2016 jyly kúzdiń basynda óte qomaqty paramen bildeı basshy ustalǵan edi. Ol mıllıon teńge emes, mıllıon dollar para alǵan. Qorǵas halyqaralyq shekaralas yntymaqtastyǵy ortalyǵynyń prezıdenti bolǵan Vasılıı Nıdiń esimi sol kezde BAQ betterin jaýlaǵan, araǵa jarty jyl salyp esimi qaıta atala bastady. Biraq, bul joly qylmysker retinde emes, kúnásinen arylyp, ary aqtalǵan azamat retinde.
Sol kezdegi aqparatqa kóz júgirtsek, Qorǵas ortalyǵynyń basshysy jaı ǵana emes, bopsalaý arqyly ózine baǵynyshty ınvestorlarmen jumys bólminiń jetekshisi Mahabbat Saıdýllaeva arqyly «Horgos Túlpan» JSHS-niń ókilinen tender nátıjesin oń sheship berý úshin bir mıllıon dollar para alǵan. Para «Horgos Túlpan» halyqaralyq ortalyq aýmaǵynda 5-sanatty qonaqúı keshenin salý konkýrsynda jeńip shyǵý úshin berilgen. Sóıtip, Nı myrza qylmystyq kodekstiń 366-babynyń 4-tarmaǵynda kórsetilgendeı «asa iri kólemde para alý» boıynsha kúdikke ilinip, on jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan edi.
Iá, talaı jyldan beri jemqorlyqpen kúresip kele jatqan memleket úshin para alǵan ár azamat «qaýipti adam» bolyp sanaldy. Tipti, keı memleketter para alǵan adamdy oılanbastan ólim jazasyna kesedi. Sebebi, para alý – qoǵam úshin nuqsan tıgizetin áreketterdiń biri. Sondaı qomaqty somada para alǵan azamat jarty jylǵa jeter-jetpes ýaqytta bosap shyǵa keldi. Bul jóninde 24 sáýirde Almaty qalasynyń qylmystyq ister boıynsha sot alqasynyń tóraǵasy Baqytjan Qarmanov aıtty. Onyń ústine, ınvestorlarmen jumys bóliminiń basshysy Mahabbat Saıdýllaevanyń da qylmystyq jaýapkershilikten bosatyldy.
Sońǵy bir aıda elimizde halyqtyń kóńiline jaǵarlyq qanshama ózgerister, zańnamalar, usynystar boı kóterdi. Halyq qatty qýanyp ketken bolý kerek, kóńilin seldeı basqan myna jańalyq qoǵamdy dúrliktirip jiberdi.
Sottaǵylar resmı saýalǵa bergen jaýaptarynda bylaı dep aqtalǵan: «Prokýrordyń ótinishi boıynsha jáne sottalýshylardyń osyǵan deıin sotty bolmaýyna, jumys orny men turǵylyqty jerinen jaǵymdy pikirler bolǵandyqtan jáne sottalýshy Saıdýllaeva Mahabbattyń asyrap alǵan kishkentaı balasyna baılanysty sot QR Qylmystyq kodeksiniń 65-babynyń 1-bóligi negizinde jaýapkershilikten bosatty».
Mundaı kútpegen sheshim elimizdi eseńgiretip jiberdi. Halyqtyń qarsy pikiri qarsha jaýdy. Endigi kimge senerin bilmeı dal.
Bir qyzyǵy, depýtatar arasynda osy sheshimdi qoldap, durysqa sanaǵandar tabylyp jatty. Máselen, QR Parlamnt Májilisiniń depýtaty Vladıslav Kosarev Vasılıı Nıdiń qylmystyq jaýapkershilikten bosatylýyn durys dep sanaıdy eken.
Depýtattyń sózine qaraǵanda, qazirgi ýaqytta aqshany qaıtarsa, bosatýǵa bolady degen quqyq bar. «Aqshany qaıtarsyn da, kete bersin» deıdi Kosarev. Oılap qarasaq, parany alatyn da, beretin de – basshylar, kompanıa prezıdentteri syndy aqshadan taryqpaı júrgen azamattar emes pe? Para alyp, ony qaıtaryp bergen jaǵdaıda jazadan qutylatyndaı bolsa, onda jemqorlyq joıyla ma elimizde? Alǵan parany qaıtarýǵa baı-shonjarlardyń qaýqary jeteri anyq. Sodan keıin taǵy da para almasyna kim kepil?
Bıliktiń bul sheshimine halyqtyń ókpesi qara qazandaı. Zańǵa sengen qarapaıym jurt endigi seniminen aıyrylǵandaı. Qandaı másele bolmasyn ádiletti jolmen sheshýi tıis sottyń istegeni mynaý bolsa, ári qaraıǵysyn elestetýdiń ózi aýyr.
Halyqtyń atynan sóıleý kerek depýtattyń myna pikiri qalyń jurttyń yzasyn keltirdi. «Qazaqtyń namysy qashan oıanady?» dep jan aıqaıyn jetkizip úlgerýde.
«Ádiletsizdiktiń týy jelbirep tur» deıdi endi bir oqyrman. «Usaq túıek qylmyspen ustalǵandar 7-8 jyl arqalap ketedi, al mıllıondap jegender ońaı qutyla salady. Osydan keıin halyqtan qandaı bpikir kútesizder, qurmetti joǵarǵy jaǵtaǵy sheneýnikter? Ne bolyp jatyr bizdiń elde?» dep bastalǵan pikirler saryny áli de jalǵasyn taýyp jatyr.
Tipti, keı azamattardyń aqsha taýyp, eńbek etýge qaýqary qalmady. Erlan Ospan atty Feısbýk qoldanýshysy óz paraqshasynda Nıdiń bosatylýyn sumdyqqa balap, endigi jumysqa nıeti joq ekenin jetkizip qaldy: «Sońǵy kezderi belsendi bop ketken prokýratýraǵa aqparattyq nemese korporotıvtik soqqy ma? Jeke ózim úshin 1 mıllıon dollarda turǵan eshteńe joq. Bireýlerdiń qyzynyń uzatý toıyna nemese Dýbaıdyń munaralarynan shashyp júrgen aqshasy. Al sımvolıkalyq máni sumdyq. Dıskredıtasıa? Uqsaıdy... Messedj? «Úlestigrelerdiń» áreketi? Múmin jaı qaljyń... Biraq rasy kerek – jumysqa endi zaýqym joq», dep aıaqtady oıyn oqyrman. Bul basy ǵana. Bılikten kúder úzgen halyqtyń qarasy áli de jetedi.
Óz parqshasynda Baǵlan Alshabekov esimdi Feısbýk qoldanýshysy oıyn mysqylmen jetkizdi: «Qazaq jerin qorlaǵan emes, qorǵaǵandar sottalady». Qorǵas shekara mańy yntymaqtastyq halyqaralyq ortalyǵynyń burynǵy basshysy Vasılıı Nı ishinen: «qazaqtyń soty «ÁDİL» eken», - dep úıinde shalqaıyp jatqan shyǵar» deıdi kúıingen oqyrman.
Álbette, sóziniń astarynda sot sheshiminiń qanshalyqty ádiletsizdikke baryp turǵanynyń naq aıǵaǵyn kóre alamyz. Baǵany halyq beredi.
Al Rýslan Túsipbekov esimdi oqyrman, zańger paraqshasynda 24 sáýirdi «Ólim kúni» dep atady. «Búgingi kún Qazaqstanda ádil soty qudaıy – Femıda ólgen kún. Onymen birge zańǵa degen senim, qandaı qylmys bolsa da, aqyr túbi jazasyn tartady degen senim de ólgen kún. Memleketke ádildik kepili degen senim óldi. Vasılıı Nı atty Qazaqstan azamaty, meıli qandaı qyzmette bolsyn, meıli týystary kim bolsyn – ol onsha mańyzdy emes, 1 mıllıon dollar para alǵany úshin qylmystyq jaýapkershilikten bosatyldy. Sondaı-aq, ony bireý arandatqany da, saıası tartystyń qurbany bolǵany da mańyzdy emes, óıtkeni para alǵany qujattarmen naqty dáleldengen» dep búgingi ýaqytqa deıin usaq paramen ustalyp, 3 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan azamatty esine túsirdi. Ári qaraı oıyn bylaı qorytyndylady: «Eger bul sheshim zańmen qaralǵan merzimde qaıta qaralmasa, onda Qazaqstanda quqyqtyq memleket joıyldy dep senimmen aıtýǵa bolady. QR azamaty jáne zańger retinde Nıge qatysty úkimdi qaıta qaraýdy talap etemin!».
«Atameken» QR Ulttyq kásipkerler palatasy Basqarma tóraǵasynyń orynbasary Murat Ábenov te únsiz qalmady. Ádiletsizdikti synaǵan Ábenov mıllıon dollar paramen ustalyp, jaqsy minezdemesi úshin Vasılıı Nıdi bosatqan sot sheshimin túsinbeı dal. «Endi ol memlekettik qyzmette jumys atqara alady, Qazaqstannyń sottalmaǵan ary taza azamaty bolyp shyǵa keldi» dep ashýlanǵan Murat Ábenov $900 para alyp 3 jylǵa túrmege toǵytylǵan, búginde qaýipti qylmysker sanalǵan mektep dırektory aqtóbelik 34 jastaǵy Aıdarhan Ázimbaevty mysalǵa keltirdi: «Onyń jasy nebári 34-te. Kámeletke tolmaǵan balalary bar. Zeınetker ata-anasymen birge turady, alaıda 3 jylǵa sottalyp, dúnıe-múlki tárkilenip, bilim berý salasy boıynsha jumys isteı almaıtyn boldy. Al mıllıon dollarmen ustalǵan Qorǵas basshysy sot sheshimimen bostandyqqa shyqty. Eshnársesi tárkilenbedi, memlekettik qyzmetke qaıta barýyna bolady».
Al tvıtterdegi paraqshasynda Ábenov bul kúndi tarıhta qalatyn sheshim shyǵarylǵan kún dep baǵalady. «1 mıllıon para alǵan Vasılıı Nıdiń kúnási keshirildi. Para alǵyshtar toılap jatqan shyǵar».
Feısbýk qoldanýshysy Samat Nurtazanyń osyǵan baılanysty pikiri tómendegideı:
«1 mıllıon dollar para alǵan Vasılıı Nı bostandyqqa shyqty. Jemqorlyq degen aıyppen qamalǵan Qajymurat Úsenov te túrmeden bosady. Ne deımiz? Jemisti bolsyn, baqytty adamdar! Endi bosamaǵan Talǵat Ermegıaev ǵana qalǵan shyǵar. Áıteýir shyǵarǵan soń barlyǵyn shyǵarmadyńdar ma?».
Bul jarıalaǵanymyz qarapaıym halyq tarapynan týyndaǵan pikirdiń bir bóligi ǵana. Áli de jalǵasyn tabary anyq. Ádilettilikti talap etip, óz oıymen bólisken qalyń jurttyń janaıqaıy bıliktiń qulaǵyna jeter degen úmittemiz.
Qamshyger: Gúlim JAQAN
