دامۋشى ەلدەردى دەفولت تولقىندارى باسىپ قالۋى مۇمكىن
جۋىقتا حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ كەزەكتى بايانداماسى جاريالانعانى ءمالىم. وندا دامۋشى ەلدەرگە قاتىستى ءبىرقاتار ەسكەرتۋلەر جاسالىنعان. سونىڭ ءبىرى دامۋشى ەلدەردى الداعى ۋاقىتتا بولۋى مۇمكىن دەفولت تولقىندارىنان ساقتاندىرۋ ماسەلەسى. باياندامادا مۇنداي ەلدەردى دەفولتقا ۇشىراۋ قاتەرى كۇتىپ تۇرعاندىعى ايتىلعان.
قور ساراپشىلارى ستاۆكانىڭ وسۋىنەن كەيىن كومپانيالاردىڭ بورىش مىندەتتەمەلەرىن وتەۋ ءجونىندەگى شىعىندارىنىڭ دا ارتۋى ءتيىس ەكەندىگىن تىلگە تيەك ەتەدى. ال مىندەتتەمەلەردى وتەۋگە بارلىق كومپانيالار دايىن بولماي شىعۋى ابدەن مۇمكىن.
«برازيلياداعى قانت ءوندىرۋشى كاسىپورىنداردان باستاپ، رەسەيءدىڭ وتكىزگىش قۇبىرلارىن شىعارۋشى كومپانيالارىنا دەيىن وسى ۋاقىتقا دەيىن سىرتتان ارزان نەسيەلەردى دوللارمەن الىپ كەلگەندىگى بەلگىلى. مىنە، وسىنىڭ ەسەبىنەن 2004 جىلدان بەرگى دامۋشى ەلدەردەگى كورپوراتيۆتىك بورىش شىعىندارىنىڭ كولەمى 4 تريلليون دوللاردان اسقان جوق ەدى. ال وتكەن جىلدا بۇل كورسەتكىش 18 تريلليون دوللارعا دەيىن شارىقتاپ شىعا كەلدى. بۇل قارىزداردىڭ ۇلكەن بولىگى قىتايدىڭ ۇلەسىنە تيەدى.
مىنە، وسىنداي جاعدايدا امەريكالىق ۆاليۋتا قۇنىنىڭ ءوسۋى جانە سونىمەن قاتار، ونىڭ ستاۆكاسىنىڭ شارىقتاۋى كوپتەگەن كومپانيالاردى بورىشتاردى وتەۋدە دارمەنسىز ەتىپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا مۇنداي كومپانيالاردى دەفولتقا ۇشىراۋدان ولاردىڭ قولىندا جيناقتالىپ قالعان رەزەرۆتىك قورلار عانا قۇتقارىپ قالۋدا. ءبىراق مۇنداي قورلاردىڭ كوپ ۋاقىت وتپەي-اق تاۋسىلىپ بىتەتىندىگى انىق. ال ازىرگە دوللاردىڭ السىرەيتىن ءتۇرى جوق»، دەپ اتاپ كورسەتەدى قور ساراپشىلارى.
وسى جاعدايعا بايلانىستى حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى دامۋشى ەلدەردىڭ باسشىلارىنا وتە ساق بولۋدى ەسكەرتەدى. سونىمەن قاتار، ەل ءۇشىن ماڭىزدى كومپانيالاردى مۇنداي قارىزداردان قۇتقارۋدىڭ جوسپارلارىن ازىرلەۋگە كەڭەس بەرىپتى.
ساراپشىلار سونىمەن قاتار، دامىعان ەلدەردىڭ وزدەرىن دە دەفولت قاتەرلەرى كۇتىپ تۇرعاندىعىن ايتادى. ماسەلەن، ساراپشىلار قويىلعان ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ كەزىندە اقش-تىڭ وزىندە كورپوراتيۆتىك دەفولتتاردىڭ ارتۋى ابدەن مۇمكىن ەكەندىگىن ايتقان. ولار نەگىزىنەن العاندا مۇنداي جاعدايعا ەنەرگەتيكالىق سەكتوردا جۇمىس ىستەۋشى كومپانيالار تاپ بولادى دەپ ەسەپتەيدى.
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، اقش-تاعى كورپوراتيۆتىك كومپانيالار الداعى بەس جىلدىڭ ىشىندە 4 تريلليون دوللاردىڭ بورىشتارىن وتەۋى ءتيىس. بۇل جاعداي ولاردىڭ قالىپتى جاعدايدا جۇمىس ىستەۋىنە ۇلكەن سىناق بولىپ تابىلادى. ءويتكەنى، تاياۋداعى جىلدار ىشىندە پايىزدىق ستاۆكالاردىڭ تۇراقتى تۇردە ءوسۋى بورىشتار قۇنىن دا قىمباتتاتىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە فەدەرالدىق رەزەرۆتەر جۇيەسى ءوزىنىڭ مونەتارلىق ساياساتىن قاتايتا تۇسۋدە. مۇنىڭ ءوزى وسىعان دەيىنگى ۋاقىتتاردا ارزان قاراجاتتارعا يە بولىپ كەلگەن كومپانيالار ەندىگى كەزەكتە باسقاشا جاعدايعا تاپ بولادى، نەعۇرلىم قاتاڭ شىندىقپەن بەتپە-بەت كەلەدى دەگەن ءسوز.
Standard & Poor’s دەرەكتەرى بويىنشا، 2012-2014 جىلدار ارالىعىندا ستاۆكالاردىڭ ودان ءارى كوتەرىلەتىندىگىن كۇتكەن امەريكالىق كورپوراسيالار ارزان نەسيە قاراجاتتارىن تارتۋدان ساقتانىپ، وسىنداي قۇبىلىسپەن كۇرەسكە ءتۇسكەن بولاتىن. اتالعان كەزەڭ ارالىعىندا كومپانيالار ءار جىل سايىن وزدەرىنىڭ مىندەتتەمەلەرىن قايتا قارجىلاندىرىپ وتىرعان. ءسويتىپ، 1 تريلليون دوللاردان استام مىندەتتەمە سوماسى قايتا قارجىلاندىرىلعان.
ەندى نەسيە بەرۋ شارتتارىنىڭ نەعۇرلىم قاتايتىلۋى وسىعان دەيىنگى ارزان نەسيەلەردىڭ قىزىعىن شىجىققا اينالدىرۋى مۇمكىن. ءويتكەنى، پايىزدىق ستاۆكالار ءوسكەن سايىن ينۆەستورلار وسىعان دەيىنگى ارزان قارجىلاندىرۋدىڭ كەلەسى بەتىنە ۇڭىلە باستايدى. ياعني، نەعۇرلىم قاتاڭ جاعدايعا تاپ بولادى. وسىعان وراي ساراپشىلار ەندى ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن، اسىرەسە، ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق سەكتورىنداعى كومپانيالار بىرىنەن كەيىن ءبىرى دەفولتقا ۇشىراعاندىقتارىن حابارلاي باستايدى دەپ ەسەپتەيدى. بۇكىل الەم بويىنشا شيكىزات اكتيۆتەرى باعاسىنىڭ قۇلدىراۋى وسىنداي قاتەردىڭ ەكپىنىن ۇدەتە تۇسەتىن بولادى.
كوپتەگەن ساراپشىلار، ەكونوميستەر، كومپانيالاردىڭ باسشىلارى، ترەيدەرلەر بيىلعى جىلدىڭ وزىندە فەدەرالدىق رەزەرۆتەر جۇيەسىنىڭ پايىزدىق ستاۆكالارىنىڭ كوتەرىلۋىن كۇتىپ وتىر. ولاردىڭ ءبىرقاتارىنىڭ بولجاۋى بويىنشا فەدەرالدىق رەزەرۆتەر جۇيەسىنىڭ پايىزدىق ستاۆكالارى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا وسەتىن بولسا، ال ەندى ءبىرقاتارى ونى وسى قازان ايىنىڭ ىشىندە وتەتىن اتالعان جۇيەنىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا ءوسىرۋ جونىندە شەشىم قابىلدانادى دەپ ەسەپتەيدى.
Bank of America Merrill Lynch ستراتەگى حانس ميككەلسەن بورىش رىنوگىندا جاعدايدىڭ ناشارلاي تۇسەتىندىگىن ايتادى. «فەدەرالدىق رەزەرۆتەر جۇيەسىنىڭ مونەتارلىق ساياساتىنىڭ قاتايتىلۋىنان كەيىن بورىش رىنوگىنداعى جاعداي نەعۇرلىم اۋىرلاي بەرەدى دەپ ەسەپتەۋگە بارلىق نەگىزدەر بار»، دەيدى ول.
بولاشاقتىڭ بۇلايشا بۇلىڭعىرلانۋى كوپتەگەن ساراپشىلاردى عانا ەمەس، كومپانيالار باسشىلارىن دا قاتتى مازاسىزداندىرىپ وتىر. شەكتەن تىس ارتا ءتۇسكەن كورپوراتيۆتىك قارىزدار كولەمى ءقازىردىڭ وزىندە امەريكالىق كومپانيالاردىڭ قارجى جاعدايىنا اسەر ەتە باستاعان سەكىلدى. مۇنى ءارءتۇرلى دەرەكتەردەن بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن ءجانە ءقازىردىڭ وزىندە نەعۇرلىم جوعارعى ينۆەستيسيالىق رەيتينگ كورسەتىپ كەلە جاتقان اقش كومپانيالارىنداعى قارىزدار جۇكتەمەسى ولاردىڭ سوڭعى 12 ايداعى كىرىس كورسەتكىشتەرىنەن 2،62 ەسە اسىپ تۇسكەن. Bank of America Merrill Lynch ستراتەگى حانس ميككەلسەن اقش-تىڭ كورپوراتيۆتىك سەكتورىنداعى مۇنداي كورسەتكىش 2002 جىلدان بەرگى ۋاقىتتا نەعۇرلىم جوعارى شەكتى مانگە دەيىن جەتتى دەپ ەسەپتەيدى.
Moody’S&P اگەنتتىگىنىڭ بولجاۋى بويىنشا دا تاياۋداعى جىلداردىڭ ىشىندە پايىزدىق ستاۆكالار كولەمىنىڭ ۇدايى وسە تۇسۋىنە بايلانىستى امەريكالىق كومپانيالار ىشىندە دەفولتقا تۇسۋشىلەر سانى دا ارتا بەرمەك. وسى اگەنتتىكتەردىڭ ساراپشىلارى 2016 جىلدىڭ ماۋسىمىنا تومەنگى ينۆەستيسيالىق رەيتينگكە يە بولۋشى اقش كومپانيالارىنىڭ قاتارى 2013 جىلدىڭ جاعدايىمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە كوبەيە تۇسەدى دەپ بولجام ايتۋدا.
اگەنتتىكتىڭ ساراپشىسى بيلل ۆۋلف وسىنداي پىكىردە ەكەندىگىن بىلدىرەدى. «كوپتەگەن كومپانيالاردىڭ بورىش مىندەتتەمەلەرىنىڭ نەسيەلىك وتەۋ ساپاسى سوڭعى 3 جىلدىڭ ىشىندە ۇنەءمى ناشارلاۋ ۇستىندە بولدى. سەبەبى، الىپساتارلىق رەيتينگكە يە بولعان، ياعني جالعان جولمەن جاعدايىن جاقسى ەتىپ كورسەتكەن كوپتەگەن كومپانيالار وسىعان دەيىنگى بورىش رىنوگىنداعى قولايلى مۇمكىندىكتەردى بارىنشا پايدالانىپ قالۋعا تىرىستى. وسىنىڭ ەسەبىنەن رىنوكتا العان قارىزدارىن وتەۋ قابىلەتى تومەن كومپانيالار كوبەيىپ كەتتى. وسىنىڭ سالدارىن ەندى تارتاتىن بولامىز. رىنوكتا قارىزىن وتەي المايتىندار، ءسويتىپ، دەفولتقا تۇسۋشىلەر اعىمى بارعان سايىن بەلەڭ الىپ كەتە مە دەگەن ءقاۋپىم بار»، دەيدى ول.
داعدارىسقا دۋشار بولعان Glencore عانا ەمەس
الەمدەگى اسا ءىرى شيكىزات ترەيدەرلەرىنىڭ ءبىرى Glencore كومپانياسىنىڭ قازىرگى جاعدايى كىسى قىزىعارلىقتاي ەمەس. ءتىپتى، بۇل كومپانيا اسا قيىن جاعدايعا تاپ بولىپ وتىر دەپ ايتۋعا دا بولادى. كومپانيانىڭ ىشكى جاعدايىمەن تانىس ەمەس ادامدار ءۇشىن بۇل مۇلدەم كۇتىلمەگەن جاعداي.
الايدا، Glencore جاعدايىن ءسوز ەتكەن ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي جاعدايعا تاپ بولىپ وتىرعان نەمەسە الداعى ۋاقىتتا تاپ بولاتىن تەك قانا وسى كومپانيا ەمەس. Glencore تاپ بولعان جاعدايدىڭ قۇبىلىستىق سيپاتى بار.
ەسكە سالا كەتەيىك. سوڭعى ۋاقىتتارى ءجيى اڭگىمە بولىپ ءجۇرگەن بورىش داعدارىسىنا Glencore الدىڭعىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ىلىككەن بولاتىن. وسى جاعدايعا بايلانىستى ءقازىر ونىڭ موينىندا 31 ميلليارد دوللاردىڭ بەرەشەك قارىزى تۇر. كومپانيانىڭ اكسيالارى مەن وبليگاسيالارىنىڭ قۇنى دا ۋاقىت وتكەن سايىن قۇلدىراي تۇسۋدە. بولاشاقتا ونىڭ الدىندا نە كۇتىپ تۇرعاندىعىن ەشكىم تاپ باسىپ ايتا المايدى. كومپانيا قۇرىپ كەتەتىن بولادى دەگەن پىكىر ءبىلدىرۋشىلەر دە از ەمەس.
ساراپشىلار Glencore باسىنداعى قازىرگى جاعدايدى جۇيەلىك داعدارىستىڭ بەلگىسى دەپ ەسەپتەيدى. Glencore اكسيالارىمەن وبليگاسيالارىنىڭ اينالاسىندا تۋىنداعان ۇرەي ءقاۋپى قازىرگى كۇنى شيكىزات سەكتورىندا جۇمىس ىستەيتىن باسقا كومپانيالارعا دا تاراي باستاعان سەكىلدى. ماسەلەن، ازيالىق Glencore دەگەن ەكىنءشى اتاۋعا يە بولعان Noble Group كومپانياسى جۋىقتا عانا ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ باعالى قاعازدار قۇنىنىڭ 10 پايىزدان استام قۇلدىراۋىن باستان كەشتى. ەندى وسىنداي جاعدايعا Trafigura كومپانياسى دا تاپ بولدى. ايتا كەتەيىك، بۇل جەكەمەنشىك كومپانيا بولىپ تابىلادى. ونىڭ اكسيالارى بيرجالاردا ساۋدالانبايدى. الايدا، ءوزىنىڭ كولەمى جاعىنان العاندا ول Vitol مەن Glencore-دەن كەيىن الەمدە ءۇشىنشى ورىن الادى. بۇل كومپانيا وتكەن جىلى 127،6 ميلليارد دوللاردىڭ كىرىسىن قاراتقان بولاتىن. ال اكتيۆتەرىنىڭ قۇنى 39 ميلليارد دوللارعا باعالاندى. ال اينالىم قارجىسى جاعىنان العاندا، ءتىپتى، Glencore-نىڭ ءوزىمەن تەڭەستى.
مىنە، وسى كومپانيانىڭ قارجى جاعدايى اۋىر ەكەندىگىن سوڭعى ەسەپتەر كورسەتىپ بەردى. كومپانيانىڭ ۇزاق مەرزىمدىك قارىزى 6،2 ميلليارد دوللارعا باعالانعاندا قازىرگى اعىمدىق قارىزدارى 15،6 ميلليارد دوللارعا جەتىپتى. ءسويتىپ، بۇل كومپانيانىڭ موينىندا 21،9 ميلليارد دوللاردىڭ بورىش جۇكتەمەسى بار ەكەندىگى انىقتالدى.
قىسقاسىن ايتقاندا، ساراپشىلار وسى ۋاقىتقا دەيىن ەسكەرتىپ كەلگەن شيكىزات سەكتورىنداعى بورىش داعدارىسى قازىرگى مۇناي، مەتالل جانە باسقا دا شيكىزات قۇنىنىڭ تومەندەۋى جاعدايىمەن قاباتتاسا وتىرىپ باستالىپ تا كەتكەن سەكىلدى. جوعارىدا اتتارى اتالعان اسا ءىرى شيكىزات ترەيدەرلەرى تاپ بولىپ وتىرعان قازىرگى جاعداي سونىڭ ايقىن ءبىر كورىنىسى بولىپ تابىلادى.
Goldman Sachs اقش قور نارىعى بويىنشا بولجامىن تومەندەتتى
Goldman Sachs تالداۋشىلارى الەمدەگى اسا ءىرى 500 كومپانيانىڭ كىرىس كورسەتكىشتەرىن جانە ولاردىڭ اكسيالارىنا كەلەتىن پايدا كورسەتكىشى جونىندەگى وزدەرىنىڭ بۇرىنعى بولجامدارىن قايتا قاراپ، ونى تومەندەتە ءتۇستى.
ولاردىڭ جاڭا بولجامدارى بويىنشا، ەندى S&P 500 يندەكسى (الەمدەگى اسا ءىرى 500 كومپانيا يندەكسى، ەس ەند پي 500 يندەكس) 2015 جىلدىڭ قورىتىندىسىندا 2 100 پۋنكتكە ەمەس، 2 000 پۋنكتكە جەتەتىن بولادى.
Goldman Sachs اقش قور رىنوگى بويىنشا باس ستراتەگى ديەۆيد كوستين بولجامنىڭ تومەندەۋىنە اقش پەن قىتايداعى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ السىزدىگى، سونىمەن قاتار، مۇناي باعاسىنىڭ نەعۇرلىم تومەندەۋى اسەر ەتكەندىگىن ايتادى.
ءبىز S&P 500 باعا دەڭگەيىنىڭ جانە پايدا كولەمىنىڭ بولجامدىق كورسەتكىشتەرىن ءتومەندەتۋدى شەشتىك. بۇعان ەندىگى ۋاقىتتا اقش پەن قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىءمىنىڭ باياۋلاعاندىعىن، سونىمەن قاتار، مۇناي باعاسىنىڭ ءتومەندەگەندىگىن ەسكەرە وتىرىپ جاسالعان ءبىزدىڭ جاڭا مودەلىمىزدەگى وزگەرىستەر اسەر ەتتى. ءبىز كومپانيالار اكسيالار پايداسىن ءبىر اكسياعا 109 دوللارعا دەيىن، ياعني 4 پايىزعا ءتومەندەتتىك. ال الەمدەگى 500 ءىرى كومپانيانىڭ پايداسى 2 000 پۋنكتكە دەيىن، ياعني 5 پايىزعا تومەندەتىلدى.
ءبىزدىڭ بولجامىمىز بويىنشا، 2016 جىلى اقش-تىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ ءوسىم قارقىنى 2،4 پايىزدىق كورسەتكىشتى كورسەتەتىن بولادى. ال بۇكىل الەم بويىنشا ءوسىم كورسەتكىشى 3،7 پايىزدى قۇرايدى. بۇلار ءبىزدىڭ بۇرىنعى باعالاۋىمىزدان ءتيىسىنشە، 2،8 پايىز جانە 4،3 پايىز تومەن. جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ قازىرگى قارقىنى دا بۇرىنعى بولجانعانداعىدان تومەن بولىپ وتىر. ءبىزدىڭ مودەل بويىنشا جۇڭگو ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ ءوسىمى رەسمي حابارلانعانداعىدان 100 بازيستىك پۋنكتكە تومەندەيدى»، دەپ مالىمدەدى.
سونداي-اق، اتالعان ساراپشى وزدەرىنىڭ اقش فەدەرالدىق رەزەرۆتەر جۇيەسى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا مونەتارلىق ساياساتىن بۇرىنعىعا قاراعاندا قاتايتادى دەپ كۇتىپ وتىرعاندىقتارىن ايتتى.
مۇنىڭ الدىندا وسىنداي بولجامداردى ءبىرقاتار ءىرى بانكتەر جاساعان بولاتىن. ەندى وعان Goldman Sachs-تا قوسىلىپ وتىر.
ەندى جەكە ادام دا بانكروت بولا الادى
رەسەيدە جەكە ادامنىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ كۇشىنە ەندى. وسى زاڭ بويىنشا ەندى بانككە نەسيەسى جونىندە ەسەپ ايىرىسۋعا مۇمكىندىگى جوق ءاربىر ادام ءوزىن بانكروت دەپ جاريالاۋ ارقىلى بۇل بورىشتارىنان زاڭ جۇزىندە قۇتىلا الادى. بۇل زاڭ 1 قازاننان باستاپ كۇشىنە ەندى.
وسىنداي مارتەبەگە يە بولۋ ءۇشىن رەسەي ازاماتىنىڭ سوت الدىندا ءوزىنىڭ العان نەسيەسىن قايتارۋعا مۇمكىندىگى جوق ەكەندىگىن دالەلدەۋى كەرەك.
رەسەيدە بۇعان دەيىن بانكروتتىققا تەك ۇلكەن زاڭدى تۇلعالار عانا جاتقىزىلىپ كەلگەن بولاتىن. بۇل تۋرالى زاڭدىلىقتار ەندى جەكە ادامداردى دا قامتىپ وتىر.
انىعىن ايتقاندا، قارىزىنىڭ كولەمى 50 مىڭ رۋبلدەن، ال قارىز تولەۋ مەرزىمى 90 كۇننەن اسىپ كەتكەن ادام بۇدان بىلايعى ۋاقىتتارى سوتقا ءوزىنىڭ بانكروت ەكەندىگىن جاريالاۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرە الادى. سونداي-اق، مۇنداي ءوتىنىشتى وعان نەسيە بەرۋشى بانك نەمەسە باسقا دا قارىز يەلەرى جاساي الادى. مۇنان كەيىن سوت قارجى باسقارۋشىسىن تاعايىندايدى. وسى باسقارۋشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن قارىز بەرۋشى مەن بورىشكەر قارىزدى 3 جىلدىڭ ىشىندە قايتا قۇرىلىمداۋ جونىندە كەلىسىمگە كەلەدى. مۇنداي كەلىسىمگە قول جەتكىزىلمەگەن جاعدايدا بورىشكەر بانكروت دەپ تابىلىپ، ونىڭ مۇلىكتەرى ساتۋعا شىعارىلادى.
بورىشكەر بانكروت دەپ تابىلعان جاعدايدا سوت تاعايىنداعان قارجى باسقارۋشىسى ونىڭ مۇلىكتەرىنە يەلىك ەتۋگە بارلىق قۇقىقتاردى الادى. ساتىلعان ءمۇلىكتەردىڭ ەسەبىنەن قارىز بەرۋءشىنىڭ قارىزى مۇمكىندىگىنشە وتەلەدى. وتەلمەگەن قارىزعا كەشىرىم جاسالادى.
رەسەي ورتالىق بانكى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ۆاسيليي پوزدىشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا بۇل ەلدە 400-500 مىڭ ادام وسى زاڭ اياسىنا ءتۇسۋى ابدەن ءمۇمكىن.
«جاڭا زاڭ كەز كەلگەن ازاماتتىڭ بەرەشەكتەرىن رەتتەۋ ءۇشىن ناقتى تەتىكتەردى قاراستىرادى. بانكروتتىققا جاتقىزۋ ارقىلى ول اقىر اياعىندا ءوزىنىڭ بۇرىنعى قارىزدارىنان قۇتىلىپ شىعادى. زاڭ قارىز بەرۋشىنىڭ دە، سونىمەن قاتار، بورىشكەردىڭ دە مۇددەسىن تەڭدەي جاعدايدا قورعايتىن بولادى»، دەيدى ول.
قارىزدار تاريحى ۇلتتىق بيۋروسىنىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا، وسى زاڭ اياسىنا ءتۇسۋ الەۋەتى بار ادامدار سانى 2015 جىلدىڭ باسىنان بەرى 1،5 ەسە ءوسىپ، قازىرگى كۇنى 460 مىڭعا جەتىپ وتىر. بيۋرونىڭ مالىمدەۋىنشە، قازىرگى كۇنى قارىزىنىڭ كولەمى 500 مىڭ رۋبلدەن، ونى وتەۋ مەرزىمىنىڭ كەشىكتىرىلۋى 90 كۇننەن اسقان ناق وسىنشاما ادامدار بار.
گەرمانيا ميگراسيالىق زاڭدىلىقتاردى كۇشەيتە تۇسپەك
گەرمانيا ۇكىمەتى ميگراسيالىق زاڭدىلىقتارعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردى ماقۇلدادى. سونىڭ ىشىندە باسپانا الۋ ءتارتىبىن قاتايتۋ، بوسقىنداردىڭ كەيبىر ساناتتارىنا بولىنەتىن جاردەماقىلاردى قىسقارتۋ، بوسقىندار كەلىپ جاتقان كەيبىر ەلدەردى ءقاۋىپسىز ەلدەر قاتارىنا قوسۋ جونىندەگى ۇسىنىستارعا قولداۋ بىلدىرگەن. بوسقىندار كەلەتىن ءقاۋىپسىز ەلدەر قاتارىنا ەندى البانيا، كوسوۆو، چەرنوگوريا ەلدەرى دە كىرگەن.
مۇنىڭ سىرتىندا ەلگە كەلۋ مەرزىمى اياقتالعان شەتەلدىكتەردى ۇستاپ الىپ، ولاردى ەلدەن شىعارىپ تاستاۋ ءىسى بۇرىنعىداي كەڭ كوڭىلدى جەڭىل جاعدايدا ەمەس، ەندى اياق استىنان، كۇتپەگەن جەردەن تۋىنداۋى مۇمكىن.
گەرمانيانىڭ مۇنداي جاعدايعا بارۋىنىڭ سەبەپتەرى بارشىلىق. سىرتتان كەلىپ جاتقان ميگرانتتار اعىمىنىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى فەدەرالدىق جەرلەر، كوممۋنالار جانە قالالاردىڭ مۇمكىندىكتەرى ءتومەندەدى، ءتىپتى، تاۋسىلدى دەپ ەسەپتەلەدى. بوسقىنداردى قابىلداۋ ورتالىقتارىندا دا كيكىلجىڭدى، جانجالدى جاعدايلار ءجيى ورىن الىپ جاتىر. ماسەلەن، كاسسەلدە وتكەن جەكسەنبى كۇنى تاماق تاراتۋ كەزىندە جاپپاي ءتوبەلەس ورىن العان. بۇل وقيعادان 14 ادام، سونىڭ ىشىندە 3 پوليسەي زارداپ شەككەن.
«مۇندا 6 مىڭ ادامدى ورنالاستىرۋ ءۇشىن ورىن جوق. ال كەلۋشىلەر قاتارى ودان دا كوپ. سوندىقتان مەن وزىمە بەرىلەتىن تاماقتى دۇرىس الا المايمىن. ويتكەنى، كەزەكتە تۇرۋدىڭ ءوزى ءمۇمكىن ەمەس. ءاردايىم جانجال تۋىنداپ جاتادى»، دەيدى بوسقىنداردىڭ ءبىرى.
ەگەر جاڭا زاڭدى پارلامەنت ماقۇلدايتىن بولسا، وندا وسى زاڭ اياسىندا فەدەرالدىق جەرلەرگە قارجى كومەگى كورسەتىلەتىن بولادى. ءاربىر بوسقىنعا ونى تىركەگەن ساتتەن باستاپ ماسەلەسىن ۇكىمەت قاراپ، شەشىم قابىلدانعانعا دەيىن ايىنا 670 ەۋرو بولىنەتىن بولادى.
وتكەن قىركۇيەك ايىندا گەرمانيا ۇكىمەتى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مۇندا بوسقىن مارتەبەسىن الۋعا كەلگەن 800 مىڭ ادام ورنالاستىرىلاتىندىعىن مالىمدەگەن بولاتىن.
دەرەككوز: "ەگەمەن قازاقستان" گازەتى
پىكىر قالدىرۋ