وسىدان التى جىل بۇرىن قىتايدان كوشىپ كەلگەن، بۇگىندە قازاقستان ازاماتى، ۇزىناعاش تۇرعىنى باعدات مادەن جالعىز ۇلى 22 جاستاعى باۋىرجاننان تىرىدەي ايىرىلىپ وتىر. ونىڭ سەبەبى ۇلى ءالى كۇنگە دەيىن قىتايدا ءجۇر. قازاقستانعا كەلىپ ازاماتتىق الۋ بىلاي تۇرسىن، ەلگە كىرگىزۋگە بەس جىلعا تىيىم سالىپ تاستاعان. ال قىتايداعى سولاقاي ساياساتتىڭ كەسىرىنەن قينالىپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ جايىن بىلگەن اتا-انا ەلگە اتتاپ باسا المايتىن بالالارىن ويلاپ، الاڭدايدى. باۋىرجان مادەننىڭ قىتايدا نە جاقىنى، نە تۋىسى دا جوق، اسپان استى ەلىندە جاپادان جالعىز قالعان بالاسىن اكە جۇرەك ەلگە قايتسا دەيدى.

اتا-اناسى قازاقستاندا، بالاسى قىتايدا...

ەكى بالاسى بار باعدات مادەن مەن ايەلى 2012 جىلى ىقتيارحات الىپ، ازاماتتىق العانعا قۇجاتتار تاپسىرادى. ۇلكەنى باۋىرجان ول كەزدە وقۋدا بولعاندىقتان «وقۋىنان قالدىرمايىق، ىقتيارحاتتى كەيىننەن الار» دەگەن ويمەن كامەلەت جاسقا تولماعان قىزدارىن اناسىنىڭ اتىنا تىركەتەدى. 2014 جىلى قازاقستانعا ءبىرجولا كوشىپ كەلەدى. اتا-اناسىمەن ەرىپ باۋىرجان دا كەلەدى.

الايدا ءدال سول جىلدارى ق ر زاڭدارىنا وزگەرىس ەنىپ، ىقتيارحات الۋدى توقتاتىپ تاستايدى. وسىلايشا ازاماتتىق الۋ ءۇشىن قۇجاتتار جاساۋ مۇمكىن ەمەس بولىپ، تەك ۋاقىتشا تىركەۋ الادى. دەگەنمەن ۋاقىتشا تىركەۋدىڭ ۋاقىتى ءبىتىپ، قىتايعا ءوتىپ بارا جاتقانىندا بالاعا ايىپپۇل سالادى. ونىڭ ۇستىنە الماتى وبلىسى كوكسۋ اۋدانىنىڭ كوشى-قونى ىقتيار حاتتىڭ دايىن بولاتىنىن، ازىرلەنىپ جاتقانىن ايتىپ، بۇلاردى سەندىرەدى. سول ءۇشىن دە ەكى ەل اراسىندا ارى-بەرى جۇرگەننەن گورى، ايىپپۇل تولەپ قۇتىلۋدى ءجون كورەدى. بۇل 2015 جىلدىڭ تامىزىنداعى جاعداي ەدى. الايدا «ىقتيار حات جاساپ بەرەتىن» ادامداردان سول كۇيى حابار بولمايدى.

وتانعا كەلۋ ءۇشىن قىتايداعى ەكى قاباتتى ءۇيىن ساتقان

باعدات مادەننىڭ وتباسىنىڭ قىتايداعى تۇرمىس جاعدايى جاقسى ەدى. تەك بۇيرەگى وتانىنا بۇرىپ تۇرعان ازامات ەكى قاباتتى ءۇيىن ساتىپ، ويلانباستان قازاقستانعا كەلگەن. بالاسىنا قاتىستى قيىندىقتاردىڭ شىعىپ قالاتىنى ءۇش ۇيىقتاسا دا تۇسىنە كىرمەگەن. ىقتيار حات ماسەلەسىنەن حابار بولماعاندىقتان 2016 جىلدىڭ ماۋسىمىندا كەلىسىلگەن مەرزىمنەن 45 كۇن اسىپ كەتىپ، ءبىر جىلدا ەكى رەت زاڭ بۇزۋشىلىق بولدى دەپ 15 كۇنگە قامالادى، بۇعان قوسا تالدىقورعان اكىمشىلىك سوتىنىڭ ۇكىمىمەن قازاقستان اۋماعىنا بەس جىلعا دەيىن كىرە المايتىنداي قارا تاڭبا باسىلادى.

«سول ۋاقىتتان بەرى اناسى ەكەۋمىزدىڭ ىشكەنىمىز ءىرىڭ، جەگەنىمىز جەلىم» دەپ قىنجىلادى باۋىرجاننىڭ اكەسى.

بالاسى قىتايدا كوشە كەزىپ ءجۇر

«ەگەر قىتايدا ءبىر تۋىسىم بولسا، الاڭسىز جۇرەر ەدىم، ءبىراق ۇلىم وندا جالعىز» دەيدى باعدات مادەن. ونىڭ ۇستىنە جالعىز تۇياعى دا سول ەكەن. قازىرگى ساياسي جاعدايعا بايلانىستى بالاسىمەن بايلانىسۋ دا قيىنعا سوققان. ايتەۋىر ءتىرى ەكەنىن بىلەدى. قىتايدا ءبىر جاقىنى جوق بالاسىنىڭ كوشە كەزىپ جۇرگەنىن ايتىپ، كوزىنەن جاس ىرشىپ شىقتى. ال قىتايداعى ساياساتتى ويلاعان سايىن، بالاسىنا كەسىرى تيمەسە ەكەن دەپ اناسى ەكەۋى جاندارىن شۇبەرەككە بايلاپ وتىرادى. كۇنى-تۇنى تىلەيتىنى – باۋىر ەتى بالاسىنىڭ اماندىعى، ونىمەن تەزىرەك قاۋىشۋ. بۇل جاعدايلاردان ءبىزدىڭ بيلىك تە حاباردار كورىنەدى.

ارىز جازىلدى، ناتيجە جوق

بالاسى باۋىرجان ىشكى ىستەر ءمينيسترى ق. قاسىموۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدى. الايدا ارىزى اۋىزشا بولعاندىقتان، تىركەلمەي قالادى. نۇر وتانعا جازىلعان ارىزدان ناتيجە شىقپايدى. بالانىڭ جاعدايى تەك سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ نازارىنا ىلىگەدى، مينيسترلىك باۋىرجاننىڭ جان ايقايىنا قۇلاق ءتۇرىپ، جوعارعى سوتقا وڭ شەشىم قابىلداۋدىڭ قاجەتتىگى تۋرالى ءوتىنىش بىلدىرەدى. الايدا  جوعارعى سوتتان ەش حابار جوق.

باۋىرجاندى ەلگە قايتارۋعا تولىق نەگىز بار

«باۋىرجاندى قىتايدا ەشتەڭە ۇستاپ تۇرعان جوق، ءتىپتى قازاقستانعا دا ءقاۋپى جوق ازامات. ونى قايتارىپ العاننان ۇتپاساق، ۇتىلمايمىز» دەيدى بەلگىلى زاڭگەر كامشات  ەسمۋحامبەت قىزى. زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا، زاڭ بويىنشا باۋىرجان مادەن قازاقستانعا قايتۋعا تولىق قۇقىلى.

بىرىنشىدەن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 12-بابىنا سايكەس ەشكىمدى دە ناق سول ءبىر قۇقىق بۇزۋشىلىق ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە ەكى رەت تارتۋعا بولمايدى دەپ كورسەتىلگەن. ال باۋىرجان مادەندى ءبىر باپپەن ەكى رەت جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ وتىر.

وسىعان وراي ەسمۇحامبەتوۆا،ەكىنشىدەن، ق ر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 851-بابى 5ء-بولىمىنىڭ 1-تارماعىن (ادامداردىڭ ءومىرى، دەنساۋلىعى ءۇشىن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكاسى مەن قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن ورنى تولماس اۋىر زارداپتارعا الىپ كەلۋى مۇمكىن بولاتىن جاعداي) مىسال رەتىندە كەلتىردى. «بۇگىنگى قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ احۋالىن ويلايتىن بولساق، بالانىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر دەپ ايتا الامىز» دەيدى ەسمۇحامبەتوۆا.

ۇشىنشىدەن، ق ر «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ 27-بابىنا سايكەس: «شاقىرۋشى ادامنىڭ مىنا وتباسى مۇشەلەرى وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا جىبەرىلەدى: ەگەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراقتى تۇراتىن كوشىپ كەلۋشى شاقىرۋشى ادام بولسا – وسى باپتىڭ 3-تارماعىنىڭ 1)، 2)، 3) جانە 4) تارماقتارىندا اتالعان ادامدار.

تۇراقتى تۇرۋعا ارنالعان رۇقساتى بار شاقىرۋشى ادامنىڭ وتباسى مۇشەلەرىنە ۋاقىتشا تۇرۋعا ارنالعان رۇقسات جىل سايىن ۇزارتۋ قۇقىعىمەن ءبىر جىلعا بەرىلەدى» دەپ كورسەتىلگەن.

ال وسى باپتىڭ 3-تارماعى 2-تارماقشاسىندا: «مىنالار: نەكەدە تۇرمايتىن جانە شاقىرۋشى ادامنىڭ اسىراۋىنداعى جانە (نەمەسە) قامقورشىلىعىنداعى (قورعانشىلىعىنداعى) بالالار وتباسىن بىرىكتىرۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەلەتىن شاقىرۋشى ادامنىڭ وتباسى مۇشەلەرى بولىپ تابىلادى» دەپ كورسەتىلگەن. الايدا زاڭ تالاپتارىن جەتە تۇسىنبەۋىنە بايلانىستى باعدات مادەن بالاسىنىڭ قازاقستانعا كەلۋ ماقساتىن دۇرىس كورسەتپەي، وتباسى بىرىگە الماي، ءبولىنىپ كەتكەن. ياعني بۇل ارەكەت قر-نىڭ زاڭىنا قايشى.

ازاماتتىق العالى باعدات مادەن ءتورت جاقىنىنان ايىرىلدى، 2016 جىلى ۇزىناعاشتا ءۇش بىردەي باۋىرى قاندىقول قىلمىسكەرلەردىڭ قولىنان قازا تاپتى، ال تۋعان بالاسىنان تىرىدەي ايىرىلىپ وتىر. سوعىسسىز بەيبىت زاماندا وتباسىن ەكىگە ءبولىپ قويىپ، 20-دان ەندى اسقان بالانى قىتايعا قاڭعىرتىپ قويعان قازاقستان بيلىگىنەن كومەك سۇرايدى. بالاسىنىڭ وندا كىممەن ارالاسىپ، قايدا تۇرىپ جاتقانىنان دا حابارسىز اكە پرەزيدەنت اپپاراتى جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى مارات تاجيننەن، ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ءابدىراحمانوۆتان،ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحامبەت قاسىموۆتان، "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆتان جانە جوعارى سوت ءتوراعاسى جاقىپ اسانوۆ پەن باس پروكۋرور قايرات قوجامجاروۆتان جالعىز تۇياعىن ەلگە قايتارۋدى ءوتىنىپ سۇرايدى. «باۋىرجان بولاشاقتا پوليسيا بولۋدى ارماندايدى» دەيدى باعدات مادەن. ەگەر امان-ەسەن ورالسا، ەلىنە ادال قىزمەت ەتەتىن مامان بولارىنا اكە جۇرەگى سەنەدى.