Ótken 3 aıda Reseı Federasıasy sońǵy 8 jylda bolyp kórmegen paıdaǵa keneldi – munaı-gaz satýdan elge $134,9 mlrd eksporttyq paıda tústi. Bul ótken toqsandaǵydan $19,8 mlrd-qa artyq, al 2020 jyldyń dál osyndaı kezeńimen salystyrǵanda 70%-ke kóp. Shıki munaıdy eksporttaýdan túsken valútalyq túsim ótken jylǵydan 1,5 esege, munaı ónimderin eksporttaýdan túsken túsim eki esege, "Gazpromnyń" osy toqsandaǵy tabysy ótken jylǵydan 152%-ke kóbeıgen. Kómirsýteginsiz eksport ótken toqsanmen salystyrǵanda 25%-ǵa ósken (Munaı ónimderi túsiminiń 2 ese kóbeıýine Qazaqstannyń da úlesi mol ekendigin baıqap otyrǵan bolarsyzdar).

Jaraıdy, hosh delik. Endi myna qyzyqty qarańyz. Qazynaǵa túsken osynshama mol qarjynyń syrtqa aǵylýy da 2014 jyldan bergi rekordtyq kórsetkishke jetken. Mysaly ekinshi toqsanmen salystyrǵanda úshinshi toqsanda qarjynyń jeke sektor arqyly syrtqa tasylyp áketilýi 6 ese ósip, $33,9 mlrd-ty quraǵan. Bul sońǵy 7 jyldaǵy rekordtyq kórsetkish. Jalpy osy jylda valútanyń syrtqa aǵylýy $69,5 mlrd bolypty. Bul da 2014 jyldan bergi rekordtyq kórsetkish, óıtkeni 2014 jyly ol $128,5 mlrd-ty qurapty.

Bul Ortalyq Bank (OB) esebindegi jarıa kórsetkishter ǵana. Odan basqa "kóleńkeli kapıtaldyń" da syrtqa aǵylýy kúsheıgen. Úshinshi toqsanda OB eseptik balansta "qateler men úńireıgen bos keńistikter" baıqapty, sony analız jasaǵanda onyń 2 toqsanmen salystyrǵanda 11 esege kóbeıgenin tapqan.

Osynsha mol tabystan Reseı halqy ne utty? Mysaly rúbl kúsheıdi me? Baǵa tústi me? Árıne, ondaı eshteńe baıqalmaǵan, ıaǵnı halyq muny sezgen de joq. Shilde-qyrkúıek aılarynda rúbl tek qana 0,5%-ke kúsheıgen. Óıtkeni qazba baılyqtan túsken tabysty durys bólýdiń ornyna Reseıde tek qana joǵaryda otyrǵan sheneýnikter men olıgarhtar ǵana baıı túsedi.

Kezinde Jon Makkeın bylaı depti: "Reseı degenimiz ózderin elmiz dep máımóńkeleıtin, shyndyǵynda bar bolǵany benzokolonka ǵana. Ol kleptokratıa, korrýpsıa. Olardyń ekonomıkasy shyndyǵynda tek munaı men gazǵa ǵana táýeldi".

Sondyqtan da Reseı sıaqty el bolmaýy úshin Germanıa kansleri Merkel endi 25 jylda klımattyq tepe-teńdikke jetemiz dep aıtqandaı, 25 jyl kútýdiń qajeti joq, Batys tezdetip RF munaı, gazynan bas tartýy kerek. Ol úshin sýtegini energıa kózi retinde paıdalanýda qolǵa alýǵa tıis.

"Túıeni jel shaıqasa eshkini aspannan izde" degen sóz bar. Reseıdegi jaǵdaı osyndaı bolsa endeshe Qazaqstandaǵy jaǵdaı budan da nashar, ony statısıkalyq málimetterge júginbeı-aq kúndelikti halyqtyń turmysynan da baıqaýǵa bolady – baǵalar ósimi toqtar emes, kún saıyn ósýde. Al azdy-kópti munaı satýdan túsken túsimderdiń qaıda ketip jatqanyn jaqynda jarıalanǵan "Pandora jáshigindegi" sheneýnikter aıqyn kórsetti.

Qudaı aqyryn bersin, tek táýelsizdikten aıyrylyp qalmasaq bolǵany.

Qýanysh Edilhantegi

Sholýshy