الماتى قالاسىنىڭ اكىمى سالىنىپ جاتقان جانە رەكونسترۋكسيالانعان مەگاپوليس نىساندارىن ارالاپ شىقتى. ەربولات دوسايەۆقا سايران كولى مەن سورعى ستانسياسىن جاڭعىرتۋدىڭ تۇپكىلىكتى جوباسى، سونداي-اق اشىعان ءسۇت اسحاناسى ءوندىرىسى كورسەتىلىپ، مەكتەپتەردە وسىنداي تاماقتانۋدى ەنگىزۋ جوباسى تانىستىرىلدى.

سايران كولىنىڭ جاعاسىندا جانە ونىڭ ماڭىندا بەلسەندى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. الماتىنىڭ نەگىزگى سۋ ايدىنىنىڭ كەلبەتى مەن فۋنكسيونالدىعىنىڭ جاھاندىق وزگەرىستەرى جوسپارلانىپ وتىر.

سايران كولىنە ىرگەلەس اۋماقتى اباتتاندىرۋ جوباسىنىڭ اۆتورى جانە باس ساۋلەتشىسى نەللي لاپتيەۆا دەمالۋشىلارعا ارنالعان يننوۆاسيالار مەن چيپتەر تۋرالى ايتىپ بەردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، سايراندا العاش رەت وسىنداي جاھاندىق قايتا قۇرۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا، سونىڭ ارقاسىندا كول الماتىلىقتار مەن قالا قوناقتارى ءۇشىن سۇيىكتى دەمالىس ورنىنا اينالادى.

"ءبىز ەكى جاعالاۋدى بايلانىستىرامىز جانە ۇزىندىعى 2،5 كم بولاتىن ءبىر سەرۋەندەۋ جاعالاۋىن جاسايمىز. جاياۋ ءجۇرۋ ايماعى كەڭ بولادى-شامامەن 11 مەتر. مۇندا دەمالۋشىلاردى تولە بي داڭعىلىنىڭ شۋى مەن شاڭىنان قورعايتىن جاسىل الاپ بولادى، بۇل كەشەننىڭ تولىقتىعىن تۋدىرادى".

وسىلايشا، 372 جاڭا ساياباق اعاشى جانە 3645 اعاش وتىرعىزىلادى-بۇل جاڭا ورمان القابى. سونىمەن قاتار، بۇكىل اۋماقتا ادامدار وتىرۋعا جانە جاتۋعا بولاتىن دەمالىس كوگالدارى پايدا بولادى.

"كولدىڭ وڭتۇستىگىندە ۇلكەن پەرگولا پايدا بولادى-220 مەتر. ول كەرەمەت ادەمى، ديناميكالىق جارىقتاندىرىلعان جانە ونىڭ الدىندا قىستا تۇسپەيتىن لوتوس كولى بولادى. ءبىز بۇل وسىمدىكتەردى پەرۆوماي كولدەرىنەن، جاڭا جول سالىناتىن بولىكتەن كوشىرەمىز. وسىلايشا ءبىز 404 لوتوستى ساقتايمىز"، دەدى نەللي لاپتيەۆا.

سونداي-اق، ساياباقتىڭ بەلسەندىلىك ايماعىندا پەرگولانىڭ ارتىندا ورنالاسقان سكەيتپارك، روللپارك بار بالالار كلاستەرى پايدا بولادى. شىعىس جاعالاۋىندا "قىزىل جەلكەندەر" ونەر ايماعى بولادى. باتىس جاعالاۋىندا تەننيس الاڭدارى، ال سول جاعىندا مۇز ايدىنى بار.

ساۋلەتشى بارلىق قۇرىلىستار ءۇشىن ءبىرىڭعاي ديزاين ازىرلەنگەنىن، بۇل بەس بىردەي قاشىقتىقتاعى دارەتحانا، ەكى پوليسيا پۋنكتى، قۇتقارۋ جانە باقىلاۋ پۋنكتتەرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وسىلايشا، جايلىلىق پەن قاۋىپسىزدىككە كوپ كوڭىل بولىنەدى.

سونىمەن قاتار، كەزدەسۋدە كول ماڭىنداعى اۋماقتى جاڭعىرتۋ اياسىندا قاجەتتى جەرلەردى الىپ قويۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. قازىرگى جاعدايدا سايران سۋ قويماسىنا ىرگەلەس اۋماقتى اباتتاندىرۋ جوباسى بويىنشا كەيبىر ۋچاسكەلەردە قۇرىلىس مۇمكىن ەمەس.

الماتى جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنشە، 2023 جىلعى 7 ساۋىردەگى الماتى قالاسى جەر كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا سايران اۋماعىن اباتتاندىرۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن الىپ قويۋ ءراسىمىن وتكىزۋ مۇمكىندىگى تۋرالى شەشىم قابىلدانعانى بەلگىلى بولدى.

2023 جىلعى 23 ماۋسىمدا اكىمدىك مەملەكەت مۇقتاجى ءۇشىن الىپ قويۋعا بايلانىستى اۋەزوۆ جانە المالى اۋداندارىندا ورنالاسقان، جەكە مەنشىكتەگى ءۇش جەر ۋچاسكەسىن جانە وزگە دە جىلجىمايتىن مۇلىكتى ماجبۇرلەپ يەلىكتەن شىعارۋدى باستاۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى. وتەماقىنىڭ جالپى سوماسى 1،9 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل شارالار دەمالۋ ءۇشىن نەگىزگى وبەكتىلەردى قۇرۋعا بايلانىستى.

نەللي لاپتيەۆا مۇنداي ۇلكەن دەمالىس كەشەنى ءۇشىن اۆتوتۇراق جەتكىلىكسىز ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ءوز كەزەگىندە ەربولات دوسايەۆ جاۋاپتى تۇلعالارعا تۇراق ورىندارىن قۇرۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى تاپسىردى.

سونداي-اق، ساۋلەتشى قالا باسشىسىمەن جاسىل جەلەكتەردى وتىرعىزۋ ءۇشىن جەردى قالپىنا كەلتىرۋ ماسەلەسىن تالقىلادى، ويتكەنى قازىرگى ۋاقىتتا كولدىڭ اينالاسىندا جەر ساپاسى جاقسى ەمەس.

سورعى ستانسياسى

بۇدان باسقا، الماتى قالاسىنىڭ ەكولوگيا دەپارتامەنتىمەن بىرلەسىپ، كارىز سۋلارىن تىكەلەي كولگە جەكە سەكتوردان جانە قالانىڭ جوعارعى اۋداندارىنان اعىزۋ فاكتىلەرىن بولدىرماۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا.

كەزدەسۋ سوڭىندا ەربولات دوسايەۆ بۇل جوبا كوپتەگەن ادامداردىڭ نازارىن اۋداراتىن ورىنعا اينالۋى كەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

"مەن سايراننىڭ الماتىنىڭ پوليسيا ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى – نەعۇرلىم تارتىمدى دەمالىس ورنىنا اينالعانىن قالايمىن. جوبانى اياقتاعان كەزدە قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى ماۋسىمعا قاراماستان بالالارمەن بىرگە وسىندا ۋاقىت وتكىزە الادى. الماتىدا ادامدار ۇمتىلىپ، وزدەرىن جايلى جانە ءقاۋىپسىز سەزىنەتىن جاڭا تارتىلىس ورىندارى پايدا بولۋى ءتيىس. ەگەر ءبارى جوسپارعا ساي بولسا، ءبىز كەرەمەت جوبا الامىز"، دەپ ايتتى الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆ.

جۇمىس ساپارى بارىسىندا الماتى اكىمى ەربولات دوسايەۆ المالى اۋدانىندا ۆولحوۆسكايا كوشەسىندە ورنالاسقان اپاتتى سۋمەن جابدىقتاۋ سورعى ستانسياسىندا بولدى.

ول 1987 جىلى سالىنعان جانە ءالى كۇنگە دەيىن 500-دەن استام تۇرعىنى بار 4 كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتەدى. ءقازىر نەگىزگى سورعى ستانسياسى جۇمىس ىستەمەيدى، 32 جىل بويى جوندەۋدىڭ بولماۋى نىساندى اپاتتى جاعدايعا جەتكىزدى. قازىرگى ۋاقىتتا تەك 90% توزعان رەزەرۆتىك سورعى جۇمىس ىستەيدى.

قالا باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا سورعى ستانسياسىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىلىپ، اۆاريالىق-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنىڭ سمەتالىق قۇنى - 158 ملن تەڭگە انىقتالدى. جۇمىستى وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا باستاۋ جوسپارلانۋدا.

الماتى اكىمى تۇرعىنداردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن وبەكتىنى قايتا قۇرۋمەن شۇعىل اينالىسۋدى جانە جۇمىستار اياقتالعاننان كەيىن سورعى ستانسياسىن "الماتى سۋ" مكك بالانسىنا بەرۋدى، ونى قالالىق جۇيەنىڭ ءبىر بولىگىنە اينالدىرۋدى تاپسىردى.

بالالارعا ارنالعان تاعام ءوندىرىسى

قالا باسشىسى تەكسەرگەن كەلەسى نىسان SHARMAN اشىتىلعان ءسۇت ونىمدەرىن شىعاراتىن سەح بولدى. ول سونداي-اق قالپىنا كەلتىرىلدى، جاڭارتىلدى، دەگەنمەن بۇل عيماراتتىڭ قابىرعالارىندا ءسۇت تاعامدارى 50 جىلدان استام ۋاقىت بولدى.

ونىمدەر ەمدىك-پروفيلاكتيكالىق بولىپ تابىلادى، بالالار مەن ەرەسەكتەرگە ارنالعان. ءونىمنىڭ جارامدىلىق مەرزىمى 5-7 كۇننەن اسپايدى، ويتكەنى ول زەرتحانادا تەك ءتورت اشىتقى داقىلدارى مەن سۇتتە، قوسپالارسىز جانە جاساندى كونسەرۆانتتارسىز وسىرىلەدى.

قالا اكىمىنىڭ قاراۋىنا وقۋشىلارعا ارنالعان تۇسكى اس پاكەتتەرىن مەكتەپ تاماعىنا ەنگىزۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبا ۇسىنىلدى. وندىرۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، بۇل جوبانى "تاماقتانۋدىڭ بۇزىلۋىن تۇزەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن باسقارۋ"دەپ اتاۋعا بولادى.

وعان ا، ە، D3 دارۋمەندەرىمەن بايىتىلعان پروبيوتيكالىق جانە تۇتاس بيداي نەگىزىندەگى يننوۆاسيالىق balaman ءونىمى، سونداي-اق ىستىق ەت پەن ىرىمشىك بۋتەربرودتارى، كوكونىستەر، جەمىستەر، سيىر ءسۇتى جانە قۇرعاق ساۋمال قوسىلعان شوكولاد (مۇزداتىلعان كەپتىرىلگەن بيە ءسۇتى) كىرەدى.

وندىرۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي ءونىمدى الماتى مەكتەپتەرىنىڭ راسيونىنا ۇسىنباس بۇرىن ولار تەستىلەۋ جۇرگىزگەن. ساۋالنامالىق مالىمەتتەرگە سايكەس، بالالاردىڭ 72% - ى مۇنداي تۇسكى استىڭ ءدامىن باعالادى، اتا-انالاردىڭ 65% - ى تۇسكى استىڭ بۇل نۇسقاسىن ۇناتتى. مەكتەپتەردىڭ بىرىندە تۇسكى اس پاكەتتەرى سىنالعان كەزدە، مەكتەپ تاعامدارىنان كەيىن داستارحانعا جەۋگە بولمايتىنى اتاپ ءوتىلدى.

ەربولات دوسايەۆ تاماقتانۋدىڭ بۇل ءتۇرى مەكتەپ راسيونىنا ەنگىزۋ ءۇشىن قاراستىرىلۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

"بۇل تۇرعىدا" جيىنتىقتارمەن " تاماقتانۋ تۋرالى ويلانۋ كەرەك، مۇمكىن ونى جاسىنا قاراي باعالاۋ كەرەك. ءار ءتۇرلى جاستاعى بالالاردىڭ ءوز قالاۋى بار. بۇل ماسەلەنى ءبىلىم باسقارماسىمەن تالقىلاۋ قاجەت. سونداي-اق، نۇسقا رەتىندە ءبىز گيبريدتى نۇسقانى تالقىلايمىز. مۇنداي تاماقتانۋ بالالارعا سايكەس كەلەتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. بۇل رەتتە بۋفەت نۇسقاسى وقۋشىلار ءۇشىن دە قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس"، - دەدى قالا اكىمى.

ايتا كەتەيىك، قازىرگى ۋاقىتتا بۇل تاماقپەن №1 جانە №2 قالالىق اۋرۋحانالار، ق ر ءپىب مو ورتالىق كلينيكالىق اۋرۋحاناسى ("سوۆمينوۆ اۋرۋحاناسى") جانە "كوكتەم"شيپاجايى قامتاماسىز ەتىلۋدە.