COVID-19-ǵa qatysty suraq-jaýaptar: 

Kóp mólsherde sý ishý koronavırýstan jazylýǵa kómektese me?

Sýdy kóp ishý koronavırýsty nemese aýrýdy joıatynyna jáne asqazan qyshqyly vırýsyn óltiretinine eshqandaı dálel joq. Degenmen, densaýlyqty saqtaý úshin, bul usynylady. Adamdardyń densaýlyǵy úshin jáne sýsyzdanýdyń aldyn alý úshin kún saıyn jetkilikti mólsherde sý bolýy kerek.

Alkogóldi tutyný COVID-19 vırýsyn óltire me?

Alkogóldi ishimdikterdi ishý vırýsty joımaıdy. Eger adam vırýs juqtyrsa, spırtti ishimdik ishý densaýlyqqa qaýip tóndirýi múmkin. Alkogól ( 60%-dan kem emes konsentrasıada) terińizge dezınfeksıa retinde jumys isteıdi, biraq ony ishkende sizdi emdeý rólin atqarmaıdy.

Koronavırýsty zattardan juqtyrý múmkin be?

Adamdar vırýs ınfeksıasy bar zattarǵa qol tıgizip, sodan keıin kózderin, murnyn nemese aýzyn ustasa, COVID-19-dy juqtyryp alýy múmkin.

Nárestelerde koronavırýs aýrýy paıda bolýy múmkin be?

Kez-kelgen jastaǵy adamdar vırýsty juqtyrýy múmkin, biraq balalar arasynda COVID-19 oqıǵasy sırek kezdesedi.

Koronavırýs aýrýy bar naýqastarda ádettegi dene temperatýrasy qandaı?

Adamnyń qalypty temperatýrasy syrtqy temperatýra men aýa-raıyna qaramastan, shamamen 36,5°, 37°C aralyǵynda bolady. Ózińizdi koronavırýstan qorǵaýdyń tıimdi ádisi – qolyńyzdy alkogól negizindegi qol súrtkishpen, antıseptıkpen súrtý nemese sabyndy sýmen jýyp tazartý.

Koronavırýs juqtyrǵan adamnyń qandaı sımptomdary bar?

Bul vırýsqa baılanysty, biraq jıi kezdesetin belgilerge qyzý, jótel, entigý, tynys alý qıyndyqtary jáne qol-aıaq aýrýy kiredi. Neǵurlym aýyr jaǵdaılarda ınfeksıa pnevmonıaǵa, aýyr jedel respıratorlyq sındromǵa, búırek álsizdigine jáne tipti ólimge soqtyrýy múmkin.

Koronavırýs qalaı taralady?

Jarıalanǵan epıdemıologıa men vırýsologıa zertteýleriniń málimetteri COVID-19 negizinen sımptomatıkalyq adamdardyń tynys alýy arqyly, juqtyrǵan adamdarmen tikeleı baılanysta bolý arqyly nemese lastanǵan zattarmen janasý arqyly juǵatyny dáleldendi.

Koronavırýs azyq-túlik arqyly taralýy múmkin be?

Koronavırýstar belgili bir ýaqyt ishinde tómen jáne muzdatylǵan temperatýrada ómir súretini dáleldengen. Degenmen, tamaq gıgıenasy men tamaq ónimderiniń qaýipsizdigine kepildik berilse, vırýstyń azyq-túlik arqyly taralýynan saqtanýǵa boldy.

Koronavırýs qaýipti me?

Kóptegen adamdar COVID-19 juqqanda, jeńil aýyrady, biraq keıbir adamdar qatty aýyrýy múmkin. Sırek jaǵdaıda aýrý ólimge ákeledi. Egde jastaǵy adamdar men buryn medısınalyq aýrý tarıhy bar adamdarǵa (mysaly, joǵary qan qysymy, júrek aýrýy nemese qant dıabeti) qaýip tóndirýi múmkin.

Koronavırýstyq aýrýdyń qalpyna kelý ýaqyty qansha kún?

Qazirge deıingi zerttelgen málimetterdi qoldana otyryp, aýyr jaǵdaılardan bastalǵannan klınıkalyq qalpyna kelýge deıingi ýaqyt shamamen 2 aptadan 3-6 aptaǵa deıin jalǵasady. Aýyr nemese ortasha aýrýlary bar naýqastar 3-6 aptada qalpyna kelýi múmkin.

Koronavırýtyń ólim-jitim deńgeıi qansha paıyz?

COVID-19-dyń ólim-jitim deńgeıi ár elde jáne ár aılarda ártúrli. Eń joǵary ólim-jitim deńgeıi Italıada 14 paıyz, Qytaıdyń Ýhan qalasynda qańtar aıynda 20 paıyzdan asqan. Qazir Germanıada 4 paıyz shamasynda. Al álem boıynsha orta eseppen 4 paıyz mólsherinde. Degenmen, bul datalar áli ózgerýi múmkin, sebebi bul vırýs juqtyrǵandardyń naqty sanyn qanshalyqty dáldikpen anyqtaýǵa baılanysty. Rastalǵan COVID-19 aýrýlary men is júzinde indetti juqtyrǵandardyń aıyrmashylyǵy ólim-jitim móshleriniń nátıjesine áser etedi.

Pandemıa kezinde barlyq jastaǵy adamdar úshin múmkindiginshe belsendi bolý óte mańyzdy. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDSU) belsendi bolý kompanıasy sizge durys jattyǵý jasaýǵa jáne kóńil-kúıińizdi kóterýge kómektesedi. Qamshy tilshisi DDSU resmı saıtyndaǵy paıdaly jattyǵýlar men apqarattardy qazaq tiline aýdaryp usynady.

Pandemıa ýaǵynda durys tamaqtaný da óte mańyzdy. Koronavırýs kezinde qandaı tamaqtar paıdaly ekenin bilgińiz kelse, DDSU-nyń durys tamaqtaný týraly nusqaýyn oqyńyz.