Kembrıdj ýnıversıtetiniń derekteri Qazaqstannyń álemdik krıpto óndiristegi úlesi artyp kele jatqanyn kórsetti. 

Qytaı bıligi krıpto óndirisine tyıym sala bastaǵan kezde, Qazaqstan álemdik krıpto óndiristegi eń iri úsh oıynshynyń birine aınaldy. 

Kembrıdj ýnıversıtetiniń zertteýlerine sáıkes, sáýir aıynda álem boıynsha bıtkoın óndirýge jumsalǵan qýattyń jartysynan az bóligi Qytaıǵa tıesili. Salystyrmaly túrde, 2019 jyldyń qyrkúıeginde krıpto óndirisi boıynsha Qytaıdyń úlesi 75,5%-dy quraǵan bolatyn.

Al, Qazaqstan bıtkoındi óndirýdiń álemdik úlesinde shamamen alty ese ósip, 1,4%-dan 8,2% e-ǵa deıin kóterildi.

Qytaıda sońǵy kezderi krıpto óndirisine qarsy saıasat jedeldeı tústi. Qysymǵa ushyraǵan olar AQSH, Kanada jáne Qazaqstan sıaqty elderge ketýge májbir.

Kembrıdj ýnıversıtetiniń derekterine súıengen taldaýlarǵa sáıkes, krıpto óndirisi boıynsha Qazaqstan Qytaıdyń ornyn baspaqshy.

Qazaqstannyń krıptovalúta habyna aınalýyna jaqsy jaǵdaı jáne múmkindik bar

Qazaqstan jalpy ishki ónimniń 60%-yn munaı men gazdan alady. Sonymen qatar, tabıǵı taý-ken óndirisi de negizgi tabys kózi esepteledi, óıtkeni Qazaqstanda ýrannyń, baǵaly metaldardyń, kenderdiń, qorytpalardyń, feroqorytpalardyń jáne paıdaly qazbalardyń keń shoǵyrlary bar.

Qazaqstan úkimeti krıpto-valútaǵa jaqsy kózqaras ustandy. Biraq bul máselede zańnamalyq turǵydan áli de aıqyndyq az.

2018 jyldyń naýryzynda Qazaqstan Ulttyq bankiniń tóraǵasy Danıar Aqyshev krıptovalútaǵa "óte konservatıvti kózqaraspen" qaraıtynyn aıtqan. Aqyshev krıptovalútaǵa tyıym salýdy kózdedi.

"Qazaqstanda ulttyq bank bul máselege óte konservatıvti qaraıdy. Sondyqtan biz sandyq valútalardy ulttyq valútaǵa aıyrbastaýǵa tyıym salǵymyz keledi. Biz qor bırjasynyń osy saladaǵy qyzmetine, sondaı-aq krıpto óndirisiniń barlyq túrine tyıym salǵymyz keledi" degen Danıar Aqyshev.

Alaıda eki aıdan keıin ǵana sol kezdegi prezıdent Nursultan Nazarbaev krıptografıalyq retteý boıynsha halyqaralyq yntymaqtastyq qajet ekenin aıtty. Bul beıtarap habarlama baqylaýshylarǵa "úkimettiń pozısıasy krıpto-valútaǵa áli de qarsy kele me?" degen suraq týdyrdy.

Biraq 2019 jyldyń sáýirinde ǵana Qazaqstannyń ustanymy aıqyndala tústi, óıtkeni jańa zańnamada krıpto-ken óndirisine salyq salynbaıtyny anyqtaldy. Keıinirek Qazaqstan senaty krıpto-ken óndirisin zańdastyratyn zań jobasyn qoldady.

Sonymen qatar, Qazaqstan elektr energıasy álem boıynsha eń arzan elderdiń biri. Orta eseppen kásipkerler bir kılovatt-saǵatyna 0,052 dollar tóleıdi. AQSH kásipkerleri bir kılovatt-saǵatyna 0,108 dollar, al qytaılyq kásipkerler bir kılovatt-saǵatyna 0,103 dollar tóleıdi.

Bul Qytaı úshin trıllıon dollarlyq qatelik bolǵany dáleldenip jatyr

Bloomberg-ke suhbat bergen MicroStrategy bas dırektory Maıkl Seılor Qytaıdyń krıpto-sektorǵa qarsy ustanymyn synǵa aldy. Ol Qytaıdan kapıtal men krıpto óndirisiniń ketýi krıptovalútaǵa qatty áser etkenin aıtady.

Seılor Qytaıda buryn Bıtkoınniń 50% úlesi bar bolǵanyn jáne odan jylyna 10 mıllıard dollar paıda tabýǵa bolatynyn aıtty. Seılor "Buǵan jylyna 100% ósý qarqynyn qosyńyz, bul olardyń (Qytaıdyń) trıllıon dollarlyq qateligin dáleldeıdi" dep sanaıdy.

"Úkimet buǵan (krıptovalútaǵa) qysym jasady jáne olar búkil ındýstrıany Qytaıdan shyǵardy. Meniń oıymsha, Bıtkoınniń ósý qarqynyn eskere otyryp, bul Qytaı úshin trıllıon dollarlyq qatelik bolady" deıdi ol.

Keıbireýler "Qytaıdyń bıtoın jáne basqa krıptovalútalardy elden qýýy Beıjińniń sandyq ıýandy shyǵarý josparyna baılanysty" degen pikirde.

Qazaqstannyń taǵy ne istegeni tıimdi?

Osyndaı múmkindik kezinde Qazaqstan krıpto álem úshin eń negizgi oıynshynyń birine aınalmaq.

Degenmen, damýshy elderdegi bıtkoın óndirisiniń qazba otynǵa táýeldi bolýy da pikirtalas týdyrýda. Ǵalamdyq klımat ózgerisi taqyryby kazba otyndar arqyly bıtoın óndirýge qysym jasap jatyr.

Mamyr aıynda Tesla kompanıasynyń bas dırektory Ilon Mask eger bıtkoın óndirisi taza energıaǵa aýyspasa, Tesla kólikterin satý úshin bıtkoın qabyldaýdy toqtatatynyn aıtty. Sodan keıin Mask óziniń tvıtterinde krıpto óndirisi taza energıany paıdalanýyn rastaǵannan keıin bıtkoın arqyly operasıalardy qaıta bastaıtynyn habarlady.

Qazaqstanda elektr energıasynyń 70 paıyzy kómirden, al 20 paıyzy tabıǵı gazdan alynady. Taza energıa kózderi energıamen jabdyqtaýdyń tek 1,4 paıyzyn quraıdy. Al, Qazaqstan bıligi 2050 jylǵa deıin eldiń 50% energıa óndirisi taza energıaǵa aýysatynyn aıtady.

Derekkózder: Kembrıdj ýnıversıtetiniń derekteri, CNBC.com, Newscientist.com jáne Bitcoinist.com