ەي، اللا ەلشىسىنىڭ حاليفاسى! مەن

پايعامبارىمىزدىڭ: “ءمۇميننىڭ ەڭ قايىرلى ءىسى – اللا

جولىنداعى جيھادى”– دەگەنىن ەستىگەن ەدىم. مەن دە ولە-

ولگەنشە اللا جولىندا جانىمدى پيدا ەتكىم كەلەدى”.

(ءبىلال حاباشي)

پايعامبارىمىزعا العاش يمان ەتكەن باقىتتىلاردىڭ ءبىرى. يسلامنىڭ العاشقى ازانشىسى. يسلام تاريحىندا ونىڭ وشپەس ورنى بار. ءتۇپ تەگى ەفيوپيالىق ءبىلال يسلام شۋاعى شارتاراپقا نۇرىن شاشا باستاعان شاقتا ءۇماييا يبن ءحالافتىڭ باسىبايلى ق ۇلى ەدى. دىنگە شاقىرۋ جاسىرىن ءجۇرىپ جاتقان كەزدە يسلامدى قابىلداپ، ءار ءتۇرلى ازاپقا دۋشار بولعان العاشقى ساحابالاردىڭ ءبىرى. يسلامنىڭ العاش پايدا بولعان كەزەڭىندە وزدەرىنىڭ تەكتىلىگى مەن مۇشرىك قوعامىنداعى بەدەلىنە مارقايىپ، يسلامنان باس تارتقاندار قاراڭعىلىقتا قالسا، ءبىلال حاباشي اتالىپ كەتكەن ءبىلال يبن ءراۋاح دارمەنسىزدىگىنە قاراماستان، يسلامدى قابىلداپ شىركتەن قۇتىلدى.

ءۇماييا يبن ءحالاف ق ۇلىنىڭ يسلامدى قابىلداعانىن ەستىگەندە، توبەسىنە مۇزداي سۋ قۇيىلعانداي بولدى. ول كەزدە قوجايىنىنىڭ رۇقساتىنسىز قۇلدىڭ باسقا سەنىمدى قابىلداۋى كەشىرىلمەس كۇنا ەدى. ءۇماييا ءبىلالدى العان بەتىنەن قايتارۋ ءۇشىن كورسەتپەگەندى كورسەتتى. كۇننىڭ تاس توبەگە جەتىپ، ارابستان ءشولىنىڭ مي قايناتار اپتاپ ىستىعىندا ءبىلالدى قارىپ تۇسەر قۇمنىڭ ۇستىنە جاتقىزىپ، كەۋدەسىنە ءزىل باتپان تاس قويىپ: “مۇحاممەدكە ءتىل تيگىز. لات پەن ۋززاعا يمان كەلتىر. ولاردى مويىنداعانعا دەيىن وسى ازاپتى تارتقانىڭ تارتقان”، – دەدى اشۋعا بۋلىققان قوجايىنى.

ءبىلالدىڭ ىستىق قۇمدا ارقاسى وتتاي جانىپ، كەۋدەسى اپتاپقا شىجعىرىلىپ، دەمى تارىلسا دا، “اللاۋ احاد! اللاۋ احاد!” (اللا ءبىر) دەۋمەن بولدى. مۇشرىكتەر نەشە كۇن بويى سول جازانى قولداندى. كۇندىز شاقىرايعان كۇنگە قاقتاسا، كەشقۇرىم موينىنا ءجىپ بايلاپ، بالا-شاعاعا يتشە جەتەكتەتىپ، مەككەنىڭ كوشە-كوشە، توبە-توبەسىن ارالاتقىزاتىن. ازاپتىڭ قىل ارقانىن ءبىلالدىڭ قىلبىراۋىنا سالعان سايىن، ونىڭ يمانى دا ارتا ءتۇستى. قانشاما قورقىتىپ، جەكىرىپ، ۇرىپ-سوققاندارىنا قاراماستان، ءبارىبىر “احاد! احاد!” دەۋمەن بولدى. ازاپتىڭ اۋىرلىعىنا جۇرەكتەرى شىداماعان مۇشرىكتەر تاڭىرلەرىن ءبىر اۋىز سوزبەن-اق ماقتاپ بەرسە، ونى ازات ەتۋگە كوندى. ولار ءۇشىن ءبىر ءسوزدىڭ ءوزى تاڭىرلەرىنىڭ ۇلىقتىعىن قورعاۋعا جەتەرلىك ەدى. قۇرايىشتار قۇلدارىنىڭ تابان تىرەپ قاسارىسۋىن توقتاتا الماي ماسقارا بولعاندارىن مويىنداعىلارى كەلمەدى. الايدا ءبىلال شىن جۇرەكتى ءبىر جۇرەك دەپ بىلگەندىكتەن، ءارى يمانىن، ءارى جانىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن

بۇل ءبىر اۋىز ءسوزدى ايتا سالۋىنا بولار ەدى، ءبىراق ونىڭ ءوزىن ايتپاي يمانىن ءبۇتىن قورعاپ، ساقتاپ قالدى. “احادتى” ايتۋدان باس تارتپادى.

ءتۇن قاراڭعىلىعىن جامىلىپ كەلگەن مۇشرىكتەر: “ەرتەڭ تاڭىرلەرىمىز جايلى جاقسى سوزدەر ايت. راببىم لات پەن ۋززا دەسەڭ سەنى بوساتامىز. سەنى قيناۋدان شارشادىق. ءبىز سەنى ەمەس، سەن ءبىزدى زارەزاپ قىلدىڭ”، – دەپ كوندىرگىسى كەلدى. ءبىلال ايتقانىنان قايتپادى. قانشا قىستاسا دا ءبىلالدىڭ كونەتىن ءتۇرى جوق. قوجايىنى ءۇماييا دا كۇندەلىكتى ازاپتاۋىن توقتاتپادى.

وسىنداي كۇندەردىڭ بىرىندە سول ماڭنان ءوتىپ بارا جاتقان حازىرەت ءابۋ باكىر ءۇمايياعا:“راببىم – اللا” دەگەنىنە بولا بايعۇستى ولتىرەسىڭدەر مە؟» – دەدى. سودان سوڭ ءابۋ باكىر:

– قۇنىنان دا ارتىق اقشا تولەيىن، ونى بوسات، – دەدى.

بۇل ۇسىنىستى ەستىگەن ءۇماييا قۋانىپ كەتتى. ويتكەنى، ونىڭ رايىنان قايتپاسىنا ابدەن كوزى جەتىپ شارشاعاندى. اقشا دەگەندە قۇلقىنى تويماس ساۋداگەر ونى ءولتىرىپ قۇتىلعاننان، تىرىدەي قۇتىلۋدىڭ پايدالى ەكەنىن ءتۇسىندى. وسىلايشا يمان جولىندا ۇلكەن تاباندىلىق كورسەتكەن ءبىلال ەركىندىككە قاۋىشىپ، شىنايى جارتۋشىسىنا قۇلشىلىق ەتۋگە اسىقتى. ازات ەتىلگەن دىندەس باۋىرىن ءابۋ باكىر پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.ۋ.) جانىنا ەرتىپ اپارادى. ونىڭ مۇسىلماندار قاتارىنا قوسىلۋى ۇلكەن قۋانىش بولدى.

ءبىلال حاباشي كەيىن باسقا دا ساحابالار سياقتى ءماديناعا ھيجرەت ەتتى. ساعد يبن ءحايسامانىڭ ۇيىندە قوناق بولدى. مۇھاجيرلەر مەن انسارلار اراسىندا باۋىرلاستىق جاسالعان كەزدە، ءبىلال حاباشي ابدۋللاھ يبن ابدۋرراحمانمەن ءتوس قاعىسادى. بۇل باۋىرلاستىق ءومىر بويى جالعاستى. حازىرەت وماردىڭ تۇسىندا سيريادا بولعان كەزىندە وزىنە تاعايىندالعان ايلىقتىڭ جارتىسىن باۋىرىنا جىبەرىپ وتىردى.

پايعامبارىمىز ساحابالارىمەن مۇسىلمانداردى نامازعا قالاي شاقىرساق ەكەن دەپ كوپ كەڭەستى. سوڭىندا بىرنەشە ساحابانىڭ كورگەن تۇسىنەن كەيىن قازىرگى ايتىلىپ جۇرگەن ازان ءبىراۋىزدان قابىلداندى. بۇل قاسيەتتى مىندەت ەڭ العاش حازىرەت ءبىلالعا تابىستالدى. وسىدان كەيىن ءبىلال تاماشا جۋان قوڭىر داۋسىمەن كۇنىنە بەس رەت مۇسىلمانداردى نامازعا شاقىراتىن بولدى. اللا ەلشىسىنىڭ كوزى تىرىسىندە ازاندى العاشقى كۇننەن باستاپ سوڭعى كۇنگە دەيىن تەك قانا ءبىلال وقىدى. ءبىلالدىڭ دۇنيەدە ەڭ جاقسى كورگەنى اللا ەلشىسىنىڭ (س.ا.ۋ.): “ۋا، ءبىلال! ازان شاقىرىپ ءبىر سەيىلتشى”– دەۋى بولاتىن.

ارداقتى ەلشى (س.ا.ۋ.) ءبىلال ءحاباشيدى جاقسى كورگەندىكتەن: “ازانشىلاردىڭ مىرزاسى ءبىلال قانداي باقىتتى” وعان قوسا “ءساييدۋل-مۋاززينين” (ازانشىلاردىڭ مىرزاسى) – دەيتىن.

پايعامبارىمىزدىڭ وعان ازان شاقىرۋ مىندەتىن جۇكتەۋى يسلام دۇشپاندارىنىڭ زىعىردانىن قايناتىپ، جىنىنا ءتيدى. ويتكەنى اۋەل باستا قۇلدارى بولعان قايداعى بىرەۋدىڭ ەندى كەلىپ قۇلاق تۇبىنەن اللانىڭ اتىن جار سالعانىن قابىلداي المادى. مەككە الىنعاننان كەيىن ءبىلالدىڭ قاعبادا ازان شاقىرعانىن كورە الماعان ازۋلى دۇشپاندار: “مۇحاممەد ازان شاقىرۋ ءۇشىن

مىنا قارا قارعادان باسقا ءجونى ءتۇزۋ ادام تاپپادى ما؟”– دەپ كەلەمەجدەۋمەن بولدى. ءالسىز، دارمەنسىز باسىبايلىلاردىڭ يسلامنىڭ ارقاسىندا مۇنشاما ءوسىپ، اينالاسىنداعىلارعا سىيلى بولۋىن كورە المادى. ءتىپتى پايعامبارىمىزعا (س.ا.ۋ.) كەلىپ: “مىنا ءبىلال سياقتى ەشكىمى جوق پاقىرلاردى قاسىڭنان قۋساڭ عانا ساعان يمان كەلتىرەمىز. بۇلارمەن ءبىز بىردەي بولا المايمىز”، – دەپ تاكاپپارلاندى.

يسلام دۇشپاندارى ءبىلالدى سيراعىنان اسىپ، ءۇيىتىپ جەيتىندەي جەك كورسە دە، ول ولاردىڭ بۇل پاسىق قىلىقتارىن شىبىن شاققان قۇرلى كورمەدى. ويتكەنى، ول اللا ەلشىسىنىڭ (س.ا.ۋ.) جىلى لەبىزى مەن سۇيىسپەنشىلىگىنە، جوعارى ماراپاتتارىنا يە بولعان ەدى. ونىڭ بۇكىل ارمان-تىلەگى دە وسى. يمان نۇرى بويىنا قۋات، پايعامبارىمىزدىڭ سۇيىسپەنشىلىگى باقىت قاينارى بولدى. عالامنىڭ راقىم نۇرىمەن (س.ا.ۋ.) بىرگە بۇكىل قيىندىقتاردى بولىسۋگە شىن ىقىلاسىمەن كوندى. ماتەريالدىق جاعىنان ءماز ەمەس ەدى. نەشەمە كۇن اللا ەلشىسىمەن بىرگە اس-سۋسىز قالدى. الايدا رۋحى توق، كوڭىلى شات-شادىمان. شاقىرعان ءار ازانى رۋحىنا ءلاززات قۇيىپ، جۇرەگىنە قۋانىش سىيلادى.

حازىرەت ءبىلال پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.ۋ.) ماقتاۋى مەن ماراپاتىنا قانشاما رەت يە بولسا دا مارقايىپ كەتپەيتىن. ۇنەمى كىشىپەيىلدىگىن ساقتادى. ول: “مەن بار بولعانى جاي ءبىر ءحاباشيمىن (ەفيوپيالىق). كەشە عانا قۇل ەدىم”، – دەيتىن. حازىرەت ومار: “ مىرزامىزدى ءابۋ باكىر مىرزا ازات ەتتى” دەپ حازىرەت ءبىلالدى – “مىرزامىز” دەيتىن.

مۇسىلمان قاۋىمنىڭ العاشقى ازانشىسى ءبىلالدىڭ پايعامبارلار ءسارۋارى مۇحاممەدكە (س.ا.ۋ.) دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. يسلامدى قابىلداعاننان كەيىن ءبىر ساتكە دە قاسىنان اجىرامايتىن.

ەكى دۇنيەنىڭ سۇلتانى مۇحاممەد (س.ا.ۋ.) اقىرەتكە اتتانعاندا، كوپتەگەن ساحابالار سياقتى قايعىرىپ ءمادينادا قالا المادى. اللا ەلشىسىنىڭ كەتۋى جۇرەگىنە جارقىراپ شۋاعىن توگىپ، ءومىردىڭ قاينارى كۇننىڭ سونۋىنەن دە اۋىر ءتيدى. ويتكەنى، ءمادينانىڭ ءار تاسى مەن توپىراعى ونىڭ ەسىنە اللا ەلشىسىن تۇسىرەتىن. سول تۇستاعى حاليفا حازىرەت ءابۋ باكىردەن ءبىلال باسقا جاققا كەتۋگە رۇقسات سۇرادى. ءابۋ باكىرگە بارىپ:

– ەي، اللا ەلشىسىنىڭ حاليفاسى! مەن پايعامبارىمىزدىڭ: “ءمۇميننىڭ ەڭ قايىرلى ءىسى – اللا جولىنداعى جيھادى” – دەگەنىن ەستىگەن ەدىم. مەن دە ولە-ولگەنشە اللا جولىندا جانىمدى پيدا ەتكىم كەلەدى، – دەدى. ءابۋ باكىر:

– و، ءبىلال! بىزگە كىم ازان شاقىرادى؟ – دەگەندە ءبىلال (ر.ا.) كوز جاسىنا ەرىك بەرىپ:

– مەن اللا ەلشىسىنەن كەيىن ەشكىمگە ازان شاقىرا المايمىن، – دەدى.

ءبىلالدىڭ الىسقا كەتكەنىن قالاماي، قانشا جىبەرمەۋگە تىرىسسا دا حازىرەت ءبىلال:

– ۋا، ءابۋ باكىر، راس، سەن مەنى قۇلدىقتان قۇتقاردىڭ. ەگەر مەنى ءوزىڭ ءۇشىن ازات ەتكەن بولساڭ، وندا الىپ قال. ال، ەگەر اللانىڭ رازىلىعىن كوزدەپ ساتىپ العان بولساڭ، ەركىمە جىبەر، – دەدى.

ءابۋ باكىر (ر.ا.) رۇقسات بەرگەن سوڭ ءبىلال حاباشي شامعا بارىپ، يسلام تۋىن كوككە كوتەرىپ، بىرنەشە سوعىسقا قاتىستى. شامدا جۇرگەن كەزىندە ءبىر ءتۇس كورىپ، ءماديناعا كەلدى. پايعامبارىمىزدىڭ ءقابىرىنىڭ قاسىندا حازىرەت حاسان مەن حۇسەيندى كەزدەستىرىپ، اللانىڭ سۇيىكتى ەلشىسىمەن (س.ا.ۋ.) بىرگە وتكىزگەن ءتاتتى كۇندەردى ەسكە الدى. الەمدەردىڭ پاديشاسى (س.ا.ۋ.) دۇنيەدەن وزعاننانسوڭ، ءمادينادا ازان شاقىرماعان ەدى. عالامنىڭ راقىم نۇرىنان (س.ا.ۋ.) كەيىن ازان شاقىرۋعا تاعاتى دا جەتپەدى. ويتكەنى، ازانداعى “ءاشھادۋ ءاننا مۋحاممادان راسۋلۋللاھ” (مۇحاممەدتىڭ اللا ەلشىسى ەكەندىگىنە كۋالىك ەتەمىن) دەگەن سويلەمدى ايتا الماي ىركىلىپ قالاتىن. داۋسى شىقپاي كوز جاسىنا بۋلىعىپ، اياقتارىنىڭ بۋىنى بوساپ كەتە باراتىن.

پايعامبارىمىزدىڭ “مەنىڭ دۇنيەدە يىسكەگەن ەكى رايحانىم” دەگەن نەمەرەلەرى حاسان مەن ءحۇسايىننىڭ وتىنىشىنەن كەيىن، سوڭعى رەت ءمادينادا ازان شاقىرۋعا بەل بۋدى. كوزىن كوككە قاداپ تۇرىپ، بۇكىل جان دۇنيەسىمەن تەبىرەنتە ازان شاقىردى. بۇكىل ءمادينادا اللا ەلشىسىنە (س.ا.ۋ.) دەگەن ساعىنىشتى جاڭعىرتتى. ەل تۇگەل كوشەگە شىقتى. اللا راسۋلىنىڭ نۇرلى ءومىرىن كوز الدارىنا ەلەستەتىپ، ءبارىنىڭ ەت جۇرەگى ەلجىرەپ ەگىلە جىلادى. پايعامبارىمىز قايتا ءتىرىلىپ كەلىپ، بىلالگە ازان شاقىرتقانداي بولدى. سول كۇنى كوزىنە جاس الىپ يىعى سەلكىلدەمەگەن ءتىرى جان قالمادى.

قانداي يمان! تاڭعالارلىق سۇيىسپەنشىلىك! ادامزات تاريحىندا مۇنشاما سۇيىسپەنشىلىككە حازىرەت مۇحاممەدتەي (س.ا.ۋ.) ەشكىم بولەنبەگەن.

الاۋ ادىلبايەۆ 

دەرەككوز Islam.kz