سوڭعى كەزدە قازاقستاندىق قارجىگەرلەر، ۇكىمەت پەن پارلامەنت قازاقستان ءۇشىن جاڭاشىل بولىپ كەلە جاتقان يسلام بانكينگىنە كوپ كوڭىل بولۋدە. بۇل باعىتتى دامىتۋ جونىندەگى تاپسىرمالاردى مەملەكەت باسشىسى بەرگەن. يسلامدىق قارجىلاندىرۋ باپتارى مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا دا ەنگىزىلگەن. دەگەنمەن، يسلام قارجى قۇرالدارى قاراپايىم ازاماتتار ءۇشىن ءالى دە قولجەتىمدى ەمەس، سەبەبى ءال-حيليال سياقتى بانكتەردىڭ وزىنە دەپوزيت اشۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 300 مىڭ تەڭگە قاجەت.

يسلامدىق بانكينگ قازاقستانعا 2008-2009 جىلدارداعى قارجى داعدارىسى بولعان كەزدە كەلگەن. ول كەزدەرى الەمدىك نارىقتا ءداستۇرلى باتىس جۇيەسىنە قاراعاندا، يسلام قارجى جۇيەسى الدەقايدا تۇراقتى بولىپ شىقتى. شاريعات بويىشا بانكينگ جۇيەسىنىڭ بەلسەندى ەنگىزىلۋى رەسمي تۇردە 2009 جىلى باستالدى. وندا، يسلام بانكتەرى مەن يسلام قارجىلاندىرۋ ۇيىمدارىنىڭ جۇمىسى جونىندە زاڭ قابىلدانعان بولاتىن. 2011 جىلى مەملەكەتتىك يسلام قۇندى قاعازدارىن شىعارۋعا رۇقسات بەرەتىن جانە ۇجىمدىق يسلام قۇندى قاعازدارىنىڭ ەميتەنت ءتىزىمىن كەڭەيتەتىن تاعى ءبىر نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكت قابىلداندى. كەيىن، ۇكىمەت تاراپىنان يسلام قارجىلاندىرىلۋىن دامىتۋ بويىنشا جول كارتاسى بەكىتىلدى. «ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى يسلام قارجىلاندىرىلۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى – ينۆەستيسيالىق اعىمداردىڭ ديۆەرسيفيكاسياسى، ينۆەستيسيالاردىڭ وزگە تۇرلەرىنە باعىنىشتى بولماۋ قاجەتتىلىگى. بۇل ەلىمىزدىڭ يندۋستريالدى دامۋ جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋعا قاجەتتى ۇزاقمەرزىمدى سىرتقى ينۆەستيسيالاردى تارتۋ»،- دەپ اتاپ ءوتتى ۇلتتىق بانك كوميتەتىنىڭ باسشىسى دارحان نۇرپەيىسوۆ قازاقستانداعى يسلام قارجىلاندىرىلۋىن دامىتۋ جونىندەگى كونفەرەنسيادا. ونىڭ ايتۋىنشا، يسلام قارجىلاندىرۋىلۋى سالاسى مەن ارنايى زاڭناما بازاسىن قۇرعانمەن، قوعامىمىز يسلام قارجىسى جونىندە ءالى بارلىعىن ءتۇسىنىپ، بىلە بەرمەيدى. قارجىلاندىرۋدىڭ باستاپقى كەزەڭىندە، ونىڭ شاريعات پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلۋى پارلامەنتاريي مەن مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەردىڭ تاراپىنان تۇسىنىسپەۋشىلىك تۋىنداعان بولاتىن. ول تۇسىنىكتى دە، ويتكەنى يسلام پرينسيپتەرى ۇيرەنشىكتى باتىس بانكتەرىنىڭ جۇمىس سحەماسىنا قاراعاندا الدەقايدا ەرەكشەلەنەدى. بۇل جوبا جۇيەسىندە نەگىزگى ەرەكشەلىك نە؟ ەگەر ءداستۇرلى بانكتە تابىستى دەپوزيتكە سالىنعان قاراجاتتىڭ پايىزىنان تابۋعا بولسا، يسلام بانكينگى بويىنشا قاراجات بەلگىلى ءبىر جوباعا سالىنادى، سوڭىندا سالىمشى تابىستىڭ ءبىر بولىگىنە يە بولادى. بۇعان قوسا سالىمشى تەك تابىستى عانا ءبولىپ المايدى، تاۋەكەلدى دە. جوبا ىسكە اسپاسا سالىمشى دا ەش تابىس الماي شىعىنعا ۇشىرايدى. «ءسىز ءال حيليال بانكىنە بارىپ، يسلام بانكينگىنىڭ ءپرينسيپى بويىنشا قىزمەتىن پايدالا الاسىز. بۇعان قوسا وندا ەشقانداي كونفەسسيالىق ەرەكشەلىكتەر جوق. بۇندا تەك بانكينگتىڭ ايىرىقشا ءتۇرى، باستىسى سىياقى الۋ ەمەس، تابىستى ءبولىپ الۋ»،- دەپ ءتۇسىندىردى جۋرناليستەرگە قارجى ءمينيسترى بولات جامىشيەۆ. شاريعاتقا نەگىزدەلگەن بانكينگ تۇراقتى جانە سالىمداردى شىنايى ەكونوميكامەن بايلانىستىراتىندىقتان ادامداردى تارتۋى ءتيىس. الايدا، ول حالىق تاراپىنان ءالى دە سۇرانىسقا يە ەمەس. يسلام بانكىنىڭ تۇتىنۋشىسى بولۋ ءۇشىن يسلامدى قابىلداۋ شارت ەمەس، دەگەنمەن قوماقتى قاراجاتىڭىز بولماسا ءال حيليالعا جولاماساڭىز دا بولادى. قاراپايىم قازاقستاندىق ازاماتتىڭ يسلامداعى دەپوزيتتىڭ انالوگى - «ۆاكالانى» قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. بانكتە ءتۇسىندىرىپ وتكەندەي ۇجىمدىق تۇتىنۋشىلار ءۇشىن ينۆەستيسيالى دەپوزيتتى اشۋ ءۇشىن قاجەتتى قاراجات كولەمى - 7 ملن تەڭگە، جەكە تۇلعالار ءۇشىن 300 مىڭ تەڭگە. «ۆاكالانى» دوللارمەن اشام دەۋشى ۇجىمدىق تۇتىنۋشىلار-10 مىڭ دوللار، جەكە تۇلعالار- 5 مىڭ دوللار سالۋى ءتيىس، نەمەسە ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى ەكۆيۆالەنتتى سومادا دا بولادى. «مەنىڭ ويىمشا، يسلامدىق قارجىلاندىرۋ بىزدە ەندى عانا دامىپ كەلە جاتقاندىعىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ءقازىر يسلامدىق قارجىلاندىرۋدى ۇسىنا الاتىن ءبىر عانا بانك بار. تيىسىنشە، ءال حيليال جەكە تۇلعالارمەن جۇمىس ىستەۋگە ءالى دايىن ەمەس. بىرىنشىدەن ول ۇلكەن كولەمدەگى قاراجاتتى تالاپ ەتەدى جانە دە بانك ەندى عانا تابىس تابا باستادى. جاعدايىن جاقسارتۋ ءۇشىن بانك تەك ءىرى ۇجىمدىق كليەنتتەر مەن زاڭدى تۇلعالارمەن جۇمىس ىستەيتىن ساياساتتى تاڭدادى»،- دەپ ءتۇسىندىرىپ ءوتتى دارحان نۇرپەيىسوۆ. وعان قوسا اڭگىمە تەك جەكە يسلام بانكتەرىن اشۋ جونىندە. ال ءداستۇرلى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردە يسلام قۇرالدارىن ەنگىزۋ يدەياسىنان ءبىز باس تارتتىق. ءال حاليال بانكى «اياققا تۇرعاننان» كەيىن نەمەسە ەلىمىزدە يسلام شاريعاتىمەن جۇمىس ىستەيتىن باسقا دا بانكتەر پايدا بولىپ جاتسا، قارجى قۇرالدارى قالىڭ كوپشىلىك ءۇشىن قولجەتىمدى بولادى دەپ ءوتتى ول. ازىرگە ورتاشا كىرىسى با.   BNews.kz