Qazaqtyń búgingi aýrýy úsh ǵasyrǵa jýyq orys ımperıasynyń otarynda bolýdyń nátıjesinde paıda boldy. Osy kezeń ishinde qazaq halqy óziniń erkin oıly, kemeńger, eldiń erteńin oılaıtyn asyldarynan aıyryldy. Orystardyń qolymen istelingen otarshyldyq qıturqy saıasat óz degenine jetti. Sóıtip, ol qazaq halqynyń biraz bóliginiń oılaý júıesine quldyq psıhologıa «vırýsyn» egip ketti.
Qazaqtyń búgingi negizgi aýrýy, onyń qanyna, súıegine sińgen quldyq psıhologıa qazaqtardyń boıynan qandaı sıpatpen belgi beredi? — Quldyń armany — qarnyn toıǵyzý; — Quldyń baqyty — qarny toıǵannan keıin kúndiz-túni uıyqtaý; — Quldar birin-biri mensinbeı, bir-birine senbeıdi; — Qul maqtaýdy jaqsy kóredi; ótirik maqtandy shyn kórip, soǵan marqaıady. — Qul ózin basqalardan aqyldy sanaıdy. — Quldar daraqy keledi. Olar óziniń oıyn, sózin, kózqarasyn, mımıkasyn, dene qımylyn, is-áreketin únemi baqylap, qadaǵalaýda ustaı almaıdy; — Quldar birin-biri qoldamaıdy, bastary eshqashan birikpeıdi. — Qul ózine jumys, tamaq bergen adamdy qojaıyn sanaıdy jáne odan ólgenshe qorqady; — Qul qojaıyny buıryq berse, kez kelgen adamǵa jala jabýǵa, basqa da ozbyrlyqtarǵa, tipti, óltirýge deıin barady; — Qul qojaıyndarynyń qas-qabaǵyn baǵyp, olardyń oıyn aıtqyzbaı oryndaýǵa umtylady; — Quldar qojaıyndaryna tilin úırenip, tipti, olar joq bolsa da, ózara sol tilde sóılesedi; ony olar zor mártebe, maqtanysh kóredi. — Qojaıyn úshin eń jaqsy qul, ol — óz tilin, dinin, dilin umytqan qul; — Qul qansha kúshti, densaýlyǵy zor bolǵanyna qaramastan, jaltaq, qorqaq bolady, sebebi olarda rýh, namys, júrek joq; — Quldar qojaıyndary aýyzdaryna «shaınap» salyp bergen problemalarǵa qumar keledi; olardy qulaq qaqpaı oryndaýǵa peıil bolady. — Qulda uıat, ulttyq sezim joq, qojaıyndary ózin, elin qalaı atasa da, soǵan kónedi. (Mysaly «baran», «mámbet», «kırgız-kaısak», «kazah» t.s.s.); — Qul ókpeshil keledi, joq nársege ókpeleıdi, biraq olardyń bárin tez umytyp ketedi. — Quldardy bir-birine aıdap salý ońaı: ony qojaıyndary jaqsy qoldana biledi, joq jerden problema týdyryp, ony eki jaqty órbitip, qozdyryp, ábden «shaınap» eki top quldyń aýzyna salyp berip, olardy bir-birine aıdap salady.
Belgisiz avtordan kelgen hat
Derekkóz: kazakhstanzaman.kz
