يزرايل رەسمي تۇردە عازا بەلدەۋىن تولىق باقىلاۋعا العانىن مالىمدەگەنمەن شەتەلدىك اقپارات كوزدەرى العاشقى كۇندەرى شەكارادان باسا-كوكتەپ وتكەن حاماس جاساقتارى تولىق جويىلماعانىن ايتادى. ءيزرايلدىڭ عانا ەمەس، باتىس اقپارات قۇرالدارىنىڭ باسىم بولىگى، ءتىپتى كەيبىر اراب مەملەكەتتەرى دە بۇل شابۋىلعا حاماستى ايىپتاپ وتىر.

دۇنيەجۇزىلىك ناسيحات كەڭىستىگىندە قاشاننان دا ەۆرەيلەر ىقپالدىلىعى باسىم ەكەنىن ەسكەرسەك بۇل تاڭ قالارلىق جاعداي ەمەس.

تاڭ قالارلىعى باسقا. تەل-اۆيۆ ءۇشىن، رەسمي مالىمدەمەلەرگە قاراعاندا، بۇل كۇتپەگەن شابۋىل بولسا، ويىنشىق سياقتى جەڭىل زەڭبىرەكتەر مەن اۆتوماتتاردان باسقا قارۋى جوق حاماس ءۇشىن دە  شابۋىلدىڭ يزرايل سياقتى زاماناۋي قارۋمەن مۇزداي قارۋلانعان، الەمدە ەڭ بەرىك سانالاتىن «تەمىر كۇمبەز» اۋە قورعانىس جۇيەسى بار مەملەكەتتى 300 مىڭنان اسا رەزەرۆيستەردى شاقىرىپ، امەريكادان كومەككە جەرورتا تەڭىزىنىڭ شىعىس  بولىگىنە  ۇشاقتاسىعىش كەمە الدىرىپ وسىنشا دۇربەلەڭگە تۇسۋگە ءماجبۇر ەتۋى كۇتپەگەن ناتيجە بولدى. ءبىر ايتارلىعى، ءيزرايلدى شابۋىلداعان حاماس قوزعالىسىنىڭ بارلىق كۇشتەرى ەمەس، اسكەريلەندىرىلگەن قاسسام بريگاداسى عانا.

ءبىراق الەمدى الاڭداتىپ وتىرعانى پالەستينادا وسىدان سوڭ تىنىشتىق ورناي ما دەگەن ساۋال. ەۆرەيلەردىڭ پالەستينالىق ارابتاردىڭ جەرىن اسكەري كۇشكە سۇيەنىپ باسىپ الىپ وتىرعانىنا 56 جىل. ارابتار «ناكبا»

ذكبة («قاسىرەت») دەپ اتاپ كەتكەن ارابتاردى دۇنيە-مۇلىكتەرىن تاركىلەپ پالەستينادان كۇشپەن جەر اۋدارۋ 1947-1949 جىلدار ارالىعىندا ءوتتى. وسى ارالىقتا ۋاقىت جىبەرمەي، 1948 جىلدىڭ 15 مامىرىندا ەۆرەيلەر باتىس مەملەكەتتەرى جانە كەڭەس وداعىنىڭ قولداۋىمەن يزرايل مەملەكەتىن جاريالاپ جىبەردى. كەيىن تاياۋ شىعىستا وداقتاس ەۆرەي سوسياليستىك رەسپۋبليكاسىن قۇرامىن دەگەن ءستاليننىڭ ءۇمىتى اقتالماي، يزرايل امەريكاعا بەت بۇردى دا، ستالين ارابتارمەن وداقتاسۋعا ءماجبۇر بولدى.

«ءال اقسا تاسقىنى» وپەراسياسىن باستاعان حاماس ءوز ماقساتى پالەستينا جەرىن ازات ەتۋ ەكەنىن تالايدان بەرى ايتىپ كەلەدى. ال ءيزرايلدىڭ تۇپكى ماقساتى قانداي؟

بۇل سۇراققا جاۋاپتى يزرايل پرەمەر ءمينيسترى نەتانياحۋدىڭ «بۇل سوعىس تاياۋ شىعىستى تۇبەگەيلى وزگەرتەدى» دەگەن جۇمباق سوزىنەن جانە عازا بەلدەۋىندە يزرايل اسكەرىنىڭ قورشاۋىندا قالعان پالەستينالىق ارابتاردى «ولار جانۋارلار، سوندىقتان ولاردى تۇگەل قۇرتۋ كەرەك» دەگەن سوزدەرىنەن ىزدەۋ كەرەك سياقتى.

باتىس اقپارات قۇرالدارىنان وزگەشە باعىتتى ۇستاناتىن ءال-جازيرا تەلەارناسىنىڭ اعىلشىن ءتىلدى حابارىندا ءيزرايلدىڭ بەدەلدى Haaretz گازەتىنىڭ ساراپشىسى گيدەون ليەۆي يزرايل باسشىلىعىنىڭ باستى ماقساتى پالەستينا ارابتارىنان قانداي جولمەن بولسا دا تولىق قۇتىلۋ جانە عازاداعى ارابتاردى بلوكاداعا الىپ ەلەكتر قۋاتى، سۋدان، ازىق تۇلىكتەن ايىرىپ وقشاۋلاۋ وسى جوسپاردىڭ ءبىر بولىگى دەيدى.ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي «ەتنيكالىق تازارتۋ» جۇزەگە اسپايتىن جوسپار.

(Israel Palestine conflict and Gaza War | Inside Story

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باسىپ الىنعان پالەستينا جەرلەرى بويىنشا ارنايى وكىلى فرانچەسكا البانەزە (Francesca Albanese) ءيزرايلدىڭ عازاداعى ارابتاردى اشتىققا ۇشىراتىپ قۇرساۋدان شىعارماي ۇستاۋى حالىقارالىق زاڭ بويىنشا ادامزاتقا قارسى قىلمىس سانالاتىنىن ايتا كەلە بۇل ءىس جۇزىندە «ەتنيكالىق تازارتۋ ماقساتىنداعى ەكىنشى «ناكبا» دەيدى.

1947-1949 تۋعان جەرلەرىنەن قۋعىندالعان 750 مىڭنان اسا پالەستينالىق ارابتار يزرايل مەن مىسىر اراسىنداعى اۋماعى 365 شارشى شاقىرىمنان اسپايتىن عازا بەلدەۋىنە كەلىپ سىعىلىستى. الەمدەگى ەڭ تىعىز قونىستانعان جەر سانالاتىن بۇل اۋماقتا 2،3 ميلليون حالىق تۇرىپ جاتىر. ولاردىڭ ۇشتەن ەكىسى بوسقىندار. وتكەن اپتادا مۇنداعى بوسقىنداردىڭ سەگىز لاگەرىنىڭ ءبىرى دجابالييا يزرايل تاراپىنان بومبالانىپ جۇزدەگەن ادام ءولدى.

انىعىندا ءيزرايلدىڭ عازا بەلدەۋىن قۇرساۋعا (بلوكاداعا) الۋى بۇدان 17 جىل بۇرىن، ياعني حاماس بۇل ايماققا ءوز باقىلاۋىن ورناتقاننان سوڭ باستالعان. ءال قاسسام اسكەري باسشىلارى يزرايل عازانى بومبالاۋىن توقتاتپايىنشا ەشقانداي كەلىسسوزگە بارمايتىنىن مالىمدەدى. وسى ساتتە بۇۇ جانە ىقپالدى مەملەكەتتەر بىرلەسىپ تۇيىقتان شىعار جول تاپپاسا بۇل قاندى قاقتىعىس جالعاسا بەرمەك.

جۋرناليست مارات ەرمۇقانوۆ،

قىزىلجار قالاسى