باعزى زاماننان بەرگى تاريحتىڭ كۋاگەرى كىم نەمەسە نە بولۋى مۇمكىن؟ ۋاقىتپا الدە ەجەلگى جازبالارما؟ ۋاقىت -  ولشەم. ال جازبا دەگەنىمىز - ادامنىڭ ەركىمەن جازىلعان تاريحتىڭ جۇرناعى عانا. ناعىز كۋاگەر ول - جەر. بۇل مەنىڭ ويىم.

دۇنيە جارالعالى تابيعاتتىڭ نەبىر توسىن سىيى ورىن الىپ كەلەدى. ال جەر بۇنىڭ بارلىعىن قابىلداپ، ءوز مىندەتىن اتقارىپ جاتىر.

قابىرعاسى مىڭ سوگىلىپ، تاريحى تالاي تەگەرۋىندى جىلدارمەن تولىققان، ات ۇستىندە عۇمىر كەشىپ، جاۋىمەن جاعالاسىپ وتكەن "قازاق" دەيتىن حالىقتىڭ ءتۇبى التىن قازىنا ەكەن.

كۇنى كەشە عانا "الاش" دەسە ارقالانىپ، ءاليحان اتامنان باستاپ الاشتىقتاردى ۇلگى تۇتاتىن ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم الىپ جاتقان مەن جانە "الاش جاستار" بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى، استانا قالالىق جاستار ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى كەنجەبەك سەرجان ۇلى سونىمەن بىرگە الاشتىڭ ابىرويىن اسىرسام دەگەن كوكەيىندە ارمان وتىنىڭ ۇشقىنى بار بەكزات بولاتپەن استانا قالاسىنىڭ ءبىر بۇرىشىندا ورنالاسقان قازاق ءۇشىن قان توككەن ءبىراز ازاماتتاردىڭ جانى جاي تاپقان، "ولىلەر مەكەنى" "قاراوتكەلگە" بارىپ زياراتتاپ، قۇران وقىدىق.

ەڭ الدىمەن، زيراتقا كىرمەس بۇرىن قازاقى ءداستۇردىڭ قالىبى بويىنشا "قاراوتكەلدىڭ" قاراۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن قۇربان سماعۇل ۇلى اقساقالمەن جۇبايىنا سالەم بەرىپ، امان-ساۋلىعىن سۇراۋدى ءجون كوردىك. كەۋدەسى كوپ سىردى اقتارعىسى كەلىپ، تاريحتىڭ ءبىر پاراسىسىنان وي قوزعادى. اقساقالدىڭ ايتقاندارى ارقىلى ۇققانىمىز: 4-5 عاسىرلىق تاريحى بار زيراتتىڭ "ماڭگىلىك تۇرعىندارى" ىشىندە مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، الاش ارىسى سماعۇل سادۋاقاسۇلىمەن قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارىنىڭ 250 شاماسىندا ساربازدارى جەرلەنىپتى. سونىمەن قوسا تاۋكە حاننىڭ ۇلى سامەكە، اقمولانىڭ نەگىزىن قالاۋشى اعا سۇلتان قوڭىرقۇلجا قۇدايمەندين، بوگەنباي، قابانباي، كەنەسارى، امانگەلدى باتىرلاردىڭ دا ساربازدارى، كوپەس بايمۇحامەد قوسشىعۇلوۆ، ءدىنى مۇسىلمان حالىققا بەلگىلى سامارقان، بۇحار، قازان قالالارىندا تۋعان قايراتكەرلەر جەرلەنگەن دەگەن دەرەكتەر بار ەكەنىن ايتىپ ءوتتى. ارينە، تاريحتا ءبىرشاما اتى قالعان تۇلعالارعا تىكەلەي قاتىسى بار بۇل زيراتتىڭ ماڭىزىن قۇربان اقساقالدىڭ كىشىگىرىم اڭگىمەسىنەن كەيىن ودان ءارى تۇسىنە باستاعاندايمىز. كەلگەن ماقساتىمىزدى جالعاستىرماق نيەتتە قورىمعا كىرىپ، ارالاۋعا كوشتىك.

بايقانىمىز، كوپتەگەن مولالارداعى قۇلىپتاس جازۋلارى كوبىنەسە ارابشا جازىلىپتى. اراسىندا كيريلل الىپبيىمەن جازىلعاندارى دا بار. ءارتۇرلى ۇلتتارعا جاتاتىن مۇسىلماندار جەرلەنگەن زيراتتىڭ ىشىنەن ءبىرىنشى ىزدەگەنىمىز مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، الاش ارىسى سماعۇل ءسادۋاقاس ۇلى بولدى. ءبىز ونى قورىمنىڭ شەتىنەن، وقشاۋلانعان جەرىنەن كوردىك. ءمارمار تاسقا قاشاپ سالىنعان بەينەسىنە قاراپ تۇرىپ وتتى كوزدەرىن، مىسى باسىپ تۇراتىن بەينەسىن كورىپ ەرىكسىز حاريزماتيكالىق كەلبەتىنە تاڭ قالاسىڭ. نەبارى 33 جىل عۇمىر كەشسە دە قازىرگى ەنجارلىق باسىپ، سىلتاۋدى ماقالداتاتىن اعا بۋىننىڭ اراسىنان سماعۇل سەكىلدى ازاماتتى اڭسايتىنىم بار.

سماعۇل ءسادۋاقاس ۇلىنىڭ باسىنا قۇران وقىپ، قازىرگى تاۋەلسىز ەلدىڭ قازىعىن قاققانى ءۇشىن ىشتەي العىس ايتىپ، ودان ءارى جۇردىك.

الدىمىزدان جازۋى وشۋگە اينالعان، قاڭقاسى عانا قالعان قۇلىپتاستاردى دا كوزىمىز شالدى.

كىشكەنە جۇرگەن سوڭ، كەنەسارى حاننىڭ ساربازدارىنىڭ جاتقان جەرلەرىنە كەلدىك. ويلاپ قاراساڭ، تۇكتە قۇپياسى جوق ءشوپ باسقان جەر دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن. ءبىراق ولاي ەمەس. باسىندا ايتىپ وتكەنىمدەي باعزى زاماننىڭ كۋاگەرى ول - جەر. حان كەنە تىزگىندەگەن تۇلپاردىڭ تۇياعى ءتيىپ، ۇرانداپ اتويلاعان داۋىسىن ەستىگەن قاستەرلى جەر. تالايلاردىڭ تاعدىرى شەشىلىپ، "ورىسقا"، "جوڭعارعا" بەرىلمەيمىز دەپ قول جيناپ، شىبىن جانىن، قاسىق قانىن تاۋىسىپ، ماڭدايىمنان شىققان تەر ۇرپاعىمنىڭ كوز جاسى دەپ تاباندى تۇردە قارسىلاسقان باتىرلارىمنىڭ ءوزىن كورگەن قاسيەتتى جەر.

قازاق جەرىندەگى ءبىر ۋىس توپىراقتىڭ ءوزى تۇنىپ تۇرعان تاريح ەمەسپە؟! "قاراوتكەلدەگى" زياراتىمىز اياقتالىپ، "الاشتى سۇيەتىن ۇشەۋىمىز" وي قورىتىپ، "رۋحاني" ازىق الىپ، تاۋبە اتتى سەزىمگە قايتا ورالدىق.

كويچۋكۋلوۆ جانۇزاق،

ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى