قازاقستان پرەزيدەنتى فينلياندياعا رەسمي ساپارى كەزىندە حەلسينكيدە وسى ەلدىڭ ۇلتتىق باتىرى كارل ماننەرگەيمنىڭ قابىرىنە گۇل شوقتارىن قويدى.

كارل ماننەرگەيم 1931-1946 جىلدارى فينليانديانىڭ اسكەري جانە ساياسي باسشىسى بولعان ەدى. كارل گۋستاۆ ماننەرگەيم 1867 جىلى فينليانديانىڭ تۋركۋ قالاسىنىڭ ماڭىندا دۇنيەگە كەلەدى. ونىڭ اتا-اناسى شۆەسيادان شىققان اريستوكراتتار بولدى: اكەسى بارون كارل روبەرت ماننەرگەيم، ونىڭ اناسى – گرافينيا حەدۆيگا شارلوتتا حەلەنا فون يۋلين بولدى. 15 جاسىندا كارل اسكەري مانسابىن تاڭدادى، سانكت-پەتەربۋرگتىڭ نيكولايەۆ كاۆالەريا ۋچيليششەسىن ۇزدىك ءبىتىردى.

1891 جىلى كارل ماننەرگەيم كاۆالەريالىق پولككە جىبەرىلدى، سوندا ول اسكەري ءتارتىپتىڭ جاقسى مەكتەبىنەن ءوتتى. ماننەرگەيم اسكەري قىزمەتتى پولشادا ورنالاسقان 15ء-شى دراگۋن الەكساندريا پولكىندە باستادى جانە ونى كاۆالەريا پولكىندە جالعاستىردى. يمپەراتور نيكولاي II تويلاۋ راسىمىنە قاتىسقان. 1903 جىلى ماننەرگەيم سانكت-پەتەربۋرگ وفيسەرلىك كاۆالەريا مەكتەبىنە قابىلداندى. مۇندا گەنەرال برۋسيلوۆتىڭ قاداعالاۋىمەن فينليانديا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بولاشاق مارشالى ۇلگى كومانديرىنە اينالدى.

♦فينليانديا 100 جىلدا جەردەگى جۇماققا قالايشا اينالدى؟

كوپ ۇزاماي ماننەرگەيم ورىس-جاپون سوعىسى باستالعاندا قيىر شىعىسقا جىبەرۋگە ءوتىنىش بىلدىرەدى. 1905 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە رەسەي مەن جاپونيا اراسىنداعى بەيبىتشىلىك شارتىن جاساسقاننان كەيىن ماننەرگەيم سانكت-پەتەربۋرگكە ورالادى. 1909 جىلدىڭ باسىندا ۆارشاۆاعا جاقىن ورنالاسقان 13ء-شى ۋلان پولكىنىڭ كومانديرى بولىپ تاعايىندالادى. وعان سەنىپ تاپسىرىلعان پولكى دايىندىعى وتە ناشار اسكەري بولىمشە دەپ سانالدى. ماننەرگەيم جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن كوپ ۋاقىت جۇمسادى. دەگەنمەن كۇندەلىكتى وتكىزىلەتىن 12 ساعاتتىق ساباقتاردىڭ ناتيجەسىندە ءبىر جىلدان كەيىن ونىڭ پولكى ەڭ ۇزدىكتەردىڭ بىرىنە اينالدى.

♦تۇستە ءبىر مىزعىپ العان ءفيننىڭ قالتاسى قالىڭداي تۇسەدى

24 جەلتوقسان 1913 جىلى ماننەرگەيم ۆارشاۆادا ورنالاسقان بولەك كۇزەت كاۆالەريالىق بريگاداسىنىڭ كومانديرى بولىپ تاعايىندالدى. وسى لاۋازىمدا ول ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى قارسى الدى. 1914 جىلى ماننەرگەيم پولشانىڭ كراسنيك قالاسىن اۆستريالىق اسكەرلەر قورشاپ العاندا باتىل قورعاۋعا بۇكىل كۇش-جىگەرىن سالعان ەدى. ول قارسىلاستىڭ  كۇشتەرىن جەڭىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار 250 اۆستريالىق اسكەردىڭ مەن 6 وفيسەرىن تۇتقىنعا العان. ماننەرگەيم گرابۋك كەنتىنىڭ جانىنداعى قورشاۋدان شىعىپ كەتەدى.

1916 جىلدىڭ باسىندا ەسكى جارالار كەسىرىنەن ماننەرگەيم ودەسسا قالاسىنا ەمدەلۋگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. كەلەسى ايلاردا ونىڭ دەنساۋلىعى جاقسارمادى جانە ماننەرگەيم وتستاۆكاعا كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايدى. 1917 جىلدىڭ قاڭتارىندا كارل گۋستاۆ ءوزىنىڭ تۋعان فينلياندياسىنا بارادى. 1917 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ اياعىندا پەتروگرادقا ورالعان ماننەرگەيم ريەۆوليۋسيانىڭ ەپيسەنترىندە بولدى جانە ونى قابىلدامادى. ماننەرگەيم بارلىق اپاتتى جاعدايدا پاتشالىق رەسەيدىڭ باسشىلىعى بولشيەۆيزمگە قارسى تۇرا المايتىندىعىن ەسكەرە وتىرىپ، رەسەي ارمياسىن تاستاپ، فينلياندياعا قايتا ورالۋعا شەشىم قابىلدايدى. ەندى ماننەرگەيم بارلىق كۇش-جىگەرىن ءوزىنىڭ تۋعان فينلياندياسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋ يدەياسىنا جۇمسايدى.

العاشىندا فينليانديا اسكەرىنىڭ باس قولباسشىسى لاۋازىمىن اتقارادى، سودان كەيىن فينليانديا مەملەكەتىنىڭ ۋاقىتشا باسشىسى بولادى جانە تاۋەلسىز فينليانديانىڭ حالىقارالىق تانىلۋىنا كۇش سالادى. ماننەرگەيم «Mannerheim Line» فين قورعانىس جۇيەسىنىڭ شىعارۋشى رەتىندە تاريحقا تانىمال. كەڭەستىك-فين سوعىسىنا دەيىن ماننەرگەيم فينليانديا مەن لادوگا شىعاناعى اراسىنداعى بەكىنىستى قالپىنا كەلتىرۋدى باستايدى. 135 كيلومەترگە جۋىق قورعانىس بەلدەۋى سالىنادى. كەڭەس-فين سوعىسىندا ول ءوزىنىڭ ماڭىزدى ءرولىن اتقاردى.

ماننەرگەيم فينليانديانىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن بارىنەن جوعارى قويدى. 1942 جىلدان باستاپ كارل ماننەرگەيمنىڭ تۋعان كۇنى فينليانديادا فين ارمياسىنىڭ كۇنى رەتىندە تويلانادى. ماننەرگەيم ءبىرىنشى جانە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاردا ۇلكەن شەبەرلىكپەن قارسىلاستاردىڭ قاراما-قايشىلىقتارىن پايدالانعان ساياساتكەر جانە ەكى جاقتىڭ ناگرادالارىن العان تاريحتا جالعىز ادام. ماننەرگەيم فينليانديانىڭ ەڭ جوعارى اتاعى – فينليانديانىڭ مارشالى اتاعىنا يە بولعان جالعىز ادام بولدى. ماننەرگەيمدە بارلىعى 123 وردەن بولعان جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ماراپاتتار، سونىڭ ىشىندە گەورگيي كرەستى جانە 1918 جىلعا دەيىن رەسەيدىڭ بارلىق اسكەري ماراپاتتارى. ماننەرگەيمنىڭ اتى كرەملدىڭ گەورگيي زالىنىڭ قابىرعاسىندا جازۋلى تۇر.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى، قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوسەنتى