Keıingi kezderi ǵalamtorda "jersharyndaǵy eń sulý ult – qazaqtar" degen maqtaýlar jıi aıtyla bastady. Osy sulýlyqtyń sebebin izdegen otandyq jáne sheteldik sarapshylardyń pikiri bir arnaǵa ıaǵnı álemde bizden basqa eshkimde joq jeti ata zańymyzǵa toǵysady.
«Jeti ataǵa tolǵan soń jeti ózen attap quda bolatyn» halyqymyz adam túgili qorasyndaǵy qoıǵa deıin «qortyq bolsada qoshqardy alystan qos» dep qan tazalyǵyna erekshe mán bergen. Aýyz toltyra maqtana aıtatyn osy danalyq saltymyz, árıne, adamzat órkenıetiniń bıik shyńy desek artyq bolmas. Tarıhta el arasynda týma kemtar aýrýlardyń az bolýynyń da syry osynda jatyr.
Alaıda sońǵy kezderi jurt maqtap jatqan sulýlyǵymyzǵa selkeý túsirer sebepter artpasa kemigen joq. Bunyń bireýi retinde osy jeti atasyn umytqandar jaıly aıtsaqta jetip jatyr. Bul qatarǵa «qara orystar» men ózin qazaq emes musylmanmyn dep qaraıtyndar kiredi. Bulardyń jarasy jeńil, qaıta qaıyryp alýǵa, jónge salýǵa bolar. Eń qıyny - janary jaýtańdaǵan qara kózder bolyp otyr. Resmı málimetterge sensek elimizde 40 myńnyń ar jaq, ber jaǵynda ata-ana qaraýynsyz beıkúná balalar bar eken. Olardyń kóbi - ata-anasynyń áleýmettik, ekonomıkalyq jaǵdaıyna baılanysty balalar úıinde júrgender. Bularǵa sóz bólek. Sonymen birge munda «tastandy» atalatyn bir top bar. Olar kimder?
"Tastandylar" qaıdan kelip jatyr?
Mamandardyń deregine súıensek olardyń kóbi mereke ataýlyny meılinshe toılap júrgen qyz-kelinshekterden kelip jatyr eken. Ásirese jańa jyl, segizinshi naýryz jáne aqpannyń on tórti sekildiler jeti atasyn bilmeıtinder shyǵatyn merekeniń bastalary. Bul túnderi bolǵanyn bylaı qoıǵanda páktiginen aıyrylatyn kámeletke tolmaǵan qyzdardyń sany da jetip artylatyn kórinedi. Onyń qataryna jaza basqan aıaqtyń jasatatyn túsigin, odan keıingi ana densaýlyǵyn qossyńyz. Al bala tapqandardyń kóbi olardy balalar úıiniń aldyna ne qoqysqqa tastap ketedi. Ol balanyń kimdiki ekenin eshkim bilip jatqan joq. Endi oılaı berińiz olardyń qanshaýy óz týǵan ata-anasyn, shyqqan tegin biledi? Bilgen kúnniń ózinde qamqorshylardyń qabaǵy týǵan ata-ananyń jylýyndaı qaıdan bolsyn. Bul bólek áńgime. Al kimnen týǵanyn bilmeıtin «tastandylar» she? Ereteń olarda el sanatyna qosylyp, otbasyn quraıdy. Sonda kimnen týǵany emes, kimmen turǵany basty máselege aınalady. Qudaı qosar qosaqtary bir atadan taraǵan týysy nemese birge týǵan qandasy bolmaýyna kim kepil?. Olardan qandaı urpaq órbıdi?.. Mine kókeıde osy suraq. Bul suraqty endi bolashaqtaǵy ulttyń sapasyna áseri qandaı degen tusqa qoıyńyzda oılaı berińiz. Sonymen merekeshil jastarǵa aıtarymyz - keıingi ómirińizde Jaratýshyǵa berer jaýabyńyzdy jáne obal-saýapty bir ýaqyt oılap qoıyńyz...
ÁLİBEK Ydyrys
