- Naýryz merekesi qutty bolsyn! Jyl basyn qalaı qarsy alyp jatyrsyz? - Jańa jyldy jańa bastamamen qarsy alaıyn dep jatyrmyn Alla qalasa! - Ashyp jatqan mektebińiz qutty bolsyn! Jalpy osy mektep týraly aıtyp berseńiz? - Mektep, ınstıtýt, ýnıverstıtet, kolej jáne de basqa kóptegen bilim ordalary adamdarǵa bilim beredi. Adam bilimdi ne úshin alady? Men oılaımyn, bolashaqta sol bilim arqyly qoǵamǵa qyzmet jasap jáne sonyń arqasynda ózi de kún kórý úshin. Ókinishke qaraı qazirgi kezdegi bilim ordalarynyń kóbi óz mindetin durys atqara almaı otyr! Óıtkeni, 4-5 jyldyq ómirin, ata-anasynyń aqshasyn saryp etip qoldaryna tildeı qatty qaǵaz alyp shyǵady. Keıbireýi tipti 2-3-eýin alady. Ol qaǵazda eshqandaı qun joq. Basqa bir mamandyq izdeıdi me, eki qolǵa bir kúrek deı me, áıteý qaıta jumys tabý, tabys tabý, kún kórý máselesi aldarynda turady. Túrli oqý oryndaryn bitirgen jastardyń 80% astamy alǵan mamandyǵy boıynsha jumys taba almaıdy, shyntýaıatka kelsek, durys bilim alyp shyǵa almaıdy.

- El-jurt qalaı qabyldap jatyr? - Keıinge jyldary tez tabys taba qoıǵysy kelgen kóptegen kompanıaalar túrli Pıramıdalardy, setevoı marketıńti jarnamalap adamdardy mezi qyldyp bitti. Mynaý kezekti sondaı jobalardyń biri deıtinder bar. - Ózin ózi jarnamalap júrgen bireý me eken dep kúmándanatyndar bar. - Bos sóz, ásheıin halyqty jınap, azdap bolsa da árqaısynyn tıyn jınap kún kórgisi keledi me eken deıtinder bar. - Múlde senbeıtin, nazar da aýdarmaıtyn, qazirgi kezde tabys taýyp, qarjylyq qyspaqtan shyǵý múmkin emes, memleket sheshpeı jatqan máseleni bir jeke adam qalaı sheshedi dep qajyǵan, sharshaǵan, eshteńeden senýden qalǵan adamdar bar. Ókinishke oraı meniń topshylaýymsha osylaı oılaıtyndardyń sany óte basym bolýy kerek. Óıtkeni jarnamany jaqsylyp berip jatyrmyz, jýzdegen myń adamdar kórdi, jazylǵany 200 adamǵa jýyq. Sonyń jartysy kelse táýbá dep otyrmyn. - Tek Almaty ma? Joq, basqa aımaqty qalaı qamtısyzdar? - Trnnıg Almatyda ótedi, búkil Qazaqstandyqtar saıt arqyly onlaın translásıany kóre alady. Interneti bolsa boldy. Biznes-bastau.kz saıtyna kiredi de, kóre beredi. - Osydan biraz buryn "Sapaly qazaqty" bastap edińiz? Qandaı nátıje berdi? - Ókinishke qaraı jeke basymnyń máseleleriniń kesirinen Sapaly qazakty júıeli túrde jalǵastyra almadym. Aıaǵym úsh jerden syndy, basqa da problemalar boldy degendeı. Bıyl biraz kúsh jınap, bilimimdi tolyqtyryp aldymen kásip ashý, baı bolý taqyrybynan bastaıyn dep otyrmyn. Alla qýat berse Sapaly Qazaqty jalǵastyrsam degen arman bar. - Artyńyzdan ergen ini-qaryndastaryńyzdyń boıynan neni baıqaısyz? - Birazynda jiger men senim bar. Ókinishke qaraı basym kópshiligi ázirge boıkúıez, táýbe, shúkir degen uǵymdarmen júr. Kórshi odaqtas Reseı, myna jaqta Qytaı qaryshtap, jastary adam shoshyrlyq jyldamdyqpen damyp jatyr, bilimderin ushtap jatyr, kúsheıip jatyr. Bizdiń jastardyń áńgimesi, ana dúkenniń atynda bir árip qazaqsha durys jazylmapty, aýyl shopyry ne dedi, jaýqazyn qashan gúldeıdiniń, quda tabaqqa qandaı jilik salý kerek degen áńgimeniń mańynda. Al táýelsizdiktiń kilti ekonomıkalyq kúshte jatyr emes pe? Osy áńgimelermen biz qalaı basqa memlekettermen básekeles bola alamyz? Sol shoshytady? 1930 jyldarǵy qazaqtyń qyrylǵanynyń bir sebebi maldan basqa kún kóretin nársesi bolmaǵandyqtan. Qasyndaǵy ózende balyq myńǵyryp jatqanda, baý baqsha egip jan saqtaý múkinshiligi bolǵanda da ashtan qyryldy. Qazirge qazaq sol qazaqtan alys ketken joq, krızıs degen jut. Aldymen zardabyn shegetin baǵanaǵy áńgimelerdi aıtyp, áleýmettik jelilerde, bar qarjysyn toı toılatyp, shoý shoýlatyp júrgen ózimizdiń qandastyramyz bolady.

- Sizdiń alǵash kásipke kelgen ýaqyt pen búgingi kúni kásipker bolýdda qandaı uqsastyq, qandaı aıyrmashylyq bar? - Men kásipke 1990 jyldary keldim. Jalqaý bolmaǵan jastarǵa keremet múmkinshilik boldy. Dál qazir týra sondaı múmkinshilik bar. Biraq ol da uzaq tura bermek emes. Men jastarǵa sony paıdalanyp qalyńdar, ózderińniń kún kóristerińdi túzep alyńdar dep júrmin.

- Kásipker retinde aıtyńyzshy, erteńgi kúnniń ekonomıkasyn qalaı elestetesiz? Bizdiń jastar ekonomıkalyq básekelestikke qanshalyqty daıyn? - Bir sózben aıtqanda: Jan shoshıdy jáne bizdiń jastardyń 90% oǵan daıyn emes. - Kez-kelgen adam kásipker bola ala ma? Kásipker bolý úshin ne mańyzdy? - Bola alady dep oılaımyn. Tek qushtarlyq, jiger, taýsylmas qajyr jáne namys kerek. - Azamat retindegi armanyńyz ne? Ómirge bos kelip, túk bitirmeı ketip bara jatqanyma ókinbesem, artyma durys urpaq tastap ketsem.

Áńgimelesken Aıbek Nurlan