«Júre berseń, kóre beresiń» degen ras eken. Jyldan jylǵa saıası mańyzy kemip bara jatqan qazaqstandaǵy saılaý júıesi myna Májilistegi oryntaq úshin talasta da biraz kúlkige ushyraıtyn túri bar. Kúletin jurttyń aldy kúlip te jatyr. Osy oraıda erinbegen sóz etip jatqan ánshi, sportshy myrzalardy qoıa turyp, solardyń tasasyna tyǵylǵan, memlekettik basqarý júıesinde kemi on jyldan artyq tájirıbesi bar «sańlaq» saıasatkerler týraly az-maz sóz qozǵasaq deımiz.
«Sańlaq» sózin ne sebepti tyrnaqshaǵa alǵanymyzdy ishińiz sezip otyrǵan bolar. Bul sóz qazaq tilinde «tańdaýly», «ádemi», «ozat» degen maǵynaǵa ıe. Saıasattaǵy sańlaqtyń jaıy belgili. Sańlaq saıasatker dep biz eldi uıytatyn aýzy dýaly, tushshymdy oı aıtatyn, ótkir tildi, aqyl, parasaty mol, tájirıbesi jetik memleket jáne qoǵam qaıratkerin aıtamyz. Ondaı jandar qazirgi saıasat sahnasynda jetip artylady. Ózimiz kúnde jerden alyp, jerge salyp júrgen bılik dálizinen de birnesheýin taba alasyz. Árıne, bıliktegi saıasatkerlerdiń barlyǵy birdeı elge jaǵa bermeýi múmkin. Deı turǵanmen, elge tanymal, qolynan is keledi deıtin azamattar az emes.
Myna saılaý sol bılik aınalasyndaǵy saıasatkerlerdiń osaldyǵyn taǵy bir pash etkendeı. Oǵan kúni keshegi «Nur Otan» partıasynyń áıgili tizimi sebep bolyp otyr. Ár saılaý saıyn bir «jańalyq» shyǵaratyn bizdiń bılik bul joly saıası báıgege sahna juldyzdary men sport serkelerin qosyp otyr. 127 adamnan turatyn tizimde jalpy sany onǵa jetpese de sol juldyzdardyń dańǵazasy qalǵan 120 kandıdatty tasada qaldyryp otyr. Tasada qaldyrdy degenimiz jaı. Qaıta aldyńǵy «planǵa» juldyzdardy shyǵarýǵa sol tizim avtorlarynyń ózderi múddeli sıaqty. Jıyrma jyl boıy aıtylyp kele jatqan «álaýlaıdy» qaıtalaýǵa uıalyp, áýbastan oılastyrylǵan josparǵa keledi bul quıtyrqylyq. Áıtpese, álgi tizimniń ishinde qarapaıym aýyldan respýblıkalyq deńgeıdegi laýazymdarǵa deıin atqarǵan tájirıbeli sheneýnikter jetip artylady.
«Nur Otannyń» ortalyq apparatynda qyzmet etetin jigitterdiń biri jaqynda osyǵan oraı áleýmettik jelide «túsinik» berip, bas partıanyń tizimin ózinshe «tápsirledi».
Ol jigittiń «Kez kelgen partıa halyqtyń daýsyna ıe bolý úshin túrli saıası tehnologıany paıdalanady. «Nur Otan» halyqqa, ásirese jastarǵa keńinen tanymal estrada men sport juldyzdaryn tartqan eken. Óz basym vırtýaldy elektorat, vırtýaldy úgit-nasıhat máselesine kóńil bólip júrgendikten, atalǵan azamattardyń ınternettegi qoldaýshylaryn qarap shyqtym. Zertteý obektisi retinde bir ǵana ınstagramdaǵy akkaýnttary alyndy. Qaırat Nurtas – 883 myń, Janar Duǵalova – 760 myń, Gennadıı Golovkın – 571 myń, Serik Sápıev – 133 myń, Ilá Ilın – 268 myń jazylýshyǵa ıe. Bul atalǵan bestiktiń depýtat bolady degendi emes, 2 mıllıon 615 myń adam saılaý týraly jáne «Nur Otan» partıasynyń saılaýaldy jumystarynan habardar bolady degendi bildirse kerek», - degeninen uqqanymyz, bas partıa bul juldyzdardy jarnama úshin ǵana paıdalanyp otyr. «Dushpannan túk tartsań da – paıda» degendeı, «Nur Otan» ánshiler men sportshylardyń áleýmettik jelidegi fanattarynyń arqasynda eki jep bıge shyqpaq eken. Bylaı qarasań, bári zańdy. Óz jankúıeri joqtar bireýdikin paıdalanbaǵanda qaıtedi?
Osy jerde jas saıasattanýshy bılik partıasynyń bar kartasyn ashyp qoıǵan joq pa? Iaǵnı, «Kandıdat – úmitker. Ol mandat ıesi emes» deı otyryp, sahna juldyzdaryn tek saılaýaldy úgit jumystarynyń kórnekiligi úshin ǵana paıdalanbaq nıetterin bildirip qoımady ma? Eger, shynymen solaı bolyp jatsa, oǵan Duǵalova daý aıtyp, Nurtastyń taýy shaǵylar dep oılamaımyz. Biraq, súıikti ánshilerin bılik minberinen kóremiz dep úmittengen qanshama jankúıerdi (partıa úshin – elektoratty) qaıda qoıamyz? Joǵaryda aıtylǵan ınstagram qoldanýshylary erteńgi saılaýda sol ánshiler úshin daýys bermeı me?
Osy qalaımaqannan anyq uqqanymyz, myna juldyzdar saıası naýqannyń sándik quraly bolyp otyr. Buǵan deıin de solaı bolǵan. Tek, qoldaný tásilderi sál basqasha edi. Partıalar men kandıdattar el-eldi aralap, halyqpen kezdesýler ótkizgende ol jıyndar shaǵyn konsertsiz uıymdastyrylmaıtyn. Árbir úgit-nasıhat tobymen birneshe ánshi erip júretin. Onda da ataq-dańqyna, bıliktegilerge jaqyndyǵyna qaraı toptalatyn. Roza Rymbaeva bastaǵan tańdaýly ánshiler bılik partıasynyń úgit jumysyna kórik berse, Kenjeǵalı Myrjyqbaı, Shámil Ábiltaı syndy aǵalarymyzdy kezinde «Aqjoldyń» aınalasynan kóretinbiz. Bul joly bılik sol dástúrdi bar bolǵany, qazir sánge aınalǵan termınmen atar bolsaq, az-maz «optımızasıalaǵan». Onsyz da bas partıanyń shashbaýyn kóterip, is-saparǵa shyǵady, óńeshin jyrtyp án aıtady. Aqyry, saılaýǵa deıin birge júretin bolǵan soń ánshilerdi de saılaý tizimine engize salǵan. Al, naq parlamentke baratyn saqa saıasatkerler, sahna syrtynan baqylaýshynyń rólin ǵana atqarmaq. Áńgimemizdiń basyndaǵy «Sańlaq» sózin olarǵa qımaı otyrǵanymyz da sodan.
Jomart Abdollauly
