە كەلدىم،–دەدى مالىك وتاربايەۆ. 

بۇدان كەيىن «ان-ارىس» باسپاسىنىڭ باس رەداكتورى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ يەگەرى كادىربەك قۇ­نىپيا ۇلى، ۇيعىر جازۋشىسى احمەتجان اشيري، م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت ءجا­-نە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، جازۋشى نۇرداۋلەت اقىش، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەس­سور تەمىرحان تەبەگەنوۆ كىتاپتىڭ تۇساۋىن كەسىپ، كوپشىلىككە تاراتتى. سونداي-اق تۇ­ساۋكەسەر ءراسىمىنىڭ ويداعىداي جۇزەگە اسۋىنا قولداۋ كورسەتكەن جامبىل اتىن­داعى قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونيا­سىنىڭ ديرەكتورى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى اقان ابدۋالىگە تۇركسوي ۇيىمىنىڭ ەستەلىك سىيلىعى تابىس ەتىلدى. شارا بارىسىندا الماتى وبلىستىق ءسۇيىنباي اتىنداعى فيلار­مو­نيانىڭ ءانشىسى ەربولات شالدىبەكوۆ، رەس­پۋبليكالىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىم­-پازى، جىرشى-تەرمەشى ماقپال توقتاعان، بولا­شاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرەتىن جاس تالانت دانيار راحىمبايەۆ سياقتى ونەر يەلەرى ءسۇيىنباي اقىننىڭ وسيەت-نا­قىل­دارىن كوپشىلىككە تارتۋ ەتتى. 

تەمىرحان تەبەگەنوۆ، 
جامبىل اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىق­تىڭ يەگەرى، تۇركى الەمى حالىقارالىق «قىزىل الما» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى: 
– قازاق شەجىرەسىنىڭ سوڭعى 24 جىلى ءبىزدىڭ بۇرىن-سوڭعى تاريحىمىزداعى كور­نەكتى تۇلعالارىمىزدى، ۇلىلارىمىزدى ۇلىق­تاۋ جىلى بولىپ جالعاسىپ كەلەدى. سونىڭ جارقىن مىسالى، تۇركى حالقىنىڭ مادەنيەتىن ناسيحاتتاۋ، قايتا ءتىرىلتۋ، ۇر­پاققا اماناتتاۋ ماقساتىندا جۇمىس ات­قارىپ وتىرعان تۇركسوي ۇيىمىنىڭ قولداۋىمەن ءسۇيىنباي بابامىزدىڭ تويى حالىقارالىق دارەجەدە اتالىپ ءوتۋى. بۇل – ءبىزدىڭ ۇلتتىق مارتەبەمىزدىڭ بيىكتەگەنى­ء-نىڭ ءبىر كورسەتكىشى. ءسۇيىنباي بابامىز قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىندا ءوزىنىڭ قاي­رات­كەرلىك بولمىسىمەن، شىعارماشىلىق تۇلعاسىمەن دارالانادى. باستى ەرەكشەلىگى دەگەندە، اۋەلى ونىڭ تولعاۋلارىندا، ايتىس­تارىندا، تەرمەلەرىندە ۇلتقا ورتاق ماسە­لەلەردى كوتەرە بىلگەندىگىن العا تارتامىز. بۇعان مىسال رەتىندە قىرعىز اقىنى قاتا­عانمەن ايتىسىن تىلگە تيەك ەتسەك بولادى. 

زەرتتەۋشi سۇلتانعالي سادىربايەۆ ايت­قانداي، ءسۇيiنباي مەن قاتاعاننىڭ ءسوز سايىسى – ەلارالىق، ۇلتارالىق ايتىس. بۇل ايتىستا ءسۇيiنباي اقىن ءوزiنiڭ شىعار­ما­شىلىق قۋاتىنىڭ ايباتىن، ايبىنىن، ءومiر شىندىعىنا ساي اسقاقتاتا، كوركەم بەي­نەلiلiك كەستەلەنگەن تiركەستەرمەن جىر­لاعان.
– كۇيدiرەمiن شوقتايىن، 
كەتەرسiڭ جانىپ وتتايىن! 
قوس وكپەڭنەن قادالدىم،
ساداققا سالعان وقتايىن.
…اسپانعا شىعىپ شارىقتاپ، 
قاناتىمدى سەرپەيiن،
جانىپ تۇرعان جالىنمىن، 
سۇيەگiڭدi ورتەيiن. 
…توبەڭنەن اكەپ ولەڭدi، 
قوس ۋىستاپ قۇيايىن. 
توبەڭنەن ولەڭ ساۋلاسا، 
سوندا بولار ۋايىم. 
شىعارما، قاتاعان، ءۇنiڭدi، 
ەسiڭدە ساقتا قۇلاعان، 
قاناتىڭ سىنعان كۇنiڭدi، – دەپ قار­سى­لاسىنا دەس بەرمەيدى. 
وسى ءسۇيiنباي مەن قاتاعان ايتىسى­-نىڭ ەلارالىق، ۇلتارالىق ونەر سايىسى رەتiندە تانىلاتىن ەرەكشەلiگiن ايقىنداپ ايتۋ – بۇگiنگi ۋاقىتتىڭ وزەكتi تالابى. قىر­عىزدىڭ دا، قازاقتىڭ دا دەربەس، ۇلت­تىق تاريحى بار. «ءسۇيiنباي مەن قاتاعان ايتىسىنىڭ» كومپوزيسياسىنداعى، كور­كەم­دiك مازمۇنىنداعى ءاربiر اقىننىڭ جىر­لاۋىنان مىناداي ەرەكشەلiكتەردi سارالاپ تانۋعا بولادى. بiرiنشiسi – قىرعىز بەن قازاق اراسىنداعى ۇلتارالىق دوستىق باي­لانىستاردىڭ ماڭگiلiك جولىن قۇرمەت­تەۋ. ەكiنشiسi – قىرعىزدىڭ دا، قازاقتىڭ دا ۇلتتىق-حالىقتىق دەربەس ەتنوستىق تۇر­عى­دا قالىپتاسقان قالپىن باعالاۋ. 

حالىقتاردىڭ دوستىق، باۋىرمالدىق سەزiمدەرiن، ادامگەرشiلiك iزگiلiك قارىم-قاتىناستارىن جىرلاۋ – وسى ايتىستىڭ التىن ارقاۋى. حالىق ادەبيەتiنiڭ ەجەلگi جانرى ايتىستىڭ كوركەم ادەبي تۋىندى رەتiندەگi شەبەرلiككە نەگiزدەلگەن قۇرى­لى­سىن، مازمۇنىن وسى ۇلتارالىق دوستىقتى جىرلاعان سارىننىڭ نىعايتىپ تۇرعانى انىق. ايتىستىڭ ۇلتارالىق دوستىق، تۋىس­قاندىق بايلانىستاردى تانىتاتىن دا ەرەكشەلiكتەرi بار. ونىڭ ەڭ باستىسى – ءسۇيiنباي اقىن-ولەڭدەرiندەگi تۋىسقان ەلگە، قىرعىز حالقىنا ارنالعان جىلى، دوس­تىق سەزiمنiڭ بەرiلۋi. العاشقى دي­دار­لاسۋ، سالەمدەسۋ جىرىندا «باۋىرلاس، قىرعىز ەلi، ساعان كەلدiك»، «قاناتتاس قىر­عىز ەلiن كورمەك ءۇشiن» دەپ اسقا كەلگەن كوڭiل كۇي ماقساتىن ايقىن جىرلايدى.
– باس قوسقان ەكi حالىق ۇلى جيىن، 
كەلگەن سوڭ سويلەۋ كەرەك سوزدەن قايتپاي، 
قول جايىپ، قۇران وقىپ وتكەندەرگە، 
ارۋاعىن اتام قىرعىز كەلدiم جوقتاي، – دەيدى. 
قاتاعاننىڭ ايتىستا ۇستەمدiك الۋى، جەڭiسكە جەتۋى ءۇشiن قىرعىزدى ماداقتاپ، قازاقتى كەمiتكiسi كەلگەن پسيحولوگيالىق شابۋىلدارىنا ءسۇيiنبايدىڭ دوستىق، تۋىس­تىق حاقىنداعى سوزدەرi توسقاۋىل جا­سايدى: 
– جاقپادى ماعان قىلىعىڭ، 
تىنىشتىققا بەتiڭ جوق.
تiلەيسiڭ بە حالىقتىڭ، 
جاۋگەرشiلiك ءبۇلiگiن. 
ەلدi ساقتاۋ مiندەتi، 
اقىننىڭ بiلسەڭ، قاتاعان، 
قۇرىسىن مۇنداي ىرىمىڭ! 
…قازاق، قىرعىز ەلدەسiپ، 
تىنىشتىقتا تۇرعاندا 
اناۋ-مىناۋ دەمەگiن! 
ەلارالىق-ۇلتارالىق مۇنداي ايتىس­تار – بەيبiت قاتار ءومiر سۇرۋگە دانەكەر بولاتىن مادەني قازىنا. حالىقتاردىڭ دەر­­بەس بولىپ قالىپتاسقان ءوزiندiك تا­ريحىن قۇرمەتتەپ جىرلاۋ ارقىلى اقىن­-دار جالپى ادامزاتتىق گۋمانيستiك مۇ­رات­تاردى يگەردi. اقىنداردىڭ ءوزiنiڭ تۋعان ەلiن سۇيگەن پەرزەنتتiك ماحاببات اۋەندەرi تۋىسقان حالىقتارعا ارنالعان دوستىق سەزiمدەرiمەن ۇشتاسا كەلە، ونەردiڭ جالپى ادامزاتتىق گۋمانيستiك مۇراتتارىمەن تولىق ۇندەستiك تاپتى. 
قورىتا ايتقاندا، ءسۇيiنباي مەن قا­تا­عان ايتىسى – قىرعىز-قازاق حالىقتارى­نىڭ كەڭ-بايتاق دالانى مەكەندەيتiن گەو­گرافيالىق كەڭiستiگiن تانىتاتىن شىعار­ما. ايتىستا قىرعىزدىڭ ىستىقكول جاي­لاۋى، الاتاۋ ءوڭiرi، قازاقتىڭ بارلىق ءول­كەسi، جەتiسۋ، سىر بويى، سارىارقا، ەدiل، جايىق وزەندەرi مەن ورال تاۋى ءتوڭiرەگi جانە سول مەكەندەردەگi قازاقتىڭ اتاتەك­-تiك جۇيەسiندەگi بارلىق اۋلەتتەر تولىق قامتىلادى. دەمەك، بۇل ايتىس – ءسۇيiن­بايدىڭ بۇكiل قازاق ەلiن تۇتاستاي قامتىپ جىرلاعان ناعىز ۇلت اقىنى ەكەندiگiن ءدا­لەلدەگەن شىعارما. ءسۇيiنباي قازاق دالا­سىن مەكەندەيتiن بارلىق اتاتەكتiك-اۋلەت­تiك جۇيەنiڭ ءارقايسىسىنا ءتان ەرلiك، ەلدiك قاسيەتتەردi سارالاي، ناقتى تاريحي دەرەك­پەن پوەتيكالىق اجارلاۋ تiلiمەن جىر­لادى، ۇلتتىق تۇتاستىقتى «قارعا تامىرلى قازاق» قالپىمەن قۇرايتىن تاريحي، تابي­-عي ەرەكشەلiكتi ماداقتايدى. اقىننىڭ بۇكىل قازاق حالقىن تولىق قامتىعان قاي­راتكەر تۇعىرىنداعى كوڭىلى، ونىڭ ورنە­گىندەگى كور­كەمدىك كەستەلەرى تۇتاسقان بۇل تۋىندى – ايتىس جانرىنىڭ ناعىز كلاس­سي­كالىق ۇلگىسى. سوندىقتان ءسۇيىنبايدىڭ كى­تابىنىڭ تۇركيادا شىعۋى جانە جيناققا قازاق-تۇرىك عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋ ماقا­لا­لارىنىڭ ەنۋى – ۇلتتىق بىرلىگىمىزدىڭ كورسەتكىشى. ءسۇيىنباي شىعارماشىلىعى ەندى الەم كەڭiستىگىندە، الەم وركەنيەتىندە، ءبىزدىڭ تۇركىتىلدەس حالىقتاردىڭ مۇراسىن بىلەتىن پلانەتادا ناسيحاتتالاتىنىنا كۇ­ءمان جوق!