Qazaqstanda atom elektr stansıasyn (AES) salý máselesi kún tártibinde turǵan mańyzdy taqyryptardyń biri bolyp otyr. Bul jobaǵa qatysty ártúrli pikirler aıtylyp jatqany belgili. Osy oraıda, Qazaqstannyń eńbek sińirgen energetıgi, «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasynyń basqarýshy dırektory Jaqyp Haırýshev Qamshy.kz tilshisine bergen jaýabynda atom energetıkasy, naqtyraq aıtqanda, «Rosatom» kompanıasy usynyp otyrǵan VVER-1200 reaktorlary týraly kásibı baǵasyn berdi.
Onyń aıtýynsha, VVER-1200 – III+ býyndaǵy tehnologıaǵa negizdelgen qazirgi zamanǵy reaktorlardyń biri. Bul úlgidegi reaktorlar Belarýs, Majarstan, Mysyr, Túrkıa, Bangladesh jáne Qytaıda salynyp, paıdalanýǵa berilgen nemese qurylys satysynda tur. Haırýshev bul tehnologıany zamanaýı ári senimdi sheshim retinde sıpattaıdy.
Reaktor júıesi qos qabatty qorǵanys qurylymymen, pasıvti jáne belsendi qaýipsizdik júıelerimen jabdyqtalǵan. Sondaı-aq, ıadrolyq otyn balqý jaǵdaıynda ony ustap qalýǵa arnalǵan arnaıy «rasplav ustaǵysh» qurylǵysy qarastyrylǵan. Bul – yqtımal apattyq jaǵdaılarda qaýiptiń taralýyn shekteýge arnalǵan naqty ınjenerlik sheshimder.
VVER-1200 reaktorlary 9 baldyq jer silkinisine tótep bere alatyndaı eseptelgen. Sonymen qatar, joba barysynda sý tasqyny, qatty jel, klımattyq ózgerister sekildi tabıǵı faktorlar eskeriledi. Bul talaptar halyqaralyq tájirıbege jáne MAGATE standarttaryna saı júzege asady.
Haırýshevtiń málimetinshe, Qazaqstanda energetıka men qurylys salasynda belgili bir tájirıbe bar. Alaıda atom elektr stansıasy erekshe talaptar qoıatyn nysan bolǵandyqtan, munda arnaıy ınjenerlik daıyndyq, salqyndatý júıeleri, úzdiksiz elektrmen qamtý, jol, baılanys jáne qyzmet kórsetý ınfraqurylymy qajet bolady. Mundaı aýqymdy jobalar halyqaralyq EPC-kelisimsharttar aıasynda júzege asatyndyqtan, tehnıkalyq máseleler tek jergilikti emes, tehnologıa jetkizýshi tarappen birlesip sheshiledi.
Ol sondaı-aq, mundaı jobany júzege asyrý úshin tehnologıalyq qana emes, kadrlyq, ınstıtýsıonaldyq jáne basqarýshylyq jaǵynan da daıyndyq qajet ekenin atap ótti. Eger joba ulttyq múddeler men halyqaralyq qaýipsizdik talaptaryna saı júzege asyrylsa, Qazaqstan atom energetıkasyna qadam basýǵa daıyn dep esepteıdi.
Bıfat Eltaeva
