«اسسالاۋماعاليكۋم، عازيز باۋىرلار، قانداستارىم، اللانىڭ اتىمەن بولسا دا بىر-بىرىمىزگە ءادىل، شىنايى، ادال بولايىق. ءيا، ءبىز ۇيعىرلار سوڭعى ەكى عاسىردان بەرى ازاپ پەن توزاق وتىندە ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز. بۇل – سونداعى قازاق باۋىرلار دا ءبىز كورگەن كۇندى كورسىن دەگەن نيەتتى بىلدىرمەيدى…قانداس – قاشان دا قانداس بولىپ قالا بەرمەك. ءبىز ۇيعىرلار مەن قازاقتار ءالى كۇنگە بىلمەيتىن، قۇپيا سىرلار كوپ. بۇل سىر – ەشكىم بىلمەيتىن اقيقات، ياعني، قازاقتاردىڭ – ۇيعىر حالقىنىڭ ءبىر تارماعى ەكەندىگى. زاۋدەعالام، سونداي ءبىر كۇندەر كەلىپ، قازاقستان حالقى «ناعىز ۇيعىرلار – مىنا ءبىز ەدىك!» دەي قالسا ءبىز ەشتەڭە ايتا الماي قالار ەك. ويتكەنى، بۇگىندە تاريحي شىندىقتى ەشكىم قابىلداي الماس ەدى!»، — دەپ باستالادى «ۇيعىرستان مادەنيە ورتالىنىڭ » پرەزيدەنتى كۇرەس اتاحاننىڭ حاتى.
گەرمانيادا تۇراتىن تاريحشى، جۋرناليست كۇرەس اتاحان ۇيعىرلار ۇيعىر ورحون يمپەرياسى، ۇيعىر ەدىقۇت مەملەكەتى جانە ۇيعىر كەڭسۋ مەملەكەتى سەكىلدى ءۇش مەملەكەت قۇرعان. بۇل جونىندە جازىلعان تاريحي كىتاپتاردىڭ مازمۇنىندا «ۇيعىر» دەپ تىلگە تيەك بولعاندار ىشىندە بۇگىندە «قازاق» دەپ اتالعان حالىقتار باسىم كوپ ساندى يەلەيدى دەپ جازادى.
«ءبىزدى ولاردان جىراقتاتقان – سان مىڭ جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان قالالاسۋ پروسەسى. قازىرگى شىعىس تۇركىستان ايماعىندا وڭىرىندەگى جەرگىلىكتى حالىق ۇلى كوك تۇرىك قاعاناتىن قۇرعان تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىر بولشەگى… ماحمۇد قاشقاريدىڭ ەڭبەگىندە ءبىزدى حاقاني تۇرىكتەرى دەپ، ال ولاردى ۇيعىرلار دەپ جازادى. ورىس تاريحشىلارى دا «جەتىسۋ مەن جوڭعاريانىڭ جاۋىنگەر ۇيعىرلارى ءبىر-اق تۇندە جەر جۇتقانداي عايىپ بولدى» دەپ جازادى. ولار جايلى تاريحشىلار «تولىققاندى يسلام دىنىنە كوشىپ بولا الماعاندىعى ءۇشىن قازىرگى تيبەت نەمەسە شىعىس سولتۇستىك ازيا ەلدەرىندەگى بۋدديستەرگە ءسىڭىپ كەتكەن بولۋى مۇمكىن» دەيدى. بۇل جورامال عانا. مەنىڭشە، جاۋىنگەر ۇيعىر حالقىن تيبەت، تايلاند، بيرما نەمەسە ءۇندىستاننان ىزدەۋدىڭ قاجەتى جوق. ولاردى التاي تاۋلارى، جەتىسۋ دالاسى، ىستىق كول جاعاسىنان ىزدەۋ اقىلعا سىيىمدى بولار ەدى.»
سونداي-اق، حات يەسى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتان جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىندا تۇرىپ جاتقان ۇيعىرلارعا اراشا ءتۇسۋىن سۇرايدى.
«شىڭعىسحان داۋىرىنەن كەيىنگى شاعاتاي مەملەكەتىنىڭ يسلامعا بەت بۇرۋى جەرگىلىكتى ۇيعىرلار مەن كوشپەندى ۇيعىرلاردىڭ اراسىن بارىنشا الشاقتاتتى. بۇل سالقىندىق ءامىر تەمىر تۇسىنا كەلگەندە ءتىپتى دە ۋشىعىپ، سان مىڭ جىلداردان بەرى وزدەرىن ۇيعىرمىز دەپ سانايتىن حالىقتار جويىلىپ، جيىرمادان استام تايپالارعا ءبولىندى. سول تۇستا باسقالار تاراپىنان «قازاق» دەپ اتالاتىن حالىق جەردەن ونگەندەي-اق پايدا بولا قالدى. «قازاق» سەكىلدى باسقا دا تايپالاردىڭ مۇنداي ەسىمدەرى بىزگە جاۋ حالىقتار تاراپىنان كەمسىتۋ ماعىناسىندا بەرىلگەن ەدى.تارىم جانە تۇرپان، بۇگىنگى جەتىسۋ، شەلەك وڭىرىندەگى باسىم كوپ ساندى ۇيعىرلار تۇر-الپەتى جاعىنان قازاقستارعا قاتتى ۇقسايدى. بۇل قانداستىق التىن شىنجىردىڭ قايدان باستالاتىندىعىنىڭ بۇلجىماس دالەلى.
ۇيعىر ءھام قازاق ۇلتى ارعى تەگىمىز وعىز، باعزى ۇيعىرلاردىڭ بۇگىنگى اۋلەتىمىز.
ءبىز قازاقتاردان، قازاقتار بىزدەن ايرىلا المايتىن حالىقتارمىز. قازاقستان – ءبىزدىڭ دە وتانىمىز!
ءبىراق، مۇندا قۇرمەتتى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ مىرزاعا ايتار ەكى اۋىز ءسوزىمىز بار:
بىرىنشىدەن، ءبىز ۇيعىر حالقى دا ءسىزدى كوشباسشىمىز، ەلباسىمىز دەپ بىلەمىز.
ەكىنشىدەن، ءبىز ءبىر ۇلت رەتىندە ەشقاشان دا تەرروريست، سەپاراتيست بولعان ەمەسپىز.
ۇشىنشىدەن، ءبىز ءبارىمىز دە جۇڭگو بيلىگىنىڭ قۇرباندارىمىز.
تورتىنشىدەن، ءبىز زۇلىمدىققا دۋشار بولعان اللانىڭ قۇلدارىمىز.
بەسىنشىدەن، ءبىز تاۋەلسىز وتانىمىز ءۇشىن كۇرەسكەن ەركىندىك جاۋىنگەرلەرىمىز.
ءسىزدىڭ تەك قانا قازاقتارعا عانا ەمەس، شىعىس تۇركىستانداعى قازاقتارعا ىستىق قۇشاعىن اشا بىلگەن ۇيعىر باۋىرلارىڭىزعا دا پانا بولۋىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىز.
المانيا ۇيعىرىستان مادەنيەتى ورتالىعى» دەپ اياقتالىپتى.
Uyghurnet.org اقپاراتتىق سايتىندا بۇل حات پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا جولداندى. جاۋاپ كۇتۋدەمىز دەپ ەسكەرتىلىپتى.
دەرەككوز: zhasalash.kz
دايىنداعان: ادىلبەك قايسا
