وسى ماقساتقا قاراي تابان­دى­لىقپەن ىلگەرىلەۋ قاجەتتىگىن، جالپى ەل بولاشاعىن ايقىنداپ، سىن-قاتەرلەردى كۇتىپ وتىرماستان، وعان تاباندى تۇردە قارسى تۇرا الاتىن حالىق قانا جەڭىسكە جەتەتىنە كەزەكتى رەت ۇندەدى.

جاڭا جولداۋدا الەمدەگى ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا باستالعانىنا ايرىقشا ماڭىز بەرىلىپ وتىر. ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا، ەكونوميكانى جاپپاي سيفرلاندىرۋ تۇتاس سالانىڭ جويىلۋىنا جانە مۇلدە جاڭا سالانىڭ پايدا بولۋىنا الىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا بولىپ جاتقان ۇلى وزگەرىستەر – ءارى تاريحي سىن-قاتەر، ءارى ۇلتقا بەرىلگەن مۇمكىندىك. بۇل قازاقستاندى ءۇشىنشى جاڭعىرتۋ، ياعني، ەلدىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ جاڭا مودەلىن قۇرۋ مىندەتىن العا قويادى.
«بۇل جاڭعىرۋ – قازىرگى جاھاندىق سىن-قاتەرلەرمەن كۇرەس جوسپارى ەمەس، بولاشاققا، «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى ماقساتتارىنا باستايتىن سەنىمدى كوپىر بولماق. ول ۇلت جوسپارى – «100 ناقتى قادام» بازاسىندا وتكىزىلەدى. مەن ونىڭ بەس نەگىزگى باسىمدىعىن كورىپ وتىرمىن. ولار ەكونوميكانىڭ الەمدىك ءوسىمىنىڭ ورتا دەڭگەيدەن جوعارى قارقىنىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە 30 وزىق ەلدىڭ قاتارىنا قاراي تۇراقتى تۇردە ىلگەرىلەۋگە لايىقتالعان» دەگەن نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ولاردى جىكتەپ بەردى.

جەدەلدەتىلگەن تەحنولوگيالىق جاڭعىرۋ كەرەك

ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل تۇرعىداعى باستى مىندەت – سيفرلىق تەحنولوگيانى قولدانۋ ارقىلى قۇرىلاتىن جاڭا يندۋستريالاردى وركەندەتۋ بولماق. ماڭىزدى كەشەندى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ەلدە 3D-پرينتينگ، ونلاين-ساۋدا، ءموبيلدى بانكينگ، سيفرلىق قىزمەت كورسەتۋ سەكىلدى دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ ىسىندە قولدانىلاتىن جانە باسقا دا پەرسپەكتيۆالى سالالاردى دامىتۋ كەرەك. بۇگىنگى تاڭدا دامىعان ەلدەر ەكونوميكالارىنىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتىپ، ءداستۇرلى سالالارعا جاڭا ساپا دارىتقان بۇل يندۋستريالاردى قازاقستاندا وركەندەتۋ ءۇشىن مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە «سيفرلىق قازاقستان» جەكە باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى جانە قابىلداۋدى تاپسىردى. ۇكىمەت بۇل رەتتە ءىت سالاسىن دامىتۋ ماسەلەسىن ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستاۋعا ءتيىس. جاڭا يندۋستريالار قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى يننوۆاسيانى قولداۋ جانە ولاردى وندىرىسكە تەزىرەك ەنگىزۋ بولىپ سانالادى.

ءداستۇرلى بازالىق سالالارعا سەرپىن

ەلباسى ونەركاسىپ، اگروونەركاسىپتىك كەشەن، كولىك پەن لوگيستيكا، قۇرىلىس سەكتورى جانە باسقا سالالاردان تۇراتىن ەكونوميكانىڭ ءداستۇرلى سالالارىن دامىتۋ ءۇشىن الدىمەن ەڭبەك ونىمدىلىگىن ەلەۋلى ارتتىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل جەردەگى نەگىزگى فاكتور ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا ەلەمەنتتەرىن، ياعني، اۆتوماتتاندىرۋ، روبوتتاندىرۋ، جاساندى ينتەللەكت، «اۋقىمدى مالىمەتتەر» الماسۋ سىندى تاعى باسقا مىندەتتەر ورىندالۋ كەرەك. وسى رەتتە مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە بيزنەس وكىلدەرىمەن بىرگە 2025 جىلعا دەيىن بازالىق سالالاردى تەحنولوگيالىق تۇرعىدان قايتا جاراقتاندىرۋدىڭ كەشەندى شارالارىن ازىرلەۋدى تاپسىردى. ەكىنشىدەن، باسىمدىعى بار سالالارداعى باسەكەگە قابىلەتتى ەكسپورتتىق ءوندىرىستى دامىتۋدى كوزدەيتىن يندۋستريالاندىرۋدى جالعاستىرۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن، ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ تۇراقتىلىعى ءۇشىن ەلدىڭ تاۋ-كەن مەتاللۋرگياسى مەن مۇناي-گاز كەشەندەرى ءوزىنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزىن ساقتاۋعا ءتيىس. ەلباسى وسى رەتتە جىل سوڭىنا دەيىن جەر قويناۋى تۋرالى جاڭا كودەكستى قابىلداپ، سالىق زاڭنامالارىنا قاجەتتى وزگەرىستەر ەنگىزۋدى تاپسىردى. تورتىنشىدەن، اگرارلىق سەكتور ەكونوميكانىڭ جاڭا درايۆەرىنە اينالۋى كەرەك. بۇل، اسىرەسە، ەكولوگيالىق تازا تاعامدارعا قاتىستى. وسى ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن  ەلباسى ۇكىمەت پەن اكىمدەرگە سۋبسيديالاردى ءبولۋ قاعيدالارىن قايتا قاراستىرىپ، بىرتىندەپ ءونىمدى ساقتاندىرۋعا كوشۋدى، بەس جىل ىشىندە 500 مىڭنان استام جەكە ءۇي شارۋاشىلىقتارى مەن شاعىن فەرمەرلەردى كووپەراتيۆتەرگە تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاعداي جاساۋدى، ءونىمنىڭ وڭدەلۋ ساپاسىن جاقسارتىپ، تاۋارلاردى ساقتاۋدىڭ، تاسىمالداۋدىڭ جانە وتكىزۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىن قۇرۋ سىندى تاعى باسقا شارالاردى جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىردى. بۇل مىندەتتەر اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋدىڭ جاڭا مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا ىسكە اسىرىلۋى قاجەت.
ەلباسى بۇل رەتتە جاڭا ەۋرازيالىق لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ دا ماڭىزدى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى دەپ اتاپ كورسەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدىڭ كولىك جانە ترانزيت الەۋەتىن تولىق اشۋ ءۇشىن كورشى ەلدەرمەن ۇيلەسىمدى ءىس-قيمىل قاجەت. التىنشىدان، قۇرىلىس سەكتورىن دامىتۋ قاجەتتىگىن العا تارتىپ وتىرعان ۋربانيزاسيا ۇدەرىسىنە ساي بۇل سالا ەكونوميكانىڭ تولىققاندى درايۆەرىنە اينالۋعا ءتيىس.

ەڭبەك نارىعىن جاڭعىرتۋ وزەكتى ماسەلە

ەلباسى بۇل رەتتە جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى ءداستۇرلى سالالاردا ەڭبەك رەسۋرستارى بوساپ قالاتىنىنا نازار اۋدارتا وتىرىپ، جاڭا يندۋستريا قۇرىپ، دامىتۋ جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جانە ازاماتتاردىڭ ناقتى تابىسىن ءوسىرۋدىڭ قوسىمشا مۇمكىندىگى بولۋى تيىستىگىن اتاپ كورسەتتى. وسىعان وراي، ۇكىمەت پەن اكىمدەرگە ەڭبەككەرلەردىڭ باسقا سالالارعا باسقارۋ اياسىندا اۋىسۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋدى مىندەتتەدى.
ەكىنشى باسىمدىق – بيزنەس-ورتانى تۇبەگەيلى جاقسارتۋ جانە كەڭەيتۋ. «ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىمىزدىڭ ءبىرى – ەلدىڭ ىشكى جالپى ونىمىندەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى 2050 جىلعا قاراي كەم دەگەندە 50 پايىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ. جاڭادان اشىلعان جۇمىس ورىندارىنىڭ سانى بۇرىنعىشا، ۇكىمەت پەن اكىمدەر قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن باعالاۋدىڭ نەگىزگى كريتەرييىنىڭ ءبىرى بولماق» دەدى پرەزيدەنت. سوعان وراي ۇكىمەت پەن اكىمدەرگە بيىلعى 1 شىلدەگە دەيىن بيزنەستى قايتا رەتتەۋ جونىندەگى دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە نەگىزدەلگەن جۇيەلى شارالار ازىرلەۋ مىندەتى جۇكتەلدى.
ەلباسى نازار اۋدارتىپ، تاپسىرعان ماسەلەلەردىڭ تاعى ءبىرى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن ازايتۋ­عا باعىتتالدى. بۇل رەتتە پرەزيدەنت ۇكىمەتكە تىزىمگە الىنعان كاسىپورىنداردى جەكەشەلەندىرۋدى تەزدەتىپ، ونى 2018 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتاۋدى تاپسىردى. جەكەشەلەندىرۋدىڭ جاريالىلىعى مەن تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ، سونداي-اق، مەملەكەتتىك حولدينگتەر ءرولىن قايتا قاراستىرۋ كەرەكتىگىن اتاپ كورسەتتى. سول سەكىلدى، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا مەملەكەت-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى اياسىن كەڭەيتۋ زور مۇمكىندىك بەرەتىنىن ايتا كەلىپ، ءبىرقاتار مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ مىندەتىن بيزنەسكە بەرۋ قاجەتتىگىنە توقتالدى. سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسى باعا مەن تاريف بويىنشا ىمىرالاسۋعا جول بەرمەۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتە كەلىپ، ۇكىمەتكە «اتامەكەن» ۇكپ-مەن بىرلەسىپ، باسەكەلەستىككە كەدەرگى كەلتىرەتىن نورمالاردى انىقتاۋعا قاتىستى بارلىق زاڭناماعا «ريەۆيزيا» جاساۋدى تاپسىردى.

ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىق باستى نازاردا

ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا، مۇنداعى باستى مىندەت – اقشا-نەسيە ساياساتىنىڭ ىنتالاندىرۋشى ءرولىن قالىپقا كەلتىرۋگە جانە ەكونوميكانى قارجىلاندىرۋعا جەكەمەنشىك كاپيتال تارتۋعا باعىتتالعان. بۇل ءۇشىن بۇگىندە ۇلتتىق بانك الدىندا ينفلياسيالىق تارگەتتەۋ رەجيمىن دامىتۋ جونىندەگى ماڭىزدى مىندەت تۇر. ورتا مەرزىم ىشىندە ينفلياسيا دەڭگەيىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن 3-4 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋگە قول جەتكىزۋ مىندەتتەلدى. ەكىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ قارجى سەكتورىن «قايتا جاڭعىرتۋ» قاجەت. وسىعان وراي، ۇلتتىق بانككە بانك سەكتورىن قالىپقا كەلتىرۋ جونىندە شارالار كەشەنىن ازىرلەۋ تاپسىرىلدى. مۇنداعى شەشۋشى مىندەتتىڭ ءبىرى – سالىق-بيۋدجەت ساياساتىن جاڭا ەكونوميكالىق جاعدايعا بەيىمدەۋ. ەلباسى وسىعان وراي بيۋدجەت شىعىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن تۇبەگەيلى ارتتىرۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، مينيسترلىكتەر مەن ۆەدومستۆولاردىڭ قاراجاتتى يگەرۋ دەڭگەيىن تەكسەرىپ، ءتيىمسىز باعدارلامالاردىڭ قاراجاتىن ءۇشىنشى جاڭعىرتۋ مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن باعدارلامالارعا قايتا ءبولۋ قاجەت.
ۇلتتىق قور قاراجاتىن پايدالانۋعا ۇتىمدىلىق تۇرعىسىنان قاراۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جوعارى تۇرعانىنا دا نازار اۋدارتتى ەلباسى. ول بۇل رەتتە ۇلتتىق قوردان الىنعان كەپىلدەندىرىلگەن ترانسفەرت كولەمى 2020 جىلعا قاراي كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا 2 تريلليون تەڭگەگە قىسقارتىلۋ قاجەتتىگىن ايتتى. سالىق ساياساتىن بيزنەستىڭ «كولەڭكەدەن» شىعۋىنا بەيىمدەپ، شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورداعى سالىقتىق بازانى كەڭەيتۋگە باعىتتاۋ كەرەك.

ادامي كاپيتال ساپاسى ارتۋى كەرەك

ەلباسى بۇل رەتتە ەڭ الدىمەن، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ءرولىن وزگەرتۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىلىم بەرۋدى ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جاڭا مودەلىنىڭ ورتالىق بۋىنىنا اينالدىرۋ شارت. وقىتۋ باعدارلامالارىن سىني ويلاۋ قابىلەتىن جانە ءوز بەتىمەن ىزدەنۋ داعدىلارىن دامىتۋعا باعىتتاۋ قاجەت.
ەلباسى، سونىمەن قاتار، ءوز باستاماسىمەن ىسكە اسا باستاعان «بارشاعا ارنالعان تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ» جوباسى بويىنشا دا ناقتى مىندەت بەلگىلەدى. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، تەگىن وقىتۋمەن ەڭ اۋەلى جۇمىسسىز جانە ءوزىن-وزى ءتيىمسىز جۇمىسپەن قامتىعان جاستار، سونداي-اق، كاسىپتىك ءبىلىمى جوق ەرەسەك ادامدار قامتىلۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ساپاسىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلۋى كەرەك. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كادرلىق قۇرامىنا، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋ دەڭگەيىنە، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا قاتىستى باقىلاۋ مەن تالاپ كۇشەيتىلگەنى ءجون. ال، الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنا قاتىستى مەملەكەت باسشىسى 2017 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ 2،1 ميلليون زەينەتكەر ءۇشىن زەينەتاقى 2016 جىلعى دەڭگەيدەن 20 پايىزعا دەيىن ارتتىرىلاتىنىن اتاپ كورسەتتى. بۇدان بولەك، بازالىق زەينەتاقى تاعايىنداۋ 2018 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ جاڭا ادىستەمە بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار، 2017 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ بالا تۋعاندا بەرىلەتىن ءبىر رەتتىك جاردەماقى كولەمى 20 پايىزعا وسىرىلەدى. ەلباسى وسى رەتتە ەڭ تومەنگى كۇنكورىس شەگىن دە قايتا قاراستىرىپ، ونى قازاقستاندىقتاردىڭ ناقتى تۇتىنۋشىلىق شىعىستارىنا سايكەس كەلتىرۋ قاجەتتىگىن تاپسىردى.

سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس كۇشەيەدى

ەلباسى ۇكىمەتكە ءۇشىنشى جاڭعىرتۋ اياسىندا ەىدۇ-نىڭ وزىق تاجىريبەلەرى مەن ۇسىنىمدارىن يمپلەمەنتاسيالاۋ جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار، جەكە مەنشىكتى قورعاۋعا، قۇقىق ۇستەمدىگىنە جانە بارشانىڭ زاڭ الدىندا تەڭدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان رەفورمالاردى جالعاستىرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ۇكىمەتكە «اتامەكەن» ۇكپ-مەن جانە ازاماتتىق قوعامداستىقپەن بىرلەسىپ،  جەكە مەنشىك قۇقىعىن قورعاۋدى كۇشەيتۋگە قاتىستى بۇكىل زاڭناما ريەۆيزياسىن جۇرگىزۋدى مىندەتتەدى. بۇدان بولەك، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق زاڭنامانى ىزگىلەندىرگەن ءجون. اكىمشىلىك ايىپپۇلدار ادىلەتتى جانە قۇقىق بۇزۋ دەڭگەيىنە سايكەس بولۋعا ءتيىس. قوعامعا قاۋىپتىلىگى جوعارى ەمەس ەكونوميكالىق قىلمىس قۇرامىن كريمينالدىق سيپاتتان ارىلتۋ كەرەك. سوت جۇيەسىنە دەگەن سەنىمنىڭ ارتۋىنا قول جەتكىزۋ ماڭىزدى. سۋديالاردىڭ جۇمىسىنا زاڭنان تىس كەز كەلگەن ىقپالدى جويۋ دا كەزەك كۇتتىرمەيدى. ال، ەلدەگى سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ باعىتىنا توقتالعان ەلباسى جەگىقۇرتتىڭ سەبەپتەرى مەن العىشارتتارىن انىقتاپ، ولاردى جويۋ جۇمىسىن كۇشەيتۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.