2013 جىلى 9 قاڭتاردا «اتا-انامىز» دەگەن وتىنىشپەن كابينەتىمە  امانگۋل سۋنگاباي دەگەن انا 3-4 ادامدى باستاپ كىردى. جانىنداعى ازاماتتى توقبەرگەن ابييەۆ دەپ تانىستىردى. «سىزگە مىنا كىسىنىڭ سۇراقتارى بار ەكەن؟» دەپ امانگۋلدى سوزگە جەتەلەدى. الايدا ءوزىنىڭ تىلشىلىكپەن كەلگەنى جونىندە نەمەسە بەينە كامەراعا تۇسىرەتىنى جايىندا ەشتەڭە ايتقان جوق.

مەن امانگۋلدىڭ سۇراقتارىنا جەكە-جەكە جاۋاپ بەردىم. ءسوز سوڭىندا ولاردىڭ مەنى جاسىرىن كامەراعا جازىپ وتىرعانىن بايقاپ ورىنباسارلارىما: «مىنالار مەنىڭ ءسوزىمدى جاسىرىن كامەراعا جازىپ وتىرىپتى. دەرەۋ توقتاتىڭدار!» دەدىم.  سول-اق ەكەن، ولار تايىپ تۇردى. مەن اۋىلدىق ۋچاسكەلىك ينسپەكتور شىڭعىسقا، اۋداندىق ءىىب باستىعىنىڭ ورىنباسارى ەرمەك مەدەۋبايەۆقا تەلەفون شالىپ، بولعان جايدى مالىمدەدىم.

ناتيجەسىندە بىرنەشە كۇننەن كەيىن اتالعان كادرلار «ابييەۆ-كز» سايتىندا جاريالاندى. ءدال ءبىر جەمقورلاردى ۇستاپ العانداي، بۇل شۋدى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە دەيىن كوتەرىپ، مەنىڭ جانە مەكتەبىمىزدىڭ، اۋدان مەن وبلىسىمىزدىڭ بەت-بەدەل، اتاق-ابىرويىنا كىر كەلتىردى. ءجوندى-جونسىز كىنالاۋلاردى اجۋا سۋرەتتەرمەن كورسەتتى. ءتىپتى مەكتەبىمىزدىڭ وقۋشىلارىنا دەيىن سايتتاعى كەسكىندى كورىپ، رۋحاني سوققىعا ۇشىرادى. ناشار كوزقاراستار قالىپتاستىردى.

ءبىر قىزىعى، ابييەۆ جانە ونىڭ قولشوقپارىنا اينالعان امانگۇلدىڭ كوتەرگەن شۋى بويىنشا اقمولا وبلىستىق ءبىلىم باقىلاۋ دەپارتامەنتى 5-8 اقپان ارالىعىندا ءتورت كۇن بويى جوسپاردان تىس مەملەكەتتىك تەكسەرىس جۇرگىزدى. سودان كەيىندە وبلىستىق، اۋداندىق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كوپ رەت تەكسەرىس جۇرگىزىپ، تياناقتى دالەلدەر تاپپادى. تەكسەرىستەر مۇعالىمدەرىمىزدىڭ جۇيكەسىن جۇقارتىپ قانا قالماستان، وقۋشىلار مەن اتا-انالار اراسىنداعى ءار ءتۇرلى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەرگە مۇرىندىق بولدى.

وسى ورايدا، بىزگە دە، وقىرمانعا دا «ابييەۆ دەگەن كىم؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى.

«زاكون ي پراۆوسۋديە» باسىلىمىنىڭ بۇرىنعى باس رەداكتورى بولعان توقبەرگەن ابييەۆ مىرزا قازاقستان قارجى پوليسياسى جاعىنان 2008 جىلى مامىردا «سوت ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ۇستىنەن استىرتىن ايعاق جيناپ بەرۋ ءۇشىن قارجى پوليسياسىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرىنە 1600 دوللار جانە 50 مىڭ تەڭگە پارا بەرمەك بولدى» دەگەن ايىپپەن تۇتقىندالىپ، تۇرمەدە ءۇش جىلدىق جازاسىن وتەگەن سوڭ بوستاندىققا شىعىپ، ءقازىر ءبىز تىلگە تيەك ەتىپ وتىرعان «Abiev.kz» سايتىنىڭ جەتەكشىسى ءارى جۇرگىزۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارادى ەكەن.

«ازاتتىق»-قا بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا ول:«تۇرمە ادامدى وزگەرتپەي قويمايدى. ادام نە جامان جاعىنا، نە جاقسى جاعىنا وزگەرەتىنى ءسوزسىز. جاقسى دەگەنىمىز – ءوز ءىسىن سارالاپ، ومىرگە دەگەن كوزقاراسى وزگەرۋ دەگەن ماعىنادا. وندا كوپ جايتتاردى ويلانۋعا مۇمكىندىك بار، ۋاقىت كوپ. سوندىقتان ءقازىر كوپ نارسەگە دەگەن كوزقاراسىم وزگەردى. بۇرىن قۇقىق قورعاۋ جۇيەسىن بىلسەم، ەندى ساياساتتان حاباردار بولىپ قالدىم. مەن بۇرىن جەمقورلىقپەن كۇرەستە پرەزيدەنتكە كومەكتەسىپ كەلسەم، ءقازىر ويلانا كەلە پرەزيدەنتتىڭ ساياساتىنان كوڭىلىم قالدى. ءبىراق جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سوندىقتان ءوز ءىسىمدى ودان ءارى جالعاستىرامىن»، – دەپتى.

بۇل ارادا، ەندىگى «جالعاستىراتىن ءىسى»، «وزگەرگەنى» قالاي بولار ەكەن؟ – دەگەن تاعى ءبىر سۇراق تۋادى.

ت.ابييەۆتىڭ ءوز پايىمىنشا جۋرناليستيكانى، زاڭدى جاقسى بىلەتىن سياقتى. ءبىراق،ت.ابييەۆ ءوزىنىڭ جۋرناليستىك قۇقىعىن ارتىعىمەن پايدالانىپ وتىرعانىن بىلمەگەن بە، بىلسە دە ادەيى سونداي قادامعا بارىپ وتىرما؟ ول جاعى اسا انىق ەمەس. سەبەبى، ق ر ب ا ق تۋرالى زاڭىنىڭ  21-بابىندا كورسەتىلگەن جۋرناليستiڭ مiندەتتەرiندە: «شىندىققا سايكەس كەلمەيتiن اقپاراتتى تاراتپاۋعا؛ جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ زاڭدى قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرiن قۇرمەتتەۋگە؛ ازاماتتارمەن سۇحبات جۇرگiزگەن كەزدە دىبىس- نەمەسە بەينەجازبانى پايدالانۋعا كەلiسiم الۋعا» قۇقىلى ەكەنى كورسەتىلگەن. ال، توقبەرگەن ابييەۆ مىرزا بۇل قاعيدانى ورەسكەل بۇزىپ وتىر. ول ءوزىنىڭ سايتى ارقىلى «شىندىققا سايكەس كەلمەيتiن اقپاراتتى تاراتتى؛ جەكە (مەنىڭ) جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ (مەكتەپ، اۋدان، وبلىس اكىمشىلىگى) زاڭدى قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرiن قۇرمەتتەمەدى؛ مەنىمەن سۇحبات جۇرگiزەتىندىگى جانە ونى كامەراعا جازىپ جاتقاندىعى جايىندا مەنەن كەلىسىم المادى. « ازاماتتىق كودەكستىڭ 145-بابىندا: «قانداي دا بiر ادامنىڭ سۋرەتتiك بەينەسiن ونىڭ كەلىسىمiنسiز، ال ول قايتىس بولعان جاعدايدا – مۇراگەرلەرiنiڭ كەلىسىمiنسiز پايدالانۋعا ەشكiمنiڭ دە قۇقىعى جوق» دەلىنگەن.

«ابييەۆ.كز» نەمەسە ونىڭ جەتەكشىسى توقبەرگەن ابييەۆ جانە ولاردان «جۋرناليست» دەگەن كۋالىك الىپ وتىرعان امانگۋل سۋنگاباي، مەنەن العان كەسكىن جازبالاردى مەنىڭ كەلىسىمىمسىز اقپاراتتا جاريالاۋ ارقىلى مەنىڭ جەكە ومىرىمە قول سۇعىپ، ار-نامىس، اتاق-ابرويىما كىر كەلتىرۋگە نەگە اۋەس بولدى. مەنىڭ عانا ەمەس مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ، باسقا دا اكىمشىلىك تۇلعالاردىڭ قوعام الدىنداعى اتاق-ابىرويىن تومەندەتىپ، سايتتىڭ وقىرماندارى الدىندا ماسقارالاۋعا باردى. وسى بارىستا ول كالىپتى كۇيمەن ءجۇرىپ جاتقان وقۋ ۇردىسىنە كەدەرگى كەلتىردى. 22 قاڭتاردا مەكتەپ زالىندا وتكەن اكىمنىڭ ەسەپ بەرۋ جينالىسىن شۋعا اينالدىرعان «ابييەۆ»-شىلدار جينالىس اياقتاعان سوڭ، زال ىشىندە داۋىس كوتەرىپ، اكىمدەردى قۋىپ، مەكتەپ ديرەتورىنا، وقۋ ءىسى مەڭگەرۋشىسىنە قارسى سوزدەر ايتىپ داۋرىقتى. ءجاي عانا داۋرىققان جوق،  س.امانگۋلدى جەلىكتىرىپ اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ا.قارامان ۇلىنىڭ الدىنداعى قاعازدارىن جىرتىپ، شالبارىمەن جاعالاساتىن، ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى ق.ەسەنبەك ۇلىنىڭ جاعاسىنان الاتىن «تەاترلانعان قويىلىم» جاسادى. تاعى دا ەش كەلىسىمسىز كەلسە-كەلمەس كادرلار تۇسىرۋگە كىرىستى. وقيعا ۇستىندە ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىنا جەتكەن توقبەرگەن مىرزا امانگۋلدىڭ قاسىندا بولىپ، وعان دەم بەرگەن سىڭاي تانىتىپ، ماسەلەنىڭ ۋشىعىپ، شۋدىڭ كوبەيۋىنە سەبەپكەر بولدى. ءارى بۇكىل بارىستى كەسكىنگە الىپ، كەيىننەن ءوزىنىڭ سايتىندا جاريالادى.

توقبەرگەن ابييەۆ جانە ول جەلىكتىرىپ، ءتىلشى كۋالىگىن بەرگەن امانگۋل سۋنگاباي جوعارىداعى شۋلارى ارقىلى بۇكىل اۋىل، اۋدان، وبلىستى ماسقارالايتىن ارەكەتكە بارىپ، قوعامدىق ءتارتىپتى بۇلدىرۋگە، ەلدىڭ مازاسىن الۋعا باردى. قىلمىستىق ىستەر زاڭىنىڭ 257 بابىندا كورسەتىلگەن بۇزاقىلىقتار جاسادى. 241 باپتا كورسەتىلگەن حالىقتى جاپپاي تارتىپسىزدىككە باستايتىن ارەكەتتەر قالىپتاستىردى. اكىمشىلىك كودەكستىڭ 386-، 390-، 392-، 404 باپتارىنداعى ارەكەتتەردىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز قالادى.

ءبىز ەندى ابييەۆتىڭ قالاي «وزگەرگەنىن»، «ءىسىن قالاي جالعاستىرعانىن» تولىق كوردىك.

وسى ورايدا «ونىڭ قاسىنداعى سۋنگاباي امانگۇل دەگەن كىم؟ دەگەن تاعى ءبىر سۇراقتىڭ شەكەسى كورىنەدى.

         سۋنگاباي امانگۋل قوياندى اۋىلىنىڭ تۇرعىنى. موڭعوليادا تۋعان. جاستاي جەتىم قالعان. كۇيەۋىنەن اجىراسقان.تۇراقتى جۇمىسى جوق. ءۇش بالاسى بار، ەكەۋى مەكتەپتە وقيدى.

ءوزىنىڭ ومىردە كورگەن جوقشىلىعىنىڭ ەسەسىن وزگەلەردەن العىسى كەلەتىن پيسيحيكالىق وزگەرىسشەڭدىككە يە. ءوزىن زاڭ بىلەتىن، وقىعان ادام رەتىندە كورسەتۋگە تىرىسادى. ارىز جازۋدان شارشامايدى. ارنايى وقۋ ورىنىن تاۋىسپاسا دا كوپ ەشكىمگە كورسەتە بەرمەيتىن ديپلومى بار. قوياندى اۋىلىندا «جاڭا قادام» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى نۇح ورازحاننىڭ سوڭىنان «شىراق الىپ ءتۇسىپ» سول كەزدە اتى شۋلى بولعان.

2012-2013 وقۋ جىلىندا قوياندى مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى – گۋلجاينات ساپاروۆا مۇرات قىزى مەن التىن بيتيكوۆا داۋىلباي قىزىنىڭ ۇستىنەن جالعان ايىپتاۋلار ءتۇسىرىپ، ول دەرەكتەر دالەلسىز دەپ تانىلعان. 2013 جىلى مامىر ايىندا اۋدان اكىمىنىڭ مەكتەپتە وتكەن جينالىسىندا ورتاعا شىعىپ اكىمگە جانە اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسىنا «جەمقورلار!» دەپ ايقايلاعان. 2013 جىلى قىركۇيەكتە اياعىاۋىر(جۇكتى) كۇيدەگى ا.بيتيكوۆا داۋىلبايقىزىنا تاعى دا ايىپتاۋلار تاعىپ، ونىڭ دەنساۋلىق جانە كوڭىل كۇي جاعدايىنىڭ السىرەۋىنە، ەم الۋىنا سەبەپكەر بولعان.

2013 جىلى 27 قىركۇيەكتە وتكەن قوياندى مەكتەبىنىڭ اتا-انالارمەن بولعان مەكتەپىشىلىك جينالىسىندا جانە 2014 جىلى 22 قاڭتارداعى اكىمدەردىڭ ەسەپ بەرۋ جينالىسىندا نەگىزسىز ايىپتاۋلارمەن شۋ شىعارىپ اكىمشىلىك كادرلارىنىڭ جاعاسىنان العان.

ول وسى جانە باسقا دا ءار ءتۇرلى ارەكەتتەرى ارقىلى حالىقتىڭ ىشىنە ىركى سالىپ، ۇكىمەتكە دەگەن نارازىلىق نىسايلارىنىڭ قالىپتاسۋى ءۇشىن جانتالاسا جۇگىرەدى. سول ءۇشىن دە قوياندى اۋىلىنىڭ اقساقالدارى 12 اقپاندا اۋىل اكىمى قايروللا تاشەتوۆتىڭ قاتىسۋىمەن ارنايى اقساقالدار كەڭەسىن وتكىزىپ، سۋنگاباي امانگۋلدى اۋىلدان الاستاۋدى تالاپ ەتكەن.

ەندى قاراڭىز، «ەكى قاراقشى توعايدا تابىسىپتى» دەگەندەي وسى سۋنگاباي امانگۋلگە توقبەرگەن ابييەۆتىڭ ءتىلشى كۋالىگىن بەرىپ، جەلىكتىرۋى، ول بەرگەن اقپاراتتاردى ءجوندى-جونسىز «اbiev.kz»سايتىندا جاريالاۋى نەنى ۇقتىرادى؟

الدە كىمدەر، قوياندى سىندى شەشۋگە ءتيىستى ماسەلەلەرى ءبىرشاما قوردالانعان اۋىلدى الدە قانداي ءبىر تۇراقسىزدىققا باستاۋ ءۇشىن بەلگىسىز ارەكەتتەرگە بارىپ وتىرعان جوق پا؟ وسىنشا كۇرمەۋى كۇردەلى ماسەلەلەردى كۇندە كورىپ وتىرعان قۇقىق قورعاۋ ورىندارى نە ءبىتىرىپ وتىر؟ «اۋىرىپ ەم ىدەگەن ءجون بە، اۋىرمايتىن جول ىزدەگەن ءجون بە؟». وتتى تۇتانباي تۇرىپ ءوشىرۋ كەرەك پە، ورتكە اينالعان سوڭ بايبالام سالۋ قاجەت پە؟

«ابييەۆشىلداردىڭ» ارعى ويى نە؟ ال، ولاردىڭ ارىزى بويىنشا زاڭدى-زاڭسىز تەكسەرۋلەر ۇيىمداستىرىپ، مەكتەپتى عانا ەمەس، اۋدان مەن اۋىلدى الەككە سالعان قاتىستى مەكەمەلەردىڭ ءىسىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

حالىق ءسوزىن سويلەپ جۇرگەن، زاڭىمىزدىڭ قورعاشى ازاماتى رەتىندە ەل بىرلىگى مەن حالىق تىنىشتىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل جاعدايلاردى قۇزىرلى مەكمەلەردىڭ قۇلاعىنا جەتكىزگىم كەلەدى.

قوياندى اۋىلدىق ورتا مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ،

ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى،

جازۋشى ءجادي شاكەن ۇلى

(سۋرەت "ازاتتىق" سايتىنان الىندى)