Dúnıejúzilik EXPO-2017 ulttyq kórmesi keler jyldyń 10 shilde men 10 qyrkúıek aralyǵynda ótedi. Iaǵnı, ataýly qurylystyń bastalýyna tup-týra 7 aı ýaqyt qaldy. Al, biz oǵan daıynbyz ba? Halyq daıyn emes qoı, memleket daıyn ba? Bılik daıyn ba? Daıyn deý qıyn, sebebi, osydan úsh apta buryn 16 qarashada EXPO-2017 qurylysy alańyndaǵy pavılondardyń biri qulaǵan bolatyn.
Al, sodan birneshe kúnnen keıin Elbasy qabyldaýynda bolǵan «Astana EKSPO-2017» ulttyq kompanıasy» AQ basqarmasynyń tóraǵasy Esimov daıyndyqtyń qyzý júrip jatqanyn, keıbir pavılondardyń berilip te qoıǵanyn aıtqan bolatyn. Elbasy oǵan «Bizge sheteldik qatysýshylardyń kórmede kórsetetin jańa ınovasıalyq tehnologıalaryn barynsha paıdalaný qajet», - degen edi.
Al, Astanada keshe ǵana ótken «EKSPO-2017» jobasyna qatysty quryltaıda otandyq kásipkerlerdiń qansha qarjy bólgenderi málim boldy. «Astana EKSPO-2017» ulttyq kompanıasynyń basshysy Esimov sheteldik shet eldik ınovasıalardy umytyp, ár oblystyń ákimderine osy jobaǵa sponsorlardy tartyńyzdar degen ótinish hat joldaǵan. Belgili bolǵandaı, EKSPO-ny uıymdastyrýshylardyń bólgen qarajaty 10 myń evrodan aspady. Departament dırektory ulttyq komapnıanyń qoǵammen birlesip ákimdermen memorandýmǵa qol qoıǵandyǵyn atalǵan kompanıanyń baspasóz qyzmetiniń jetekshisi Sergeı Kýıanov ta rastady. Alaıda, baspasóz basshysy eshqandaı da jospardyń joq ekenin erekshe atap ótti.
Mundaı ótinish hattardyń biri OQO ákimi Janseıit Túımebaevqa da joldanǵan. Biraq Túımebaev Esimovtyń bul ótinishin oryndaýdan bas tartypty.
Qazaqstandyq kásipkerlerdiń jomarttyǵy
Sergeı Kýıanovtyń aıtýynsha, Esimovtiń ýaıymdaýyna esh sebep joq. Sheneýniktermen jeke qarym-qatynasyndaǵy qıynshylyqtarǵa qaramastan, jobaǵa sponsorlar tarapynan qarjy bólý jumysy jaqsy júrip jatyr eken.
- Jalpy Qazaqstan boıynsha 126 mln. evro qarjy jınaldy. Al, ár oblystyń naqty qansha qarajat bólgendigi jaıly ázirge tis jaryp aıta almaımyn, - dedi Sergeı Kýlánov.
126 mln evro – eski kýrspen sanaǵanda 45mlrd-tan kóp somma. Osylaı Esimov daǵdarys pen devalvasıaǵa esh qaımyqpaıtyn qazaqstandyq kásipkerlerden kezinde TALǴAT Ermegıaev «jymqyrdy» dep aıyptalǵan aqshadan da kóp qarjy jınap alypty.
Esterińizge salatyn bolsaq, Ermegıaev 10 mlrd. tenge jymqyrdy dep aıyptalǵan bolatyn, onyń ishinde 4 mlrd. teńgeni jeke óziniń qaltasyna basty dep aıyptalǵan edi.
Degenmen Oblystardyń qaısysy eń kóp kólemde qarjy bólgendigi jáne de qansha kompanıadan mundaı qomaqty qarjyny jınaǵandyǵy jaıly málimet ázirge qupıa bolyp otyr.
Barlyq máseleler tóńireginde anyq-qanyǵyn ashyp aıtyp beremin dep ýáde etken Sergeı Kýıanov el kózinen tasada tyǵylyp, soǵylǵan qońyraýlarǵa jaýap qatpaı otyr.
Osy sátte bul jınalǵan qomaqty aqshanyń barlyǵy qaıda keter eken degen suraq týyndaıdy?
Aıta keter bolsaq, EKSPO kórmesin ótkizýge 283 mıllıon eýro jumsalatyny týraly 2014 jyldyń qarasha aıynda Talǵat Ermegıaev málimdeme jasaǵan bolatyn. Kórmeden keıin ol aqshanyń barlyǵy memleketke qaıtarylatyny týraly da aıtqan edi uıymdastyrýshylar. «EKSPO – 2017 kórmesiniń shyǵyndary Tirkeý dosesinde kórsetilgen – 283 mıllıon eýro. Ony operasıondyq shyǵyndar dep ataıdy. Artynan biz sonyń barlyǵyn búdjetke qaıtarýymyz qajet», – degen edi kompanıanyń alǵashqy basshysy T.Ermegıaev.
Josparǵa sáıkes, EKSPO-2017 Halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesin ótkizý jáne oǵan daıyndyq sharalary barysynda komersıalyq jumystan 283 mıllıon eýrodan astam qajy túsedi. Ol aqshanyń 81 paıyzy – demeýshiler men bılet saýdasynan keletin paıda. Negizi, kórme qonaqtary san alýan sharalarǵa 5 mıllıon ret (5 mıllıon adam emes – avt.) kelip ketse, bıletter saýdasynan 82 mıllıon eýro túsedi degen jospar bar bolatyn.
Degenmen, qazirge deıin EXPO qurylysyna bólingen qarajattyń anyq esebi jasalǵan joq. Sondaı-aq alǵashqy jospar boıynsha, kórme qurylysy 2016 jyldyń sońynda tolyqtaı daıyn bolýy tıis edi.
Aıta ketsek, dúbirlep bastalyp, aıaǵynda halyqtan aqsha surap ketken joba jalǵyz bul emes. "Qazaq eli" telefılmine de memleket bólgen qarjy "jetpeı" qalyp, sońynda halyqtan aqsha jınalǵan edi. Kórsetilýi tıisti merziminen 2 jyl kezikse de atalǵan tarıhı serıal áli halyqqa kórsetilmedi.
Eske salsaq, EXPO qurylysyna memleketten bólinetin qarajat bıylǵy jyldyń basynda qysqartyldy. Qazaqstannyń álemge atyn tanytady degen alyp pıar-kampanıany ótkizý búdjeti 131 mıllıard teńgege qysqardy.
Qamshyger: Nazerke Labıhan
