Ulttyq ónerimizdiń órisi taryldy. Onyń ornyna jalt-jult etip kóz qaryqtyrǵanymen, qańbaqtaı tamyrsyz jeńil dúnıelerge quldyq uryp, «táý etetinimiz» ótirik emes. Sondaı talǵamsyzdyqtyń bir ǵana orasan zor zardaby –  qazaq mádenıetiniń súbeli tulǵalarynyń kózi tirisinde-aq eshkimge kereksiz, eleýsiz qalýy. Kezinde qansha taǵdyry tálkekke túskenmen, Qurmanǵazy, Táttimbet, Birjan sal, Aqan seri, Muhıttardy alaqanǵa salyp álpeshtegen eli boldy. Al endi shynaıy ónerpazdar áýmeser áýenniń áláýláıimen tirisinde-aq «jerlenip» jatyr.

Ǵasyrlar qoınaýynan jetken asyl muramyzdyń bir parasy klasıkalyq ánderimiz bolsa, onyń eń bir qanat jaıǵan sıpatyn Arqa mektebi dástúrinen kóremiz. Osy mekteptiń Astanadaǵy eń bilikti ustazy, ǵalamat ánshisi Qaırat Baıbosynov bolsa, Almatydaǵy shoqtyqty ustaz, birtýma ánshi retinde Jolaman Qujımanovty aıtýǵa bolady. Jolaman Qujımanovtyń ónerdegi ózindik ereksheligimen qosa, baıyrǵy án aıtý máneri dástúriniń qaımaǵyn buzbaı jetkizýshi ekeni daý týǵyzbaıdy. Birneshe jyldardan beri shákirt tárbıeleýdiń sheberi bola tura, ol kisiniń jumyssyz júrgeni túsiniksiz jaıt. Qazirgi kezde daryn ıesin esiginen syǵalata bermeıtin mýzykalyq mekemelerdiń stýdentteri Jókeńdi izdep baryp, ánderin úırenýde. Múıizi qaraǵaıdaı, el-jurtqa jaqsy tanylyp úlgergen keıbir ánshilerdiń ózi án úırenip, tárbıesin alyp júrip, Jókeńniń eńbegin ataýǵa kelgende «qymsynatynyna» ózimiz de talaı kýá boldyq. Sodan, sirá, aspandaǵan ataq-dańqy alasaryp qalatyndaı-aq. Kúıbeń tirshiliktiń ózi-aq talantty jep qoıady, eń soraqysy – shyn ónerpazdy óner ortasynan alastatý arqyly bútin qazaq mádenıetine orny tolmas zıan keledi. Tek Jolaman Qujımanov qana emes, elimizdiń túkpir-túkpirinde qanshama daryndy ulttyq ónerdiń ókilderi eskerýsiz qalýda. Kónekózderdiń sarqytyn kórip, naǵyz halyqtyq naqyshty boıynda saqtaǵan, kemel bilimdi ánshi-kúıshi, jyrshy-termeshiler Astana men Almaty tárizdi ortalyqtarǵa shaqyrtylyp, ustazdyq qyzmetke jumyldyrylýy qajet. Álbette, ol úshin olar baspanamen qamtamasyz etilmese, jasy kelgen adamdardyń páter jaldap, kún baǵatyn jaǵdaıy joǵy beseneden belgili. Olardyń árqaısysynyń jeke úntaspalarynyń jaryq kórýi de sonshalyq memleketti shyǵynǵa batyra da qoımaıdy. Jastar oqý bitire salyp, artynsha sonda sabaq berip jatady. Ózderi áli izdenis ústinde júrgende, qaıtip olar shákirt tárbıeleıdi? Qazaqtyń ánderi men kúılerin ómirlerine serik etken, baspanasyz baz keshken jas tolqynnyń da bir bastaryna jeterlik másele shash-etekten. Jaqsy bastalǵan «Qazaqstan» ulttyq arnasyndaǵy «Saz-Tolǵaý» baǵdarlamasy da qazir burynǵylaryn qaıtalaýdan aspaı otyr. Áýelden ónerpazǵa keńde emes qazaqtyń myqtylary sarqylyp qalǵany ma? Nelikten qundy ónerimizdi quldyratyp, ulylarymyzdy ulyqtaı almaı otyrmyz? «Dıplomy joq», «kásibı emes», «ataǵy joq» dep shyn daryndardy kúresinge tastaı bergenimiz jón be? Onsyz da shoqtyqty tulǵalarymyzdyń qatary kún sanap sırep barady. Dombyrany «odna palka, dve strýny» dep biletin bılik bıshigin ustaǵandar Mádı, Qapezder qaıta tirilip kelse de «mýzykalyq bilimiń joq» dep qoǵamnan alastatyp jiberýi de ǵajap emes.

Fransıa búkil álemniń myqty ónerpazdaryna óz elinde jaǵdaı jasap, Parıjdi jahandyq óner ordasyna aınaldyrdy. Kúnshyǵys eli óziniń ulttyq dástúrin saqtaýshylardy memlekettik qamqorlyqqa alǵaly qaı zaman. Al biz áli kúnge deıin ózimizdiń saýsaqpen sanarlyq izdeýsiz, suraýsyz qalǵan kókiregi shejireli tulǵalarymyzdy «sanatqa qospaı» kelemiz.

Abdýlhamıt RAIYMBERGENOV, kúıshi, ónertanýshy:

–        Bizge Dáýletkereıdiń kúılerin jetkizýshi Naýshanyń óz oryndaýynda úntaspada birde-bir kúıi qalmapty. Bókeıhannyń urpaǵy, han tuqymy dep ádeıi joıǵan. Keshe ǵana dúnıeden ótken Murat Óskenbaev 300 kúı tartatyn, qazir sonyń on shaqtysy ǵana bar ma, joq pa, belgisiz. Ol kóptegen jyr aıtatyn, onysy múlde umyt boldy. Qap dep qalǵan tusymyz kóp. Mońǵolıanyń Baıan-Ólgeı aımaǵynan Óskemenge kelgen ataqty Kálek Qumaqaıuly degen aqsaqalymyz sybyzǵyda 100-den astam kúıler tartady. Bul – baǵa jetpes baılyǵymyzdy boıyna sińirgen tulǵa. Ol kisini elep-eskerip jatqan eshkim joq. Taǵy da sol jaqtan kelgen Qabykeı Aqmeruly esimdi kúıshi-sazger, óner zertteýshisin aıtar edim. Qabekeń Baıan-Ólgeıdegi qazaqtardyń ánderi men kúıleri týraly Zataevıchtiń eńbeginen kem túspeıtin eki úlken kitap jazǵan.

Jolaman QUJIMANOV, ánshi:

–        Muqaǵalıdyń «Aıagóz arý», «Sábı bolǵym keledi» óleńderine ǵajap án shyǵarǵan Tursynǵazy Rahımovtyń mádenıet ortalyqtarynda shákirt tárbıeleıtin jóni bar. Sonda sol kisimen deńgeıles Amangeldi Jikenov esimdi ánshiniń de qadirine jetpeı júrmiz. Jezqazǵanda repertýary óte baı ánshi Ǵalym Muhamedın aǵamyzdyń ómir boıy jınap-tergenin jastar boıyna sińirýi qajet. Kókshetaýdaǵy óner zertteýshi, jyrshy Jumabaı Esekeev, Qatımolla Berdiǵalıev, Saǵdat Rahmetolla, Rahymbek Noǵaıbaev, Naımanǵazy Saqpanbaev sıaqty aǵalardyń biletinin jazyp alý kerek. Qaraǵandydaǵy ánshiler Jaqsygeldi Kemalov, Meıirhan Adambekov, Erlan Qujımanov, Semeıdegi Meırambek Ahmetov, Baıanaýyldaǵy ánshi Erbol Aıtbaev tárizdi keremet ónerpazdar úlken sahnaǵa shyǵa almaı júrgen jaıy bar. Nebir myqty ánshiler ne daýystary taspaǵa jazylmaı, ne laıyqty iltıpat kórmeı ómirden ozýda. Jaqynda ǵana kóz jumǵan Keldenbaı Ólmesek ózi ǵana biletin qanshama dúnıeni ózimen birge alyp ketti. Jıenbaı jyraýdyń nemeresi, jyrshy-jyraý Bıdas Rústembekuly qazir Qarmaqshyda bala tárbıeleýde. Mańǵystaýdaǵy kúıshi Serjan Shákiratov, jyrshy Amandyq Kómekov degen azamattarǵa nazar aýdarylýy tıis.

Erlan TÓLEÝTAI, ónertanýshy:

–        Sońǵy kezde qazaq rýhanıatyna kóp paıdasy tıetin tulǵalar shettetilip qaldy. Buryn mundaı tulǵalar dáripteletin, olardyń pikir-kózqarastarymen sanasý bolatyn. Esimderi de dúrkin-dúrkin estiletin. Men aýyl jazýshylaryn aıtqym keledi. Aqadyrda Ómir Kárip degen myqty jazýshy bar. Jambyl oblysyndaǵy Qýandyq Sholaq esimdi jaqsy aqyndy kópshilik tanı bermeıdi. Semeıdegi Tynyshtyqbek Ábdikákimuly atty aqyn qazir estilmeı ketti. Soltústik Qazaqstanda turatyn Zarqyn Toıshybaı aǵamyz Reseı men Qytaıdyń muraǵattaryn qoparyp, Abylaı han týraly eki tomdyq eńbek jazypty.  Buǵan óz qaltasynan qarjy shyǵaryp, 30 jyl ýaqytyn jumsapty. «Ulttyq deńgeıde oılaıdy» dep qýǵyn kórgen kezi boldy onyń. Tarıhqa shynaıy mahabbaty bar adamdar kez kelgen kásibı tarıhshylardy jolda qaldyrady. Tatymy joq dúnıeler efırdi toltyrýda. Bir ózi bir ınstıtýtty isteıtin adamdar qańtarylyp bosqa jatyr. Atyraýlyq kúıshi Rysbek Ǵabdıevtiń qadirine jete almadyq. Fonogrammen shyǵatyn shala kúıshilerdi jer-kókke syıǵyzbaı maqtaǵanda, shyn ónerpazdar qandaı kúı keshpek?