Adam ómiriniń ¼ bóligin uıqyǵa jáne onyń 6 jyl ýaqytyn tús kórýge jumsaıdy. Al oıanǵannan keıin óz túsin umytyp qalatyndar da kezdesedi. Atalarymyz «Tús – túlkiniń tezegi» dep, tústi eske túsirmeýdi jón sanaǵan.

Tús degenimiz ne?

Tús – adamǵa berilgen tabıǵat syıy, onyń boıyndaǵy san alýan qabiletiniń bir qyry, dúnıedegi eń qupıa, kúrdeli qubylys. Tús – qıal prosesiniń uıqy kezindegi enjar beınesi. Tús – uıyqtap jatqanda kóringen tylsym belgiler. Tús – tylsym qubylys. Ol keıde adam bolashaǵynan habar berip, ómirine yqpal etip jatady. Erekshe tús kóre qalsaq, kúni boıy óz-ózimizge kele almaı, aınalamyzdaǵylarǵa qaıta-qaıta aıtýmen bolamyz. «Tús – táńirdiń aıany» degenge senip, kórgen túsimizdiń neniń nyshany ekendigin bilýge asyǵatyndar da bar. Al endi bireýler «Tús – túlkiniń tezegi» dep, qoldy bir siltep, mán bermesten júre beredi. Sonymen qatar tústi jorýǵa asyǵatyndar da jeterlik...

Din ne deıdi?

Tústiń shaıtanısi de bolady, Rahmanısi de bolady. Tústi jorý tereń ilimdi talap etedi. Biz ony ajyratyp bile alatyndaı ilimge ıe emespiz. Ár adam jorı almaıdy. Ásirese myna zamanda bul ilimdi biletin adam joq dese de bolady.

Hazreti Imam Rabbanı “qýddısa sırrýh” Máktýbat kitabynyń 1-shi tom 32-shi máktýbynda: «Túske senbeńder! Óıtkeni kóbi qıalmen kórinedi, durys bolmaıdy. Shaıtan – kúshti dushpan. Onyń aldaýynan qutylý qıyn», – degen.

Kórgen túsińdi kimge aıtýǵa bolady?

Eger kórgen túsimizdi bireýge, aıtqymyz kelse, tek jaqsylaryn salıh (namaz oqıtyn, ashyqsha kúná istemeıtin) kisilerge aıtý kerek. Óıtkeni salıh kisi tús jorý ilimin bilmese de, tústi jaqsylyqqa jorıdy, sondyqtan odan zıan kelmeıdi. Jaman, aralas tústerdi eshkimge aıtpaǵan jón.

Tús jorý

«Tústi kórýinen emes – jorýynan qoryq» demekshi, tústi jaqsyǵa joryǵan durys. Bir adamnyń baqılyq bolǵanyn kórseńiz, uzaq jasaıdy eken dep joryǵan halqymyzdyń danalyǵynda shek joq. Tús jorý – erekshe qasıet. Endeshe nazarlaryńyzǵa adamdar jıi kóretin tús pen tústiń jorylýyn usynamyz:

– Bıikke nemese taýǵa shyqsa, jaqsy. Ondaı tús kórgen kisi óńinde úlken dárejege jetedi.

 – Jaqsy kóılek kıse, kisige óńinde qýanysh ákeletin istiń bolarynan habar beredi.

 – Óziniń ólip qalǵanyn kórse, onda óńinde uzaq jasaıdy.

–  Adam áıeldiń qoınynda jatsa, onda óńinde onyń dáýleti artady.

 – Tyr jalańash júrse, óńinde barlyq qaıǵy-muqtajynan arylady.

 – Basyna táj kıse, onda ol óńinde baılyqqa ıe bolady.

 – Súıikti adamdaryńnyń birin qushaqtaý, baqytty bolýdyń nyshany.

– Jylaǵan bolsa, óńinde qýanady.

– Jylan qýsa, áıelderdiń arbaýyna túsedi.

 – Saqaly aǵarsa, aýrýǵa ushyraıdy.

– Úıi qulaǵanyn kórse, urys-keris bolady.

 – Pyshaq qaırasa, qaýip-qater bolady.

 – Attan qulap qalsa, qaterge kezdesedi.

Jıi kimder tús kóredi?

Brıtanıalyq ǵalymdar tústi kimderdiń jıi kóretinin anyqtady. Olardyń aıtýynsha, 2000 jýyq adamdy zertteı kele tústi kóp jaǵdaıda bilimdi, ıntellektisi joǵary adamdar kóredi. Tústi jıi kóretin adamdardyń IQ kórsetkishi joǵary jáne kórgen tústerin esterinde saqtap qalady. Sonymen qatar adam túsiniń ishindegi túrli-tústi boıaýlardyń ózi adamnyń aqyl-oıyna baılanysty eken.  Adam qanshalyqty aqyldy bolsa, tús te sonshalyqty jaryq bolady. Uıqysy sergek adamdar uıqysy qatty adamdarǵa qaraǵanda tústi kóp kóredi. Sonymen qatar tústiń bir aýrýdan habar berip, aıan berý syndy túrleri de kezdesedi. Jannyń mazasyzdanýyna baılanysty da adamdar tús kórip jatady. Atalǵan sebepterdiń ishinde aıan berýdiń alatyn orny erekshe.

Tús jorý aldynda neni eskergen jón?

Tús kórýshi adamnyń densaýlyǵy men tús kórer aldyndaǵy kóńil-kúıin, tús kórer aldyndaǵy shuǵyldanǵan isin, tús kórgen sáttegi bólme ishindegi dybystardy da eskergen jón. Sebebi onyń barlyǵy adamnyń túsine úlken áser etedi.

Tús pen mı

Kóp jaǵdaıda adamdar kúndiz basynan ótkergen jaǵdaıdy nemese uıyqtar aldynda oılaǵan dúnıeni túsinde jıi kóredi. Iaǵnı, mı men tús bir-birimen tyǵyz baılanysty. Adamnyń oıyndaǵysy, janyna tynyshtyq bermeıtin dúnıeleri túsine enip jatady. Adamnyń kóńil-kúıi, oıy, qıaly – barlyǵy túske áser etedi. 

Tústi kimderge jorytýǵa bolmaıdy?

Móńke bı tús kórip, sol túsin Syrym batyrǵa jorytpaq bolady. 

– Bir joly báıgege 40 at qostym, bireýi de báıgeden kelmedi. 30 at qostym bireýi de kelmedi. 5 at qostym, tórteýi báıgeden kelmedi de, bireýi ǵana qaraqshyǵa aman jetti. Aman jetkeni sol, kele sala pyshaqqa ilikti.
Álgi attyń ishin jaryp jibergenimde, qasqyr shyqty, qasqyrdy jarǵanda túlki shyqty. Túlkini jarǵanda, qoıan shyqty.
Osyny joryp bershi, – deıdi Móńke bı. 
Syrym tús jorýdyń jolyn Móńkeniń uzatylyp ketken qyzyna berýdi uıǵarady. Biraq ol bı úsh ret shaqyrý jibergennen keıin áreń keledi.
Qyz tústiń jaıyn bilgen soń Syrymǵa: Tústi jezdeńe jorytpa, jıenińe jorytpa, áıelge jorytpa degen sóz bar edi... Sonda da aıtaıyn, – deıdi...
Tústi joryp bolǵan Móńke bıdiń qyzy:

– Maǵan tús jorytqandaryńyz qate boldy, kúnderdiń kúninde áıel bılegen zaman keledi. Ol zamanda áıelden uıat ketedi, erkekten namys qashady, meniń úsh ret shaqyrǵanda zorǵa kelýimniń syry osynda edi depti.

SAÝALNAMA

«Qandaı tús kórsem de, ony jaqsylyqqa jorımyn. Jáne tústerimdi tek ózim senetin adamǵa ǵana aıtamyn. Sebebi tústi qalaı jorysań, solaı bolady degendi bilemin. Alaıda tústiń de túsi bar ǵoı. Jaı sharshaǵandyqtan eshqandaı máni joq nemese kúni boıy oılap júrgenińdi túsińde kórýiń múmkin. Keıde túsińniń aına qatesiz qaıtalanyp jatatyn kezderi de bolady», – deıdi Ásem esimdi jeli qoldanýshysy. 

Gúlim Jaqan: "Tústi jıi kóremin. Ózime unamaıtyn tús kórsem, eshkimge aıtpaýǵa tyrysamyn, jaqsyǵa jorımyn. Al jaqsy tús kórsem, mindetti túrde anama aıtamyn, sebebi meniń ómirimde báriniń jaqsy bolýyn shyn júrekten qalaıtyn jalǵyz jan – anam" dep pikir bildirdi. 

Túsińdegi dúnıeler emes, óńińdegisi mańyzdy. Tústegi qol jetkizilgen jáne mahrum qalynǵan dúnıelerge emes, ómirde qol jetkizilgen jáne aırylyp qalynǵan baılyqqa kóbirek mán berińiz. 

Aıgerim TAÝBAI