ءسىز ءبىزدىڭ اۋىلدى بىلەسىز بە؟ جو-جو، بىلمەيسىز. جادىڭىزدىڭ ۇرى قالتاسىن اقتارىپ اۋرە بولماي-اق قويىڭىز. ءبارىبىر تابا المايسىز. ەندى-ەندى تەبىندەپ كەلە جاتقان مۇرتىڭىزدى سىلاپ-سيپاپ، قۋلانا قۋتىڭداعانداي، قارلىعاش ۇلبىرەگەن قىز نىسپىسى دا ەمەس. اپپاي، نە دەسەم ەكەن، وسى، ءا؟ شاقشاداي باسىڭىزدى شاراداي قىلماي، ءوزىم-اق ايتا سالايىن. قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتپاي، ماناقتاي ماپەلەپ جۇرگەنىمىز – ءوزىمىزدىڭ ۇياداي عانا اۋىلىمىز. راس، ءبىزدىڭ اۋىل توڭىرەگىندە شالقىپ جاتقان كوك تەڭىزىڭ اتىمەن جوق، ءىرى شاھارلارداعىداي حالىقارالىق اۋەجايدان دا نىسپىمىز، سوسىن ونى كۇمىس قانات الىپ لاينەر قايدان مەنسىنسىن، الماتىدان ىڭىرانا اتتانعان مامىرلاق اۆتوبۋستار دا بۇل اراعا ايالدامايدى.
ولاي-بۇلاي دەسەم دە، قۇراق كورپەدەي قۇرالعان كارتادان تارىداي ەنشى تيمەگەن اۋىلىمىزدى ءبىز جۇرتتىڭ ريو-دە-جانەيروسىنا دا ايىرباستامايمىز. كىشكەنە اقشال ايتپاقشى، بۇيرەك ەكەۋ بولعانمەن، بۇرا بىرەۋ، كىندىك قان دا ويماقتاي جەرگە تامادى، اسىل زاتتىڭ ءبارى – تاق. بىلمەيتىندەر كىشكەنە اقشالى كىم دەۋى كادىك-اۋ. جاۋابى دايىن. جاڭاعى اقشال ءبارى – دارا دەگەنىمەن، كىسى اتىنا كەلگەندە، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ شىركىندەرى قوسارلانىپ، ۇيمەلەپ شىعا كەلەدى. اۋىلسابەتتىڭ تاباقتاي ءتىزىمىن اقتارىپ-توڭكەرمەي-اق، ءوزىمىز بەس كارىمدى، ەكى مۇقاندى، ەكى سامەتتى، ءۇش جاناقتى، ەكى قۇدايبەرگەندى، ءۇش مۇراتتى قينالماي-اق شوتقا قاعا بەرەمىز. جالپى جاماعات بۇلاردى بىر-بىرىمەن شاتاستىرماۋ ءۇشىن ءارقايسىنىڭ تۇر-تۇستەرىن، كەم-كەتىكتەرىن جامباستارىنا جاپسىرا سالادى.
قارلىعاشتا باقانداي قوس اقشال بار. ءبىرى – كىشكەنە اقشال، ياعني تاسبولاتتىڭ اقشالى، ەكىنشىسى – سوقىر اقشال، ياكي شالعىشى اقشال. ەكەۋىنىڭ دە اتى، بەرىدەن قايىرساق، بۇكىل ءۇشقايىڭ كولحوزى جاماعاتىنا، ارىدان وراساق، بۇتكىم ۇيگەنتاس اۋدانى جۇرتشىلىعىنا ءمالىم.
كىشكەنە اقشال – كەرەمەتتەي ۇشقىر جان. ءجۇرىپ ءبىر كەتسە، اياقتىعا ەسە بەرمەيدى. ەتەككە، ساقمانعا ماشينە اتتانىپ بارا جاتسا، ۇستىندە قالقيىپ اقشال وتىرادى. جايلاۋعا، ءشوپ شابۋعا ات-اربا سايلانسا، بودەنەدەي بوپ اقشال كەتەدى. بالەنشەكەڭنىڭ قۋانىشى، يا قايعىسى مەرەيلەنە باستاسا، قىزمەت قىلىپ، ورتاسىندا ۇيرەكتەي قالقىپ اقاڭ جۇرەدى. زۆەنو جەتەكشىسى كوكنار شوپتەۋگە قول جيناسا، جۇڭگو ماندارينىندەي وڭشەڭ قۋتاباندار ىشىندە ساقالى شوشتاڭداپ اقشال سال-سال باسادى. قاباق-قاباقتان جازدا قوي بۇلدىرگەن، كۇزدە سيىر بۇلدىرگەن تەرگەن ۇساقتاردىڭ بەل ورتاسىندا دا اقشال جۇرەدى. قايىناتالارىنىڭ مۇنداي قىلىعىن ەرسى كورگەن ءموسى جۇرتىنىڭ كەلىندەرى سىلق-سىلق كۇلىپ: «وسى اتامىز بالا كەزىندە، قۇداي بىلەدى،قوياننىڭ توبىعىن جەگەن شىعار»، - دەپ كۇيەۋلەرىنىڭ كوزىنشە كوسەم سويلەپ باعادى. ءموسى ەلىنىڭ جىگىتتەرى كۇيىپ-پىسىپ، جەرگە قارايدى. وسىدان بارىپ شارتتا-شۇرت ۇرىس-كەرىس تۇتانادى. ەندى ءقايتسىن، ۇران قارىپتەرىندەي ءتۇپ-تۇزۋ ءجۇرىپ-تۇرادى دەگەن اتالارى شيبورباي بالالارمەن سەكەڭدەپ بارا جاتسا، وعان كەلىندەرى بەتالدى جىرتىڭداپ بەت شىمشىسا، كۇيگەلەكتەنبەي قايتەدى، سەگىز ءورىم قامشىعا جالىنباي قايتەدى.
ءبىزدىڭ جەر دە قىزىق ءوزى، توبەلەسقۇمارلاردىڭ باسىنداي ويدىم-ويدىم.ونىڭ بەلۋاردان كەلەر ءشوبىن شالعىعا ءتۇسىرۋدىڭ ءوزى ءبىر قيامەت-قايىم. پىلدەي تراكتورىڭ مەن زىرىلداعان ءشوپ ماشينەڭنەن تامتىق قالمايدى.ميداي جازىقتا مىڭق ەتپەي ەكى نورما ورىندايتىن مەحانيزاتورلار اكە دەسەڭ دە قيا باسپايدى. «تۇيەنىڭ وركەشىندەي قۇلاما-قۇلاماعا تەكنيكانى قور قىلعانشا، بىردەن مايدازاتقا وتكىز!» - دەپ كىشكەنە اقشال بەكەر بەزەكتەي مە؟ وندايعا سوقىر اقشال باستاعان شالعى شەبەرلەرىن قويا بەر. تازدىڭ باسىنداي قىلىپ قىرىپ شىعادى. ال ونداي جارلاۋىتتار مەن قايقاڭداردىڭ پىشەنىن تاسۋعا ەڭ قولايلى كولىك – وگىز سۇيرەتپە. جاز شىعا كىشكەنە اقشال الگى وگىز بىتكەننىڭ باس باپكەرىنە اينالادى. امبە بالا-شاعانىڭ، ۋ دا شۋدىڭ ورتاسى. ويىن-كۇلكى، دۋماندى بازار دا وسىندا. بارىنە ارالاسىپ جۇرە بەرەدى. تاماقشى كەلىنشەك وزگە شالدارعا باس تارتىپ، بۇعان ومىرتقا ۇستاتسا دا كوڭىلى باياعىداي. ونداي ۇساق-تۇيەكتى اقشال ءومىرى ەلەمەيدى. ابتاريقاسى ءۇشىن وڭگەلەردەي شالا بۇلىنبەيدى.تاپسىرىلعان وگىزدەرى قۇيرىقتارىن شانشي وقىرالاپ، ساي-سالانى ساعالاپ كەتپەسە بولعانى.ويىندا جۇرگەنىن اپتىقپاي-القىنباي بىتىرەدى، شىرت-شىرت تۇكىرىپ اۋىلعا قايتادى. جالاڭقابات مەشپەتىنىڭ قالتاسىنان ساقال-مۇرتىن باسىپ جۇرگەن اعاش ساپتى باكىسىن الادى، ونىسىن جۇمساق قايراققا سالا وتىرىپ ادەمى ءبىر ءاندى سىزىلتىپ قويا بەرەدى. ونىسىن جاعىن تايانىپ وتىرىپ بايبىشەسى بيبىكەن تىڭدايدى، بالاسى اربابەك تە ەلەڭ ەتە قالادى. ءان دە – ءبىر ۇلكەن شارۋا. ونىسىن ءتامامداپ، ءبىر ساپتاياق ايراندى سىمىرە سالا بريگادير بەرگەن وگىزدەرىنە كەتەدى. ودان قاس قارايا قايتادى. وگىز ارباعا ءبىر جامباس كوك جوڭىشقانى، نە قاراسۇلىنى، نە ەركەكشوپتى باسا كەلەدى.ۇساق مالعا، قىستىق جەمگە دەگەن وزىندىك حارەكەتى. ول كەلگەندە بيبىكەن تىسقا شىعىپ قي تامىزادى، ءشاي قامىنا كىرىسەدى. وسىندايدا سىرىقتاي موسى تەبەندەي تەنتىرەپ تابىلماۋعا اينالادى. بيبىكەن داۋىستاپ ىزدەۋگە باتپايدى. ءموسى ەلىنىڭ كەلىنى «موسى» دەگەن كيەلى اتاۋدى قالاي اۋىزا الا السىن. داعدارىپ ءبىراز تۇرادى. ونان سوڭ بالاسىنا قاراپ:
- قويعان جەرىڭدە ءومىرى تۇرمايدى. ءاي، جۇگىرمەك كەلگىر، الگى قايدا؟ – دەيدى. دانەڭە
ۇقپاعان اربابەك «باتىرلار جىرىن» قولتىقتاي ءجۇرىپ «الگىنى» ىزدەيدى. ول قۇرىعىرى قايدان تابىلا قويسىن. ەندى بيبىكەن اقشالعا جارماسادى:
- اي، اقاش، اقشال دەيمىن، الگى-الگى، نە ەدى، قۇرىپ قانا كەتكىر. قۇدايم-اۋ، الگى؟!
اناۋ شە، الگى ۇشتەمىر كوزىڭە تۇسپەدى مە؟ - تاۋىپ كەتكەنىنە ءماز بولىپ كۇلەدى. اقشال ادەيى ەكى قولىن جايا قالادى.
- تەمىرى نەسى تاعى، ساميان با؟ ول مويىنتۇرىقتىڭ قاسىندا جاتىر. ءقازىر الىپ كەلە
قويايىن، - دەپ اربا جاققا تومپاڭداي جونەلەدى. بيبىكەن اقشالدىڭ بۇل مازاعىنا ەندى كونە المايدى. كەڭ ادامنىڭ شايلىققانى جامان عوي، شورت كەتەدى.
- ساميانى نەسى؟ سامياندا باسىڭ قالسىن. موسى، موسى قايدا دەيمىن!؟ ايتقىزايىن
دەگەنىڭ وسى ما ەدى، جالماۋىز-اۋ؟ دەگەنىڭە جەتتىڭ بە، تاعىڭىا وتىردىڭ با؟ و، جاساعان يەم، ءوزىڭ كەشە گور، اتامىزدىڭ اتىن اتاپ قويدىم. مەندە جازىق جوق! – دەپ ءسوزىن جالىنىپ-جالبارىنىپ بىتىرەدى.
كىشكەنە اقشال تاقياسىن ماڭدايىنا ىسىرىپ قارق-قارق كۇلەدى. وزىنە-وزى رازى بولعانداعى اشىق كۇلكىسى. اتاسىنىڭ اتى ايەلىنىڭ اۋزىنا ىلىككەنىنە قاتتتى ريزا بولادى.
- ارباش، سەن وسى انا جاگور تامىردىڭ باعىنا ءتۇسىپ ءجۇر دەي مە؟ ۇپتەي بەر،
اگاراكي، قولعا تۇسسەڭ، اراشالايدى ەكەن دەپ ويلاما. ءوزىم قوسىلا تاسپا تىلەم جونىڭنان.ۇرلىق ءتۇبى – قورلىق. مەنىڭ مىنەزىمدى بىلەسىڭ، جوۋشەندىگە بوي بەرمەيمىن، - دەپ وڭ جامباسىنا اۋناپ تۇسەدى. – ال، قانەكي، انا «قىز جىبەكتى» اعىلت.
اقشال كوزى ىلىنەر الدىنداعى ۇيرەنشىكتى ادەتىنە باسادى. اربابەك تاناۋىن قوس-قوستان تارتىپ تولەگەن مەن قىز جىبەك حيكاياسىن زۋىلداتا جونەلەدى.
- و، داريعاي، وگىز اتتاي جەلمەيدى، زامان قايتا كەلمەيدى دەگەن وسى ەكەن-اۋ. كەشەگى
بەتىن كۇن شالماعان پەريزات قىز جىبەك پەن اسىل ارداق تولەگەندەر قايداسىڭ... ۋھ... ال ەندى، اكەسىنىڭ بالاسى، ارقامنىڭ جەلىن ءۇزىپ بەر. وبۇي، مىنا شارداقتا سالماق جوق پا؟ كىمگە تارتقانسىڭ، تۇيەقارىنداي جەپ-جەڭىل بىردەڭە. جاۋىرىنىمنان ۇستاي الىپتى، باعانا جەڭىل-جەلپى ءبىراز عانا اشا سىلتەپ ەدىم، - دەپ ەكى قۇلاش بويىن جازادى.
- تۇسكە تامان وقىمىستى قايناعام كەلىپ كەتتى. سەنى پايعامبار جاسىنا كەلگەنشە
ساجدەگە باسى تيمەگەن كاپىر دەپ كەتتى. انا جاگورعا قوسىلىپ اپ «تاڭ بىلىنە تىراكتىرگە ءبىر قارىنداس وتىردى» دەپ، ەسىرىكتەنە ءان سالادى دەپ كەتتى. الپىسقا كەلگەنىنە قارامايمىن، جون تەرىسىن سىپىرىپ الامىن، يت-شوشقانىڭ، دەپ كەتتى. – بيبىكەننىڭ اۋزىنان بوتەن ءسوزدىڭ ۇشىعى شىقتى.
كوزى كىرتيىپ بارا جاتقان اقشالدىڭ ۇيقىسى شايداي اشىلدى. جاناق مولدادان قورقايىن دەپ قورىقپايدى-اۋ، ازار بولسا، اساسىمەن ءبىر نۇقىر. نامازعا جىعىل، ورازا ۇستا دەگەنىنەن ازاردا-بەزەر بولادى. ەكى جىل بولدى انە-مىنەمەن سيىرقۇيمىشاقتاتىپ ءجۇر. انەۋ كۇنى جاگور تامىرىمەن ءبىر ءتۇن جايدارمانداتقانى جايلى حابار-وشار جەتىپ قالىپتى. وسى جۇرتتىڭ قۇلاعى مەن كوزى تۇندە دە تۇرىڭكى جۇرەدى-اۋ، ءۇي وزىمدىكى دەمە، ءۇي ارتىندا كىسى بار دەپ ىشتەي ءبىر ءتۇيىپ تاستادى. سىرتتاي:
- سول مولداسىماق جاناقتان-اق كورەتىن بولدىم كورسەسىمدى. مەنىڭ يماندى
بولۋىمدى قۇداي سوعان تاپسىرىپ قويعانداي، ول نە ساسقانى. ءداپ ءبىر بۇقاردى تاۋىسىپ كەلگەندەي. باياعىدا وسى ولكەدە مەشىت بىتكەنگە قىرعيداي تيگەندەردىڭ جالاۋى ءوزى ەدى. ەندى كەلىپ تاقۋا بولا قالۋىن. وسى اۋىلدىڭ ءزانتالاقتارىنىڭ اۋزىنا ءۇش كۇن اراق تيمەسە، سوپىسىنىپ شىعا كەلەدى. – دەپ مىقتىمسىندى.
جۇمىر جەردىڭ ءتورت بۇرىشىنداعىداي قارلىعاشتا دا تاڭ اتادى، كۇن باتادى. كۇندەلىكتى كەستەسىنەن مىنا ۋاقىت ءىزنار جاڭىلمايدى. اقشال دا سول باقي كۇنمەن تالاسا تۇرىپ، باقي تۇنمەن ۇيىنە قايتادى. وگىزدەرىن ۇلى بەسىندە قارا مۇقانعا تاپسىرىپ ارباعا قونادى. سالاقۇلاش بيشىگىمەن سول جاقتاعى تانماڭداي وگىزدى ءبىر سيپايدى، ونان سوڭ وڭ جاقتاعى جىرىق تاناۋ قىزىل وگىزدى شىقپىرتىپ وتەدى. داق ءبىر اقشالدىڭ ەرەكشە ىقىلاسىن كۇتىر تۇرعانداي قوس وگىز موينتۇرىقتى سىقىرلاتا، قارا اربانى وڭمەڭدەي سۇيرەي جونەلەدى. تۇياقتارى سىرتىلداپ ۇيرەنشىكتى قارا جولمەن اۋىلعا قاراي تارتادى. اقاڭ سالاقۇلاش قامشىسىن جيىپ الىپ، جۇپار اڭقىعان بالاۋسا ۇستىنە شالقالاي كەپ جاتادى. اسپانداعى قورا-قورا جۇلدىزدارعا تەسىلە قارايدى. جيىرمالاردىڭ قيىرىندا قالعان ەسكى ءبىر اۋەن وز-وزىنەن ويىنا ورالادى. «احاۋ، سەمەي، ءتىل مەن كومەي...»
مىنا اسپان – ءتۇبى جوق تەرەڭ مۇحيت. انا قىلمىڭداعان جۇلدىزدار – ءجۇزىپ جۇرگەن جىلتىراۋىق التىن بالىق. نامەكي جايلاۋدىڭ ءتوسىن بەرمەيتىن تانگۇلدەردەي. اي شە، اي ما؟ ايىڭ ءبىر ءتىلىم كارتۇشكەدەي. ءاي-اي، ونداي ەمەس. اي جارىقتىق كونسەرۆىنىڭ قالبىرىنداي، بۇلارعا ىلەسە دومالاپ كەلە جاتقان سىقىلدى.
سۋىقسايدى قۋالاي وسى مەزگىلدە سۇپ-سۇيكىمدى جەل ەسەدى. جول جيەگىندەگى ءشاقپاشوپ پەن كەندىردىڭ جاپىراقتارى كوبەلەكتىڭ قاناتىنداي جارىسا جەلپىلدەي جونەلەدى. ونى اقشال مانادان باعىپ كەلە جاتىر. الپىستى القىمداسا دا جانارى تايىپ كورگەن جوق. جولدان كەسەكولدنەڭ بورساڭداپ وتكەن مومىناي تىشقاندار مەن جىن قاققانداي لاعىپ جۇرگەن جارقاناتتى جازباي تانيدى. سۇلباسىنا قاراپ، سونوۋ قىلتادا تۇرعان نە، ەگىن شەتىنە ات ارقانداپ جاتقان كىم – ونىڭ ءبارىن اقاڭ قولمەن قويعانداي ايتىپ بەرەدى. كوزسۋىرار ءدۇربىنىڭ كەرەگى جوق. ناعىز قورىقشى بولۋعا بىردەن-بىر ىڭعايلى ادام. ءبىراق بىلتىرعى ماجىلىستە ونداي جاۋاپتى قىزمەتتى موينىما ارتا المايمىن دەپ ات-تونىن الا قاشقان. سول بەرەكەلى جيىندا بەلسەندى قۇدايبەرگەن:
- ۆو-پەرۆىح، مەملەكەتي ماڭىزى بار شارۋانى كىم كورىنگەن الىپ كەتە المايدى. ۆو-
ۆتورىح، بۇعان ابدەن لايىق ادام – كىشكەنە اقشال، اقىراندى سوعان تاپسىرايىق. ايتپەسە ماڭايداعى ەگىندى ەلدىڭ قازى ورىپ، بۇزاۋى جەپ ءبىتىردى. ەندى بار عوي، بيدايدان نە ارپادان ءبىر قاز ۇستاسام، قاناتىن جۇلىپ قالام جاسايمىن. بۇزاۋ ۇستاسام، تەرىسىن سىپىرىپ پەرگامەنت جاسايمىن. مەملەكەت استىعىنا زيان تيگىزگەن نارودنىي ۆورلاردىڭ ءتىزىمىن الگى پەرگامەنتكە قاۋىرسىن قالاممەن جازامىن دا اۋپارتكومعا تاپسىرامىن. سونىمەن قورىقشىلىق مىندەتتى تاسبولاتتىڭ اقشالىنا جۇكتەيىك دەگەن ۇسىنىس بار! – دەگەن مىنبەگە ءمىنىپ الىپ.
ورنىنان اپىل-عۇپىل اقشال اتىپ تۇرعان:
- كوپشىلىكپەن ءجۇز شايىسار ءجايىم جوق. ايالداردان ءالى دە ءۇمىتىم بار، بۇزاۋ سيىردان
تۋسا دا، يەسى ايالدار ەمەس پە؟ قازى مەن بۇزاۋىن كاتالاشكادان ءبىر-اق شىعارسام، ادۋىندى قاتىن-قالاش توماشاداي مەنى ءتۇتىپ جەر. اقشال ءالىڭدى ءبىل. اۋلاق، اۋلاق! – دەپ ازەر قۇتىلعان.
ءبىر ەسەپتەن وسى جۇمىسى تىنىش. جايقالا ءجۇرىپ وگىزىن باعىپ-قاعادى، جۇيكەسىن جۇقارتپاي، كەزەگى كەلگەندە، قارا مۇقانعا تاپسىرادى، اربانىڭ ۇستىندە اۋناي ءتۇسىپ انا ءبىر اندەرىن اۋەلەتەدى. ايداي الەمگە، قاراكوك جەرگە، قاراتۇنىق اسپانعا ىلىنگەن سامساعان جۇلدىزدارعا كوزى تويعانشا قارايدى. قوي دەپ جاتقان ەشكىم جوق. جان راحاتى. كوزى اشىلماعان كۇشىكتەي اندا-مىندا تۇرتىنەكتەۋدىڭ ەندى رەتى كەلمەس. تۇراقتى جۇمىستان قول ۇزبەگەنى قول عوي. اعايىن-تۋعانداردىڭ ءبارى قوش كورىپ وتىر.
مەزگىلىمەن ۇيىنە قايتادى. جۇمساعان جاعىنا دا ۇلگەرىپ ءجۇر. اناۋ-مىناۋ قىسىلتاياڭ جۇمىستى ويناپ ءجۇرىپ بىتىرە سالادى. الگىبىرەۋدە اۋداننان شيفەر الىپ قايتتى زىر ەتىپ. وگىز بايقۇستار جاتا بەردى قۇباتالدىڭ ساياسىندا. بريگادير شوپشىلەرگە بولىس دەدى، ىلپ ەتە ءتۇستى. ءبىر كۇندە ەكى-ۇش شارۋا بىتىرەسىڭ. ەڭبەككۇنىڭ ءجۇرىپ جاتىر...
اۋناپ تۇسكەننەن كەيىن بايقادى: جوعارى جاق قاباق تۇيە باستاعان سەكىلدى. كوكجيەككە قاپ-قارا سيا توگىپ جىبەرگەندەي. سىڭسىعان جارىق نوقاتتار ۇلعايىپ بارا جاتقان قاراقوشقىل داقتىڭ بودانىندا قالىپ بارا جاتىر. توپان سۋداي قارقىنى جەدەل. باتىستان اتتانعان توكپە نوسەردىڭ نىشانى بۇل. ساياسىز دۇنيەنى قويۋ قاراڭعىلىق تاقىمىنا باسقانداي.
اقشال بۇرىلىپ ارت جاعىنا قارادى. شوپشىلەر قوسىنىڭ جارىعى ايدالادا ديۋانا جاقققان وتتاي قالت-قۇلت قانا شىرامىتىلادى. ە-ە تىرشىلىك دەگەن وسى دا، قاشان قاراتۇنەك كەلىپ بۇركەگەنشە، ءوستىپ ولەۋسىرەپ تۇرا بەرەسىڭ.
قوس وگىز ادىراڭداپ كەلىپ قالعان مىنا نوسەردى دە، قالباڭداعان قارا داۋىلدى دا ەلەڭ قىلمايمىز دەگەندەي شاڭىراقتاي مۇيىزدەرىن قايقايتا سىرباز اياڭمەن كەلەدى. «وسى جانۋارلاردان مومىن تىرشىلىك يەسى بار ما ەكەن بۇل جالعاندا. ايتقانىڭا كونەدى، ايداعانىڭا جۇرەدى. باسبىلەر ماقلۇقتارىم-اي، اينالايىندار-اي. وسىلاردى دا كەيدە تىلدەپ-تىلدەپ الامىز. ءبارىن كوتەرەدى. وسىلار بولماسا، كايتەر ەدىك».
سول قاپتالداعى زيرات ماڭىنا كەلىپ قالعان ەكەن. كوشىپ كەتكەن ەلدىڭ قونىسىنداي مەلشيىپ جاتىر. تىرس ەتپەس مىلقاۋ زاپولاتتار، ءلام-ميمسىز تىنىشتىق. تەك اندا-ساندا مولدا جاناق قاسىنا جالعىزكوز جاناق پەن شولاققول جاناقتى ەرتىپ، حاققا مۇلگىپ جاتقان مەكەندى مىسىر ماقامىمەن ءبىر كۇڭىرەنتىپ كەتەدى. ءداپ ءبىر وسىلار اراب ءتىلىن سۋداي ساپىراتىنداي...
اقشال قولىن جايدى. ايى قايقيعان قورشاۋلارعا قاراپ اربا ۇستىنە تىزەرلەپ وتىردى. ونىڭ ءۇرىم-بۇتاعى، ءموسى تۇقىمىنىڭ تالاي يگى-جاقسىسى دا، جامان-جاۋتىگى دە وسى توبەشىككە قونىس اۋدارعان. ءوز اكە-شەشەسى دە وسىندا.
- اپا، امانسىڭ با؟ مەن اقشالمىن عوي. جاتقان جەرىڭ جايلى ما، اپا-اۋ؟ اپا، ءبىز
سالىپ جاتقان ءۇيدى ءبىتىر قالدىق. ەندى ۇشىرمالاتايىق دەپ جاتىرمىز. شيپىر ساتىپ الىپ قويدىق. اربابەگىڭ ەرجەتتى. ءبارى ويداعىداي. بيبىكەن ەكەۋمىز كەلىن جۇمساپ، قىزىعىن كورەمىز بە دەپ وتىرمىز. – اقشادىڭ يەگى كەمسەڭدەپ، كوڭىلى بوسادى. ەكى كوزدەن تارام-تارام جاس اقتى. – سول قىزىقتى كورە الماي كەتتىڭ-اۋ، اپا! قايتەيىن، قايتەيىن...
اقشال جانقالتاسىنان قول ورمالىن الىپ كوزىن ءسۇرتتى. كوپتەن كوڭىلىن كۇرمەپ، بويىن بۋىپ جۇرگەن ءسوز بۇگىنگى اقشامدا كوكەيىن جارىپ شىقتى. ورەكپىگەن كوڭىلى باسىلعانداي بولدى. «يا، راببىم!» - دەدى ىشتەي. سول مولدا جاناق قوسقان اياتتى ۇيرەنبەي-اق قويدىم. ءبارىبىر شەشەم ونى تۇسىنبەيدى. ءوزىمنىڭ جالپاق تىلىمدە ايتارىمدى ايتسام دا ساۋاپ ەمەس پە؟ اركىمگە ءوز اناسىنىڭ ءتىلى ەم مەن ساۋاپ. و جاقتا ولارعا بىرەۋ اراب ءتىلىن ەجىكتەتىپ جاتىر دەيسىڭ بە؟..
اۋىل باسىنداعى ۇيىنە دە جەتتى. وگىزدەرىن دوعاردى، قاراعايداي مۇيىزدەرىنەن قوساقتاي بايلاپ، بەل اسىرا ايداپ تاستادى. اسىقپاي-اپتىقپاي بەتى-قولىن شايىپ، ورىندىققا جايعاستى. بالاسىنا گازەت اقتارتتى. قالاي-قالاي سىلتەيدى مىنالار دەگەندەي تامسانىپ الدى. ونان سوڭ «باتىرلار جىرىن» الدىردى. قۇس جاستىققا ەكپەتتەي جاتىپ «قامبار باتىردى» باستاتتى. كۇندەگىدەي ارقاسىن باستىردى. كۇندەگىدەي بيبىكەننىڭ جاعىمدى كۇڭكىلىن ەستي جاتىپ كوز شىرىمىن الدى. تۇسىندە جاگور تامىرىن كوردى. ونىڭ الما باعىندا مول داستارحانعا يتىنە قارق-قارق كۇلىپ، قيار شايناپ ەكەۋى وتىر. اناداي جەردە سۇق ساۋساعىن بەزەپ مولدا جاناق تۇر. «موسى قايدا، موسى قايدا!» - دەپ قاقىلداپ بيبىكەن ءجۇر. شاۋگىم استىنداعى توبىلعى لاۋ-لاۋ جانادى. شۇمەكتەن توگىلگەن قايناق سۋ جىلماڭداعان وتتى بوج-بوج ەتكىزەدى. سەلك ەتىپ ويانىپ كەتتى. اربابەك قامبار مەن نازىمدى قوسۋعا شاق قالىپتى. جاستىقتى ءتۇيىپ-تۇيىپ جىبەرىپ شىنتاقتاي قايتا جاتتى. بيبىكەن قايتا ءشاي دەمدەدى. قارا تاقياسىن ورايىنا قاراي ىسىرا وتىرىپ جاپىراقتى كەسەنى ءۇش ساۋساعىمەن قايتا ۇستادى.
باعانا باتىستان قىرىق بۇكتەلىپ كەلە جاتقان بۇلت ۇلبىرەگەن قارلىعاش ۇستىنە وسى كەزدە قارا زاڭگىدەي قۇلادى. شەلەكتەپ قۇيعان جاڭبىر سارىلدادى-اي كەپ. بالانىڭ شورىلىنداي شاتىردان سۋ شۇمەكتەدى-اي كەپ. ناجاعاي جارقىلداپ، كۇن كۇركىرەدى-اي كەپ... ۇزاققا سوزىلمادى. كەلۋى جىلپىڭ قارا بۇلتتىڭ قايتۋى دا جىلدام بولدى. اسپان اپ-ساتتە ءشايداي اشىلىپ شىعا كەلدى. كوك الەمىندەگى تريلليونداعان جانار جارق ەتە ءتۇستى. الدەقايدان ءۇستى-باسى مالمانداي بوپ الاباي كەلدى سۇمەڭ قاعىپ. ءتورتتاعانداپ تۇرىپ ءدۇر-دۇر سىلكىندى. ءموپ-مولدىر تامشىلار وقتاي ۇشتى جان-جاققا. قۇلاعانجار جاقتان ەكى كوزى وتتاي جانىپ «كيروۆەس» ءتۇستى. اۋىلدى قاق جارا گاراج الدىنا بارىپ ءۇنى ءوشتى.
كىشكەنە اقشال ءوزىنىڭ وسىناۋ ۇلى دۇنيەدە بارلىعىنا، بيبىكەن مەن اربابەكتىڭ بارلىعىنا شۇكىرشىلىك قىلدى. وسى قاعابەرىس ايماقتا قارلىعاش اتتى اۋىل بارىنا، سول قارلىعاشتا اناسى جاتقان تومپەشىك بارىنا مىڭ دا ءبىر راحمەت قىلدى. ونىڭ ۇستىنە مىنا تىرشىلىككە ءسان بەرگەن «باتىرلار جىرى» بارلىعىنا قولىن جايىپ بەتىن سيپادى دا، الا داستارحاندى جيناتتى. كەبىسىن تارپىلداتىپ شىقارعا شىقتى، سوناۋ ءبيمالىم قيىرداعى جىبەك پەن نازىمنىڭ، بايان مەن قۇرتقانىڭ كوزدەرىندەي مولدىرەگەن شىراقتارعا سۇقتانا، سۇيسىنە قارادى. ۇزاق قارادى.
1974 جىل.
پىكىر قالدىرۋ