حالىقتا «كوكتەمنىڭ ءار كۇنى جىلعا ازىق» دەگەن ءتامسىل بار. وڭتۇستىكتە كوكتەم ەرتە شىعادى، كۇزدىك ءونىم قاراشانىڭ سوڭىنا دەيىن جينالادى.  كارى قۇدا قىسىنىڭ اشۋى ەكى-ۇش ايعا عانا جەتەتىن وڭىردە جىل ون ەكى اي ءونىم الاتىن شارۋالار قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. جاقىندا قازدار جىلى جاققا قايتقان قاراشانىڭ ورتاسىندا وبلىستىڭ شارۋالارى مەن ديقاندارىنىڭ ەرتە كوكتەمنەن قوڭىر كۇزگە دەيىنگى ەتكەن ەڭبەگىنىڭ جەمىسى تارازىلاندى، دەپ جازادى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى.

          وبلىستىڭ تابيعاتى ماقتا، كوكونىس، باۋ-باقشا داقىلدارى مەن جەمىس-جيدەكتەر وسىرۋگە قولايلى. ارقاداعىداي ارقىراپ، التى اي بويى اق تۇتەك بوران، سۇيەكتەن وتەتىن ايازىمەن اياعىن سوزىپ جاتىپ الاتىن قىس جوق، ءتورت تۇلىكتى وسىرۋگە جانە قولايلى ايماققا بيىل دا التىن كۇز بەرەكەلى بولدى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى باسقار­ماسىنىڭ باسشىسى سەرىك تۇربەكوۆ جۋرناليستەرمەن وتكىزىلگەن بريفينگتە وڭىردە اۋىز تولتىرىپ ايتا­تىنداي جەتىستىكتەردىڭ بار ەكەندىگىن ايتقان. ماسەلەن، اعىمداعى جىلدى اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرi ۇلكەن كورسەتكiشتەرمەن قورى­تىندىلاپ وتىر. ەگiن شارۋا­شى­لىعىنا كەلسەك، بيىل 788،6 مىڭ گەكتارعا داقىلدار ەگiلدi. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ەگiستiك كولەمi 12،8 مىڭ گەكتارعا ارتتى. ونىڭ iشiندە جەمiس-جيدەك پەن ءجۇزiم 30 مىڭ گەكتارعا ەگiلدi.

قارقىندى باۋ كولەمi 2،1 مىڭ گەكتارعا جەتتi. اعىمداعى جىلى ءداندi داقىلداردىڭ ورتاشا ءتۇسiمدiلiگى گەكتارىنا 26 سەنتنەردi قۇراپ، رەكوردتى ءونiم الىندى. ناتيجەسiندە قامباعا 676 مىڭ توننا استىق قۇيىلدى. سونىمەن قاتار، كوكونiستەن - 963 مىڭ توننا، باقشادان - 1 ملن 413 مىڭ توننا، كارتوپتان - 277 مىڭ توننا، جەمiس-جيدەكتەن - 126 مىڭ توننا، ءجۇزiمنەن 63 مىڭ توننا ءونiم جينالدى. بiر قۋانارلىعى، تۇسكەن ءونiم كولەمi جىلدان-جىلعا ۇلعايىپ كەلەدi. وسىعان قاراي ساپاسى دا جوعارىلاي تۇسۋدە. ويتكەنi، نارىقتىق ەكونوميكادا تابىستىڭ كوزi سۇرانىستا ەكەنiن ءتۇسiنگەن شارۋالار ونى ۇدايى ارتتىرىپ وتىرۋ ءونiمنiڭ ساپاسىنا بايلانىستى ەكەنiن بiلەدi. رەسپۋبليكادا ءوندiرiلەتiن ماق­تانىڭ - 100 پايىزى، ءجۇزiمنiڭ - 65 پايىزى، باقشانىڭ - 66 پايىزى، ماقسارىنىڭ - 40 پايىزى، جەمiس-جيدەكتiڭ - 31 پايىزى، كوكونiستiڭ 24 پايىزى وبلىس ەنشiسiندە. سوندىقتان ءوڭتۇستiكتiڭ بۇكiل رەسپۋبليكا تۇرعىندارىن وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءونiمدەرiمەن قام­تاماسىز ەتۋگە تولىق مۇمكiندiگi بار. سوڭعى ءۇش جىلدا جەردi جاڭا ءادiسپەن يگەرۋ جۇمىستارى جۇرگi­زiلۋدە. اعىمداعى جىلى تەرەڭ قوپسىتۋ تەحنولوگياسى 86 مىڭ گەكتارعا ەنگiزiلدi. ماقتادان گەكتارىنا ورتا ەسەپپەن 26-27 سەنتنەر ءونiم الىنسا، تەرەڭ قوپسىتۋ تەحنولوگياسىن ەنگiزگەن شارۋاشىلىقتار گەكتار بەرەكەلiلiگiن 40-45 سەنتنەرگە بiر-اق ارتتىردى. اتالعان تەح­نولوگيانىڭ توپىراق ىلعال­دىلىعىن ساقتاۋداعى تيiمدiلiگiن ەسكەرە كەلە، ونى باسقا دا داقىلدار مەن ءتالiمi جەرلەرگە قولدانۋ ۇسى­نىلدى. وبلىستا 463 مىڭ گەكتار سۋار­مالى جەر بار. سۋارمالى جەردiڭ كولە­مiن ۇلعايتۋ iس-شاراسى ءناتي­جەسiندە 2012-2016 جىلدارى 86،4 مىڭ گەكتار جەر جاڭادان اينالىمعا قوسىلدى. بيىل سۋارمالى ەگiستiك كولەمi 5،2 مىڭ گەكتارعا ارتىپ وتىر. اعىمداعى جىلى 533 شاقى­رىمدى قۇرايتىن 47 سۋ نىسانىن قالپىنا كەلتiرۋ ءۇشiن وبلىستىق بيۋدجەتتەن 3،7 ملرد تەڭگە ءبولiنiپ، وسىعان وراي تيiستi جۇمىستار جۇرگiزiلۋدە. الداعى ۋاقىتتا كانالدار جوندەلiپ بiتسە، 30 مىڭ گەكتار جەردiڭ يرريگاسيالىق جۇيەسi جاقسارىپ، قوسىمشا 1،5 مىڭ گەكتار سۋارمالى جەر اينالىمعا قوسىلماق. سۋارمالى ەگiستiكتەردi ۇلعايتۋ ماقساتىندا ەكi iرi ينۆەستيسيالىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانۋدا. قىزىلقۇم القابىن يگەرۋ ارقىلى وتىرار اۋدانى مەن ارىس قالاسىنا قاراستى 60،5 مىڭ گەكتار جەردi سۋارمالى ەگiستiككە اينالدىرۋعا مۇمكiندiك تۋماق. جاۋشىقۇم القابىنا كانال تارتىلسا، سۋارمالى ەگiستiك كولەمi 15،2 مىڭ گەكتارعا ارتا تۇسەدi.

اتالعان جوبالاردى iسكە اسىرۋ ءۇشiن 72،6 ملرد تەڭگە قاجەت. وسىعان بايلانىس­تى 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك سۋ رەسۋرستارىن باس­قارۋ باعدارلاماسى شەڭبەرiندە ۇكiمەتكە ارنايى ۇسىنىس جولداندى. جەڭiلدەتiلگەن نەسيەلەر مەن ليزينگتiك باعدارلامالاردىڭ ارقاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار ءوندiرۋشiلەرى جاڭا تەحنيكالار مەن قۇرال-جابدىقتارعا قول جەتكiزۋدە. سوڭعى ءۇش جىلدا شارۋا­لار تاراپىنان 2،6 مىڭنان استام جاڭا اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى ساتىپ الىندى. ونىڭ iشiندە ايگiلi «دجون دير»، «چەلەندجەر»، «سامپو ليەۆ»، «ۆەكتور» كومبايندارى بار. ايتا كەتەرلiگi، 2010 جىلى ماقتانىڭ 7 پايىزى كومباينمەن تەرiلسە، بۇگiندە بۇل كورسەتكiش 65 پايىزعا جەتiپ وتىر. تامشىلاتىپ سۋارۋ ءادiسi 50،4 مىڭ گەكتارعا ەنگiزiلگەن. رەس­پۋب­ليكا بويىنشا ءوڭتۇستiكتiڭ مۇن­­داعى ۇلەسi 73 پايىزدى قۇرايدى. وسى تەحنولوگيانىڭ ارقاسىندا سۋ شىعىنى 3-4 ەسەگە ۇنەمدەلiپ، كوكونiستەر ءونiمدiلiگi 3 ەسە، جەمiءس-جۇزiم 1،5 ەسەگە، ماقتا 2،5 ەسەگە ۇلعايا ءتۇستi. جىلىجايلار كو­لەمi وبلىستا 1 116 گەكتارعا جەت­تi. بۇل - رەسپۋبليكاداعى جى­لى­جايلاردىڭ 87 پايىزى ءوڭتۇس­تىكتە ورنالاسقان دەگەن ءسوز. وسى كە­شەندەردiڭ ەسەبiنەن بۇگiندە 140 مىڭ توننا كوكونiس ءوندiرiلدi. ورتاشا ءتۇسiمدiلiك گەكتارىنا 1800 سەنتنەر قۇرايدى. ءوڭiردە مال شارۋاشىلىعى دا قارقىندى دامۋدا. مال باسى كوبەيiپ، ەت، ءسۇت جانە قۇس ءونiم­دەرiنiڭ كولەمi ارتتى. بۇگiندە 897،5 مىڭ iرi قارا، 4 ملن 210 مىڭ قوي-ەش­كi، 244 مىڭ جىلقى، 24 مىڭ ءتۇ­يە جانە 2 ملن 638 مىڭ ءۇي قۇسى بار. بيىل 218 مىڭ توننا ەت، 739 مىڭ توننا ءسۇت، 304 ملن دانا جۇمىرتقا ءوندiرiلدi. ءتورت ءتۇلiك مال ءونiم­دەرiنiڭ ارتۋى - «مال شارۋاشىلىعىن دامى­تۋدىڭ 2014-2016 جىلدارعا ارنالعان iس-شارا­لار جوسپارى» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ناتيجەسi. اتال­عان باعدارلاما شەڭبە­رiندە سوڭعى ەكi جىلدا 7 483 جوبا قولعا الىنىپ، جاڭادان 9 109 جۇمىس ورنى اشىلدى. قوسىمشا 34،5 مىڭ توننا ەت، 40،2 مىڭ توننا ءسۇت الىندى. اعىمداعى جىلدىڭ 9 ايىندا 2 801 شاعىن مال بورداقىلاۋ الاڭى، 612 شاعىن وتباسىلىق ءسۇت فەرماسى اشىلدى.

باقتيار تايجان، «ەگەمەن قازاقستان»

شىمكەنت