2017 جىلى قازاقستان ۇكىمەتى ەل ازاماتتارىن بارىنشا قامتي الاتىن جەڭىلدىك شارتتارمەن باسپانا الۋ ءۇشىن نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن قولعا الدى. جوبا بويىنشا ۇمىتكەرلەر قاتارىندا بۇرىن ءۇي الماعاندار مەن باسپانا جاعدايىن جاقسارتقىسى كەلەتىندەر دە بولدى.
ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمدەۋىنشە، باعدارلاما اياسىندا حالىقتى بارىنشا باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدە جاڭا مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلىپ ول ءىس جۇزىنە اسىرىلدى. «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنا دەيىن ايماقتاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان «نۇرلى جول» باعدارلاماسى بولعانىن ايتا كەتۋ كەرەك.
«نۇرلى جەردىڭ» ءبىر ەرەكشەلىگى، ەندى يپوتەكالىق نەسيە بۇرىنعىدان دا قولجەتىمدى بولا تۇسەدى. وعان قوسا بۇل جوباعا كوممەرسيالىق بانكتەر دە قاتىسا الادى. نەسيە ستاۆكاسى 17 پايىزدان اساتىن بولسا، قالعانى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن سۋبسيديا رەتىندە قارجىلاندىرىلادى. «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ» حابارلاۋىنشا، كرەديتتىڭ جىلدىق ستاۆكالىق ءوسىمى 10 پايىزدان اسپايدى. جاڭا باعدارلامادا قازاقستان يپوتەكالىق كومپانياسى ەندى باسقاداي جۇمىستار اتقاراتىن بولادى. ياعني، بۇل مەكەمە بۇرىندارى باستالىپ، اياقتالماي قالعان وبەكتىلەردى قارجىلاندىرۋدى قولعا الىپ، قارجى اگەنتى رەتىندە اياعىنا دەيىن جەتكىزەدى. مەملەكەت بيۋدجەتىندە سىياقى مولشەرىن 7 پايىزعا دەيىن تۇسىرۋگا ارنالعان سۋبسيديالارعا قاراجات بولىنبەكشى.
«نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا تۇرعىن ءۇي العىسى كەلەتىندەر ءۇشىن مىنانداي جەڭىلدەتىلگەن تالاپتار بولادى:
- نەسيە مەرزىمى – 15 جىلعا دەيىن؛
- الىناتىن باسپانا باستاپقى نارىق، ياعني جاڭا سالىنعان بولۋى كەرەك؛
- العاشقى جارنا باسپانا قۇنىنىڭ 30 پايىزىن قۇراۋى ءتيىس؛
- سۋبسيديا ارقىلى بەرىلەتىن قارىز الماتى/استانا قالالارى ءۇشىن 20 ملن تەڭگەگە دەيىن بولسا، باسقا ايماقتار ءۇشىن 15 ملن تەڭگە مولشەرىندە رۇقسات ەتىلەدى؛
- سۋبسيديالاۋ مەرزىمى 10 جىلدان جانە يپوتەكالىق نەسيەلەۋ ۋاقىتىنان اسپاۋى كەرەك.
ەندى قاراپايىم مىسال رەتىندە كەلتىرىپ ەسەپتەپ كورسەك، تومەندەگىدەي بولادى.
«نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا بەرىلەتىن باسپانا قۇنى 10 ملن تەڭگەنى قۇراعان جاعدايدا تومەندەگىدەي شارتتاردى ورىنداۋ كەرەك:
- العاشقى جارنا 10 ملن-نان 3 ملن تەڭگە، ياعني جالپى سومادان 30 %؛
- قالعان 7 ملن تەڭگە جەڭىلدەتىلگەن نەسيە رەتىندە بەرىلەدى؛
- قارىز بويىنشا سىياقى مولشەرى – 10%؛
- نەسيەنى 10 جىل ىشىندە جاۋىپ ءبىتىرۋ قاجەت؛
- اي سايىنعى تولەنەتىن قارجى – 92 مىڭ 500 تەڭگە.؛
- 10 جىلدان ۇستىنەن 4،1 ملن تەڭگەدەي قوسىلادى.
«نۇرلى جول» باعدارلاماسىنان تاعى ءبىر ايىرماشىلىعى، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەن نەسيە الۋ كەزىندە ەشقانداي كوميسسياسىز، ۇيىمداستىرۋعا ارنالعان پايىزسىز جانە باسقاداي شىعىنسىز الۋعا تولىق مۇمكىندىك بار.
جاڭا باعدارلاما تەك قانا باسپانا ساتىپ الۋشىلار ەمەس، قۇرىلىس كومپانيالارى ءۇشىن دە ءتيىمدى بولىپ، ولار ءۇشىن بەرىلەتىن سۋبسيديالار ۇلتتىق بانكتىڭ 5 پايىزدىق ستاۆكاسىنان اسپايتىن شارتپەن بەرىلەدى. قارجى اگەنتى رەتىندە «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى قولداۋ قورى جۇمىس ىستەيتىن بولادى.
قۇرىلىس كومپانيالارىنا مىنانداي تالاپتار قويىلادى:
- نەسيەلەۋ مەرزىمى - 3 جىلعا دەيىن؛
- نەسيە ماقساتى - تەك جاڭادان تۇرعىن ءۇي سالۋ؛
- سۋبسيديا مەرزىمى – 3 جىلعا دەيىن.
وسىنداي جەڭىلدەتىلگەن جاعدايلاردان كەيىن باسپانانىڭ ءاربىر شارشى مەترى تومەندەگىدەي بولماق:
- الماتى مەن استانا قالالارىندا - 260 مىڭ تەڭگەگە دەيىن؛
- باسقا ايماقتاردا 220 مىڭ تەڭگەگە دەيىن.
«تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق ءوزىنىڭ جاڭا يپوتەكالىق باعدارلامالارى بويىنشا بانك سالىمشىلارى ءۇشىن نەسيەلەر بەرۋدى جالعاستىرا بەرەدى. بانكتىك ىشكى ەرەجەلەرى بويىنشا قارجىلاندىرۋ بۇرىنعى شارتتارعا قاراعاندا كوپ جەڭىل بولماق. قۇرىلىس كومپانيالارىنا سالۋشى اتىنان بانكتىك كەپىلدىكتەر دە بەرەتىن مەحانيزم زاڭدارعا وزگەرىستەر ەنگىزىۋ ارقىلى بولاشاقتا جۇزەگە اسىرىلماقشى.
الاعى 5 جىلدا تومەندەتىلگەن ستاۆكالار بويىنشا 24 ملرد تەڭگە كولەمىندە مەملەكەت بيۋدجەتىنەن قارجى بولىنەدى.
سونىمەن بىرگە، جەر ۋچاسكەسىن الۋدا كەزەكتە تۇرعان ادامدار وسى باعدارلاما اياسىندا باسپانا الۋعا مۇمكىندىكتەرى بولادى جانە ولارعا ءتيىستى جەىلدىكتەر قاراستىرىلادى. جەكە ءۇي سالۋ نەمەسە ساتىپ الۋ ءۇشىن دە وسى بانكتىڭ قىزمەتىن پايدالانىپ، جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الۋ جۇيەسى جولعا قويىلعان. بەس جىلعا دەيىن نەسيەلىك كەلىسىمشارتتىڭ 7 پايىزىنا دەيىن سۋبسيديالايتىن جەڭىلدىك مەملەكەت تاراپىنان ۇسىنىلىپ وتىر.
قورىتا ايتقاندا، «نۇرلى جەر» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى تۇرعىن ۇيمەن حالىقتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىندا جاڭا سەرپىلىستەر بەرىپ، كورتەگەن ءتۇيىندى ماسەلەلەردىڭ شەشىمى بولادى.
سەرىكقازى كوكەناي
پىكىر قالدىرۋ