Meniń shyǵysym. Omarǵazy AITAN

/uploads/thumbnail/20170709212655928_small.jpg

(Poema )


Shyǵys,

Dúnıe Shyǵysy,

Meniń Shyǵysym!

Men Shyǵys shatqaldarynyń qońyr aıýymyn

Qyzyl tiken úńgirin aralap erjetken.

Esimimdi fantazıa avtorlarynan sura,

Famılıam «Beıjıń sınantroptary» zamanynda ótken.

 

Shyǵys! Shyǵys!

Shyǵys sýlary qandaı tátti?!

Shyǵys taýlary joq men qydyryp aralamaǵan.

Orangýtan mańdaıy áli maǵan uqsaıdy,

Kim eken bambýk jamylyp bizge kelgen?

Qaısy bala kezinde jalańash oınamaǵan.

 

Men Shyǵys aqynymyn,

Shyǵystan oılaımyn.

Leksıkam – Shyǵys topyraǵynyń jyly qatparlarynan;

Tarıh qolymen búktelip,

Nızamı, Naýaı aqtarǵan.

Ańqaý azıalyqtar,

Men de dúnıege ańqaý qaraımyn,

Óz senimim óz boıymda saqtalǵan.

 

Bar denem –tul Azıanyń zárra túıirshiginen,

Gımalaıa krıstalynan,

Iaýa japyraǵynan,

Arab munaıynan;

Babyl qaqpasynan

Tıbettiń jer qudaıynan.

 

Shyǵys, aspanym, topyraǵym,

Súıemin,

Eńirep súıemin,

Súıem taý buǵylaryńnyń jalpaq mańdaıyn;

Teńiz qustarynyń zár suńqylyn,

Jer jotalaryńnyń synyq jańqasyn!

Súıem

Myń zaman jer jynysynyń ystyq qabatyn,

Batyr babalarymnyń

Sarǵaıǵan súıek qańqasyn!

 

Súıemin,

Qushaqtaımyn

Shirkeı mújigen synyq qýraıyńdy,

Yzyńdaǵan bir ún –

Bul meniń izgi dastanym.

Umytpaımyn,

Umytpaımyn men óz baýyrlarymdy.

Umytpaımyn ashýly Afrıkam aspanyn.

 

Shyǵysym, aspanym,

Kirletpeımin taý uldaryńnyń aq qalpaǵyn,

Shomylamyn ózenderińniń móldir shashaǵyna!

Jamylamyn jolbarys terisin,

Oranamyn

Ferǵana dalasynyń maıda qaýashaǵyna!

 

Laılatpaımyn óz tunyǵymdy

Men sol óz tunyǵyma betimdi jýǵamyn.

Shyǵysym,

Men seni qushaqtap ótemin,

Qushaqtap týǵanmyn.

 

Shyǵys,

Dúnıe Shyǵysy,

Eı, meniń baba Shyǵysym,

Kelshi,

Óleń týdyrǵan topyraǵyńa mańdaıymdy ustaıyn.

Qaıda qaýyrsyn qalamdaryń?

Kóp-kóp ushyp ótseshi,

Aq qanatty ásem qustaryń!

 

Qaıda,

Kúnde túsimnen shyqpaıdy

Aqboz atty batyr babalarym.

Qaıda sadaq asqan qalyń qol.

Órtenip janyp barady teńiz jaǵalaryń.

 

Qaıda, saǵynamyn

Ferdaýsıimniń jigit shaqtary;

Fızýlı,

Sen úshin

Bir mysyra óleńime qara baılaımyn,

Men shyǵys azamatymyn,

Men bar shyǵysymdy osylaı oılaımyn.

 

Shyǵys,

Dúnıe Shyǵysy,

Meniń qońyr Shyǵysym,

Men saǵan tartyp qońyr bolǵanyma qýanamyn,

Azıa adamymyn,

Azıa jynysynan,

Azıa úshin jylaımyn,

Azıa úshin qýanamyn.

 

Azıa,

Altyn Azıa,

Orta ǵasyr kerýeni ústińnen óteti;

Tyrnalar tizilip tasbıh jibine

Qıqýlap, eńirep alysqa ketetin.

 

Qaıda Maýren-ahr parılary,

Baǵdat, Mysyr, Chın-Machın sulýlary,

Olar paranjy jamylyp dúnıege keletin,

Bilem olardyń qaraly túnderin,

Olar paranjy astynda besik taıanyp,

Paranjy astyna óletin.

 

Shyǵys,

Shyǵys,

Qaıǵyly Shyǵys!

Qatygez qanjarlardan qan sorǵalap,

Qara qalpaq jigitine

Sekseýil túbinde aıat aıtylatyn.

Sadaq jebesi

Shopan keýdesinde dirildep,

Alataý etimderi

Áke tabytyn óńgerip qaıtatyn.

 

Qansha jyl

Qypshaq dalalary qanǵa bógip,

Aqyret shapany búrkelgen.

Qansha jyl zulmat qamshysy

Shyǵys aspanyna

Tozaq otymen súıkelgen.

 

Qaısy kún

Qaısy alyp kemege altyn toltyrylsa,

Sol kúni Chańjıań ústimen

Apıyn tútini kóteriletin

Sáýletti saraılardaǵy sharap ýyty

Sol jyly

Dıhan denesiniń

Qan tamshylarymen óteletin.

 

Zaman!

Zaman!

Naýryz shaldary

Qansha qys alaqanyn jaıatyn:

«Samarhannyń kók tasy qashan jibısiń?»

Shyǵys – kóktem qabiristany,

Árýaq sany perishte dápterine sımaǵan,

Jer – ólekse bazary,

Jel mýzykasyn ákeletin qan ıisiniń.

 

Shyǵys,

Meniń alyp Shyǵysym!

Men Martek graffasynyń basynda turamyn.

Shyǵys bop jer aınalyp,

Shyǵys bop tarıh jasaımyn.

Árýaqty atalarǵa kúmbez turǵyzyp,

Qasıetti bosaǵalarǵa

Qos arystan kelbetin qashaımyn.

 

Tyńda uly muhıt kapıtany,

Esińde me, aıtshy

Bolat qylyshyńnyń tuńǵysh tamshysy

Kimniń qaısy taýlarynan alynǵan?

Aǵylshyn boıjetkenderi,

Fransýz myrzalary!

Aıtyńdarshy

Jibek shapan

Iyqtaryńnan

Eń alǵash kimniń qolymen jabylǵan?

 

«Myń budda úńgirin» aqtaryp sóıleımin:

Már-már tasynyń naqys oımasynan,

Hańjoý saraıynyń qysh munarasynan,

Bırmadan, Tegerannan, Sıngapýrdan,

Kalkýtta batyrynyń shahmat taqtaıynan,

Gang sýynyń qulamasynan.

 

Tyńda Iý-Iork serileri,

Men seniń «Bostandyq perızatyńnan»

Dúnıege

Myń jyl buryn kelgenmin,

Myń jyldar – myń jyldar

Men sol myń jyldarda

Egıpet prıamıdasyna tas jonyp júrgenmin.

 

Bilem dúnıeniń bir ortaq mádenıetin,

Únder, áýender, yrǵaqtar

Barsha izgi áýender meniń qulaǵymda

Bólinbesin dúnıe mádenıeti,

Qosylsyn bar el qıaly

Bir Fanaras taýynyń altyn bulaǵyna!

 

Bilem dúnıeni sońǵy múıiziniń

Jer qulaǵynan keıin ozǵanyn

Fıfagor teormasyn

Men batystan úırendim,

Biraq aljabr formýlasy esten shyqpasyn!

Tátti sharap emes,

Ábýǵalı tálimi ashshy ishirtki,

Shirkeý mıkroby ýlap qurytpasyn.

 

Bilem, Eýropa,

Umytpaımyn

Sýynǵan deneme quıylǵan ystyq qanyńdy.

Umytpaımyn

Mańdaıymnan kóp sıpaǵan

Meıirban alaqanyńdy.

 

Qaıda bar adam,

Shyǵysymen birge qushaqtaıyn,

Qasiret ydysyn birge kóterip,

Qansha jyl aǵaryp qýarǵan

Ólgen shaldar

Qystaýda jótelip.

 

Jaýlaryp jylandaı ý tógip,

Túsime ázireıil enetin,

Jaýlarym – jaqynnan

Jaýlarym – alystan,

Jaýlarym irgeden keletin.

 

Dostarym – batysta,

Dostarym – Shyǵysta,

Dostarym

Qaı zaman jylap shyrqyraǵan?

Napalıon qylyshy Karpat keýdesinde,

O zaman

Meniń de súıegim qaqsap syrqyraǵan.

 

Umytpaımyn

Sol sapta men de myltyq ustaǵanmyn –

Batys uldary,

Shyǵys uldary,

Men de sol jaqta bolǵanmyn

5-jyldary,

14-jyldary.

 

Shyǵys,

Meniń altyn Shyǵysym,

Túsir bar aýyr salmaǵyńdy,

Keýdeme, tóbeme kótereıin.

Men seniń

Eń sońǵy bir ejelgi shákirtińmin,

Men saǵan bir shýmaq óleń bolyp óteleıin.

 

Azıa oıanyp qıal qanatynda ushqanda,

Jyr-qıssalar yrǵaǵyn qýǵanmyn.

Aqylıa, tálim, taǵylymattarǵa sıynyp,

Danalar shapaǵatyna júregimdi jýǵanmyn –

 

Qaıda Adam ata tábárak izi,

Men sol topyraqqa aýnaımyn.

Topyraqtan jaralǵan

Adam tegi, jer tegi

Men ózimdi sol qazyqqa baılaımyn,

Ot ne? Sý ne?

Usta qolyńa

Tabıǵat aınymaıdy óz teginen

Shyǵys – poezıa dastarhany,

İnjý-marjan, laǵyl-jaqut,

Merýertter tógilgen.

 

Kelińder meımandarym,

Alys-alys qyrlarǵa bastap baramyn

Arala Azıa taýlaryn

Bıik qorǵan, eski qorshaýlar

Tosyp qaqpaıdy tanys adamyn.

 

Kelińder,

Robınzon Grýzo, Markopolo,

Hrıstofer Kolombo,

Óńkeı saqlaq jahanger – jer kezbeleri,

Meniń Shyǵys elime!

Asaý romantızmnyń asqar arystary –

Pýshkınym, Lermentovym,

Kelińder,

Shyǵyńdar

Naýaıymnyń tórine, Abaıymnyń tórine!

 

Kelińder

Ázız relaızmnyń barsha ardagerleri,

Kel Genrıh Geıne Qashqarıama

Ala shapan kıgizemin

Kel Baıron Almatyma

Jambylǵa mańdaıyńnan súıgizemin.

 

Kel, Onere de Balzak,

Shyǵys samalymen ashty terińdi qurǵatamyn

Kelińder

Shyn lebizimmen

Men senderge osylaı til qatamyn.

 

Djýlettanyń jaqsy sińlileri,

Senderdi Shanhaı teatrynda bıge tartamyn.

Men – váls tolqyny

Men senderdiń qoldaryńa

Aqyn júregin sonda ustatamyn.

 

Qaıda shyǵysymnyń zamandastary,

Men áýlıeler zamanynyń kenje balasymyn, tyńdańar,

Urpaq tańdaıynan sýynyp ketpeıdi

Haýana ýyzy-

Meniń anamnyń, Nuq paıǵambar anasynyń

 

Jer! Jer!

Jer- batysym,

Jer- shyǵysym,

Eki qushaǵymda eki jarym shar berilgen.

Paralel belbeýin myqty býynyp

Jer qazanyn syndyrmaı ustaıyq-

Altyn erigen, kúmis erigen.

 

Shyǵys,

Meniń sıqyrly shyǵysym

Men seniń sıqyrly tylsymatyńda tiri qalarmyn,

Jer jynysynanmyn,

Jer adamynan,

Adam atymdy taǵy myń jyl kóterip baramyn.

 

Shyǵys,

Dúnıe shyǵysy,

Meniń ana shyǵysym,

Kim umytsyn seniń ana besigińdi.

Men- tarıh,men- sol adam,

Fantazıa avtorlarynan sura esimimdi.

 

Qaıda ejelgi shyǵys ulandary,

Er-arys, aqyn babalarym!

Qaıda qaýyrsyn qalamdaryń, alyńdar qoldaryńa

Týystarym, inilerim, aǵalarym!

 

Jaz, Nazym Hıkmet poezıa sımfonıasyn,

Oqy Gomoro óz deklarasıańdy!

Sóıler Samed Výrgýn tyrna bulaqtarynan;

Alyp ót Muhtar  aǵa «Abaı aǵańdy»

Aı astynyń aqjal atymen!

Jaz, Ǵafýr Ǵulam óz shyǵysyńdy!

Oqy Omarǵazy ózińniń dastanyńdy:

Faılaton, faılan,

Faılaton, faılan.........

 

1956jyl


Tóte jazýdan daıyndaǵan: Tilek YRYSBEK

 

Qatysty Maqalalar