جازيرا بايىربەكوۆا وتاندىق باعدارلامالاردىڭ بىرىندە باسىنان وتكەن قيىندىقتارى تۋرالى ايتىپ بەردى.  ونەر الەمىنە كەلگەنگە دەيىن ءتۇرلى قيىندىق كەشكەن جازيرا جاقسى ومىرگە وڭاي جەتپەگەنىن ايتىپ، ەشكىمگە اشىلماعان سىرلارىمەن ءبولىستى. اۋىلداعى ەڭ قاتال ەنەگە كەلىن بولعان جازيرا وتكەن ومىردەگى حيكايالارىن ايتىپ وتىرىپ، كوزىنە جاس الدى.  بۇل تۋرالى 31 ارنانىڭ “ۇيات ەمەس” باعدارلاماسىندا ايتىلدى.

انشىگە ەنەسى قاتاڭدىق تانىتقان ەكەن. جولداسىنا ءسوز قايتارۋعا تىيىم سالىپ، ۇلكەندەردىڭ بەتىنە تىك قاراماۋعا ۇيرەتكەن. جازيرانىڭ وسىنداي ساتتەردە رەنجىپ، تاماق ىشپەي وتىرىپ قالاتىن كەزدەرى دە بولىپتى.

“مەن كەلگەندە ۇلان-اسىر توي جاسادى دەپ ايتا المايمىن. وزدەرى مەنى كورىپ، اڭ-تاڭ بولىپ قالدى. ەنەم ماڭدايىمنان ءسۇيىپ، ۇيگە كىرگىزدى. جانبولاتتىڭ اناسى –  سول كەزدەگى اۋىلداعى ەڭ قاتال ەنە بولاتىن. ول كىسىنىڭ قاتالدىعى مەنى كادىمگىدەي وزگەرتتى. مىسالى، جولداسىما قارسى سويلەۋگە، ۇلكەندەردىڭ بەتىنە تىك قاراۋعا تىيىم سالدى. ايتا بەرەتىن بولسام، مۇنداي جاعدايلار وتە كوپ. ەڭ باسىندا جىلاپ قالىپ، تاماق ىشپەي وتىرىپ الاتىن كەزدەرىم بولعان. ارينە، سىيلاسقان ساتتەرىمىز دە جەتەرلىك.

ءقازىر ويلاپ قاراسام، سول كەزدەگى قىلىقتارىم ۇرىسۋعا لايىق ەمەس. ءبىراق، زاماننىڭ قيىن ەكەنىن ەسكەرىپ، ەنەم مەنى شيراتقىسى كەلگەن سياقتى. ساربازداردى تاربيەلەگەندەي قينادى. سيىر ساۋدىم دەپ وتىرىك ايتپايمىن. ونى ەنەم ءوزى ساۋدى. العاش كەلىن بولىپ تۇسكەنىمدە تاڭعى 6-7-دە تۇرىپ، شاي دايىندايمىن. شايدان سوڭ، توسەك جينايمىن. كەيىن اس ۇيگە قايتىپ كەلىپ، تۇسكى اس ازىرلەيمىن. اراسىندا كىر جۋامىن. سول مەزەتتە ءبىر ۇيدە 20 ادام تۇردىق”، – دەيدى جازيرا بايىربەكوۆا.

– ءبىزدىڭ جۋرناليستەر سەن كەلىن بولىپ تۇسكەن اۋىلعا بارۋعا دايىن بولدى. ءبىراق سەن ءتۇسىرىلىم جاساۋعا رۇقسات بەرمەدىڭ. قارسى بولىپسىڭ. بۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ الدە ءۇيىڭدى كورسەتۋگە ۇيالدىڭ با؟

– جانبولات ولارعا جۋرناليستەردى جىبەرىپ، “ءبىر نارسە ايت” دەۋگە نامىستانعان شىعار. سەبەبى، ول جاقتا كەلىن تۋرالى اڭگىمە ايتۋ – ۇيات نارسە. ءبىر شەتىنەن، ولاردىڭ ۋاقىتىن الۋعا ىڭعايىسسىزدانامىن. اس بەرۋگە بارعاننىڭ وزىندە دە جۇمىستان قالىپ، بىزگە الاڭدايدى. ءبىز وسىنىڭ بارلىعىن كورىپ، تەزىرەك كەتىپ قالۋعا تىرىسامىز. سول سەبەپتى، ولاردىڭ بۇل جولى دا ۋاقىتىن العىم كەلمەدى.

– ومىرىڭدەگى ەڭ قيىن ساتتەر تۋرالى ايتىپ بەرشى.

– 20 جىلدىق تاريحى بار جۇبايلاردا قيىندىق بولاتىنى ءسوزسىز. ءبىراق، شىن كوڭىلىممەن، جان-تانىممەن بەرىلىپ كەتەم، اجىراسامىن دەگەن ساتتەر بولعان ەمەس. اراسىندا تەك بەرگى جاعىممەن عانا رەنجيتىنمىن. بازاردا ازىق-تۇلىك ساتقان كەزدەرىم دە بولدى. مەن عانا ەمەس، ابىسىندارىم دا ساتتى. ولار نە ىستەسە، مەن سونى قايتالايتىنمىن. ابىسىندارىمنان ەرەكشەلەنىپ، “مەن ىستەمەيمىن” دەپ وتىرىپ العان ساتتەرىم بولعان ەمەس. ءالى كۇنگە دەيىن اۋىلعا بارسام، ابىسىندارىمنىڭ ورتاسىنا كىرىپ كەتەمىن. “مەن قوناقپىن” دەپ تورگە شىعىپ المايمىن.

– الماتىعا قاشان ورالدىڭدار؟

– ارالدا ساۋدادان وزگە جۇمىس جوق. ءبىراق، مەنىڭ قولىمنان ساۋدا جاساۋ كەلمەيتىن ەدى. ءۇي شارۋاسىمەن عانا اينالىسساڭ، بىرەۋدىڭ نانىن جەپ وتىرعانداي بولاسىڭ. ونىڭ ۇستىنە، ءبىزدىڭ ۇيدە ۇلكەندەردىڭ ايتقانى – زاڭ. ءبىر كۇنى قايىن اعام مەن ەنەم بىزگە مال باقتىرۋ تۋرالى اقىلداسىپ وتىر ەكەن. وسى ساتتە مال باعۋعا دايىن بولدىم. الايدا مۇنىڭ رەتى كەلمەي، جانبولات الماتىعا قايىن اعامنىڭ ءۇيىن سالۋعا كەتتى. قوناقتان ءسال كەشتەۋ كەلگەنىم ءۇشىن ەنەم ۇرىسىپ، ەكى اي وتكەن سوڭ، مەن دە الماتىعا كەتىپ قالدىم. جانبولاتقا بۇدان بىلاي ارالعا بارمايتىنىمدى ايتتىم. ارتىمنان ەنەم كەلىپ، اق باتاسىن بەردى.

– الماتىعا كەلگەن سوڭ، جاعدايلارىڭ قالاي وزگەردى؟

– بىزدە جەيتىن تاماق تاپپاي قالعان كەزدەر بولدى. سۇيىق ماي بولسا، ازىق-تۇلىك جوق بولاتىن ەدى. قارنىمىز اشىپ ءجۇرىپ تۋعان اپكەمنىڭ ۇيىنە قوناققا باردىق. اپكەم اسپاز بولىپ جۇمىس ىستەيدى. داستارحاندى جايناتىپ قويىپتى. قارنىمىزدى تويدىرىپ العان سوڭ، قايتايىق دەسەك، جولعا اقشامىز جوق. اپكەم نەشەتۇرلى جەمىس-جيدەك پەن دارۋمەن بەرىپ جاتىر. ءبىراق، ودان وسى ساتتە اقشا سۇراي المادىم. سەبەبى، بالا كۇنىمەن وتە نامىسشىل ەدىم. قينالىپ جۇرگەنىمدى ەشكىمگە كورسەتكىم كەلمەيتىن. امالسىز اقشامىز جوق بولسا دا، اۆتوبۋسقا وتىرىپ الدىق. كوندۋكتورعا اقشامىز جوق ەكەنىن ايتىپ، قاتتى جالىندىق. ءبىراق، ول ءبىزدى جولدىڭ ورتاسىنان ءتۇسىرىپ كەتتى. دالادا جاڭبىر جاۋىپ تۇر، مەنىڭ اياعىم اۋىر. ونىڭ ۇستىنە، اياق كيىمىمىز دە ناشارلاۋ. جىلاپ جىبەرگەن ەدىم، جانبولات “كورەسىڭ، ەرتەڭ بارلىعى كۇشتى بولادى” دەپ سەندىردى.

– جانبولاتقا كۇيەۋگە شىققانىڭا وكىنگەن ساتتەر بولدى ما؟

– جانبولاتقا تۇرمىسقا شىققانىما وكىنگەن ساتتەرىم بولعان ەمەس. ءبىراق، بىزدە بارلىعى كەرەمەت بولدى دەپ ايتپايمىن. تۇرمىسقا شىقپاي تۇرىپ، ءوز باقىتىمدى وسى جانبولاتپەن بىرگە ءجۇرىپ تاباتىنىما سەنىمدى ەدىم. الدىمىزدا كوپتەگەن قيىندىقتىڭ بولاتىنىن دا سەزدىم. الماتىعا كەلگەن سوڭ، مەن باراحولكا بازارىندا اياق كيىم ساتتىم. جانبولات قايىن اعاسىنىڭ ءۇيىن سالۋعا كومەكتەستى. وسى كەزدە ەنەم كەلىپ، مەنى جانبولاتتىڭ قايىن اعاسىنىڭ سالىنىپ جاتقان ۇيىنە قاراۋىل ەتىپ ورنالاستىردى. سول جەردە تۇرىپ، ەكەۋىمىز جەمىس-جيدەك ساتتىق. ارتىنشا ونەرگە بەت بۇرۋ تۋرالى ويلاندىم. اقشا جيناپ، قاجەت اپپاراتۋرا ساتىپ الدىق. مەيرامحانادا ءان سالىپ، كۇنىنە 2 000 تەڭگە الدىق.

سوندا ءبىز جۇمىس ىستەيتىن مەيرامحانالارعا شاھيزادا، سايات، اقبوتا سىندى تانىمال جۇلدىزدار كەلىپ ءان ايتىپ كەتەتىن. ءبىر كۇنى جانبولاتقا ساحناعا شىعۋدى ۇسىندىم. ول، “الدىمەن، ءۇي الايىق” دەدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ ءبىر بولمەلى پاتەر ساتىپ الدىق. ول كەزدە قۇنى – 5 000 دوللار. تاعى دا ساحناعا شىقپاق بولىپ ەدىم، جانبولات “ەكى بولمەلى پاتەر الىپ الايىق” دەدى. بۇل جولى كونبەدىم. ستۋدياعا بارىپ، تۋعان اعام ەربول بايىربەكوۆتىڭ ءانىن جازدىردىم. ءانىمنىڭ راديودان بەرىلىپ جۇرگەنىن جانبولات ءبىلىپ قويدى. كەيىن بۇل انگە دەگەن سۇرانىس ارتا ءتۇستى. وسى ورايدا، جانبولاتقا بەينەبايان تۇسىرگىم كەلەتىنىن ايتتىم. ول ۇندەمەدى. ەكەۋىمىز تۇسىرەيىك دەپ ۇسىنىس تاستاعان ەدىم، ءسوزىمدى قۇپتاي ءتۇستى.

– جانبولاتتىڭ سىزگە قول كوتەرگەن كەزدەرى بولدى ما؟

– بۇرىنعى زاماندا ايەلدى ۇرۋ – ساندە بولدى. وتىرىك ايتپايمىن. مەن تاياق جەدىم. ءبىراق كوپ ەمەس. شامامەن ەكى-ۇش رەت. سول تاياققا لايىق بولدىم دەسەم دە بولادى. سەبەبى، مەن وتە ەركە، ەشكىم بەتىمنەن قاقپاي وسىرگەن قىز بولاتىنمىن. جولداسىما قارسى سويلەيمىن دەپ تاياق جەدىم. تىلىمنەن تاپتىم. ءقازىر ول ءتىلدى قالاي جايعاستىرۋ كەرەكتىگىن بىلەمىن. مۇنى ءقازىر اجىراسۋلار كوبەيىپ كەتكەن سوڭ، اشىق تۇردە ايتىپ وتىرمىن. كۇيەۋىنەن ءبىر رەت تاياق جەگەن كەلىنشەكتەر الدى-ارتىنا قاراماي، بىردەن اجىراسىپ كەتىپ جاتىر. ءبىراق، وتباسى بولعان سوڭ، ءومىردىڭ ىستىق-سۋىعى قاتار جۇرەدى. بۇل سوققىعا شىداپ جۇرە بەرۋ كەرەك دەگەن دە ءسوز ەمەس.

– تاياق جەگەن سوڭ، قالاي تاتۋلاساسىڭدار؟

– ۇندەمەي جۇرە بەرەمىن. ءوزى كەلىپ بەتىمنەن سۇيەدى. مەن ۇمىتشاقپىن. مىسالى، تاڭەرتەڭ رەنجىسىپ قالساق، ءبىراز ۋاقىت سويلەسپەي قويعىم كەلەدى. ارتىنشا مۇنى ۇمىتىپ، ءوزىم ءبىرىنشى سويلەپ كەتەمىن. ول دا ۇرىسپاعان سەكىلدى جاۋاپ قايىرىپ كەتە بەرەدى.