Aksıa sózin estigende kóbinde qarapaıym halyq bul qarajaty bar, qaltasy qalyń baılardyń ǵana ıeliginde bolady dep oılaıdy. Bul - qate túsinik. Aksıoner bolý úshin bank qyzmetkeri nemese kompanıa ıegeri bolýdyń qajeti joq. Biraq, kez kelgen kompanıa aksıoneri bolý múmkin emes. Bul tek kompanıa sheshimi boıynsha, ınvestısıaǵa qarajat izdegen sátte ǵana múmkin bolady. Iaǵnı, bul pýblıkalyq kompanıaǵa aınalýy kerek. Osydan keıin, kompanıa jekemenshiginiń belgili mólsheri qol jetimdi bolǵan jaǵdaıda ǵana satyp ala alasyz..
Endeshe, mehanızmine toqtala ketkeıik. Aksıoner bolý úshin eń birinshi, siz brokermen baılanysýyńyz kerek. (Broker –fond rynogi men sizdiń arańyzdaǵy dáneker, baılanystyrýshy).
Siz broker kómegimen qalaǵan kompanıa aksıasyn satyp ala alasyz. Keıingi sheshim ózińizde. Siz aksıany saýdaǵa salýyńyzǵa bolady. Iaǵnı, joǵaryda aıtyp ótkendeı, aksıany satýǵa nemese satyp alýǵa quqyǵyńyz bar. Ekinshi joly – sońyna deıin kútip, aksıanyń sońǵy tabysyn alsańyz bolady. Biraq, aıta ketý kerek. sizdiń tabysty bolýyńyz - kompanıanyń jumysy oń nátıjede ilgerileýine baılanysty. Eger, siz aksıoner bolyp otyrǵan kompanıanyń tabysy oıdaǵydan tómen kórsetkish kórsetken jaǵdaıda, óz aksıańyzdy satyp, kóterilgenin kútkenińiz durys bolady. Bul da bir tabys kózi. Alaıda, jiti baqylaý men esepti qajet etedi.
Oblıgasıa - sizge qyzmet kórsetetin baǵaly qaǵaz. Qundylyǵy - ony satyp alýǵa nemese satýǵa bolatyndyǵynda. Ereksheligi - mindetteme kórinisinde bolady. Kompanıa oblıgasıany tabys kózi retinde esepteıdi. Sebebi, oblıgasıany qoldaný barysynda ınvestorǵa belgili bir paıyzyn qaıtaryp otyrady. Nátıjesinde, belgili bir merzim aralyǵynda siz qaryzǵa alǵan aqshany banktiń ózine qaıtarasyz. Jalpyǵa uǵynyqty tilde aıtqanda bul – nesıe.
Kompanıaǵa nesıe ne úshin kerek dep oılaısyzdar? Onyń basty sebebi - bolashaǵy aıqyn, tabysy myqty kompanıanyń aıaǵynan tik turyp ketýine septigin tıgizedi. Iaǵnı, kredıtor kompanıa - ózi ınvestor, ózi oblıgasıanyń ıesi. Bul degenimiz tabystyń qaınar bulaǵy.
Oblıgasıaǵa baılanysty paıda qalaı túsetinin aıtar bolsaq, eń birinshi jáne ońaı – NOMINAL.
Oblıgasıalar dıskontpen satylymǵa shyǵarylady. Mysaly, oblıgasıanyń nomınaldy quny 7000 teńge bolsa, siz ony dıskontpen 5000 teńgege alasyz. Qaıtarym barysynda men sizge ony nomınaldy quny, ıaǵnı 7000 (jeti myń) teńgemen qaıtaramyn. Tıimdi.
Alaıda, keı jaǵdaıda nomınaldyń baǵasy satyp alýdan qymbat bolýy múmkin. Tań qalatyn dáneńe joq. Bul jerde nátıjeli tabysty kórý úshin merzimniń sońyna deıin kútý kerek. Rasynda, siz utylmaısyz, qoryqpańyz. Ekinshi túri – KÝPON. Kompanıa sizge tóleıtin prosenttiń quny – obekt bolyp tabylady. Iaǵnı, siz tabysty prosent arqyly alyp otyrasyz. Tóleý merzimi - kelisimshartqa baılanysty ár túrli bolady.
Nýrlanova Aqbaıan
