ادامدار اراسىندا “تابىستى بولۋ ءۇشىن ءبىلىمنىڭ قاجەتتىلىگى شامالى، بيلىكتەگىلەردىڭ دە، بايلاردىڭ دا ۇلگەرىمى ناشار بولعان” دەگەن ستەرەوتيپ كوزقاراس قالىپتاسقان. وسىلايشا پايىمداۋ قازىرگى ۋاقىتتا قانشالىقتى دۇرىس؟
مىسالى، 2018 جىلى “Forbes” رەيتينگى بويىنشا انىقتالعان الەمدەگى ەڭ باي ءۇش ادامنىڭ ءبىلىم دارەجەسى تومەن بولدى دەپ ايتا المايمىز. ءبىراق ولار ءبىلىم دەگەن ءسوزدىڭ تۇپ-توركىنىن باسقاشا تۇسىنەتىن كورىنەدى. وتكەن جىلى الەمدەگى ميللياردەرلەردىڭ كوشىن باستاعان “Amazon” كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى دجەفف بەزوستىڭ ءبىلىمى تاياز بولعان دەۋ كۇماندى. ونىڭ وقۋعا، تانۋعا تالپىنىسى جاستايىنان جوعارى بولعان. مەكتەپ جاسىندا فيزيكا ءپانىن ءسۇيىپ وقيتىن ول بوس ۋاقىتىن ويىن-كۇلكىمەن ەمەس، كولىكجايدا ءوزىن قىزىقتىرعان قۇرالدار ارقىلى تەحنيكالىق قۇرىلعىلاردى جاساپ وتكىزەتىن. كەيىننەن ول نيۋ-دجەرسي شتاتىندا ورنالاسقان اقش-تاعى ەڭ كونە وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى پرينستون ۋنيۆەرسيتەتىنە تۇسەدى. العاشىندا دجەفف فيزيكا فاكۋلتەتىنە ەمەس، باعدارلامالاۋ بولىمىنە تۇسكەنىنە وكىنگەنمەن، كومپيۋتەرمەن تەز ءتىل تابىسىپ كەتتى. سودان بەرى جاس پروگرامميست عىلىم جولىنا ءتۇسىپ، اقپارات الەمىنە جاڭا تىنىس الىپ كەلەدى. بۇگىنگى كۇنى 112 ميلليارد دوللارعا تەڭ بايلىعى بار ول قاراجاتىنىڭ باسىم بولىگىن ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ دامۋىنا جۇمساۋدا.
ال جيىرما جىل بويى (1996-2016) الەمدەگى ەڭ باي ادامدار تىزىمىندە ءبىرىنشى ورىندا بولعان بيلل گەيتستىڭ تەحنيكاعا جاقىندىعى بالا كەزىنەن بايقالعان. مىسالى سيەتلدىڭ “لەيكسايد” مەكتەبىندە وقىعان بيلل شاعىن كومپيۋتەرلەردى پايدالانىپ، ون ءۇش جاسىندا ەڭ العاشقى باعدارلاماسىن جازىپ شىعادى. سودان بەرى ول دوستارىمەن بىرگە “سسس” (Computer Center Corporation) كومپانياسىندا جۇمىس ىستەپ، باعدارلامالاۋ تىلىندەگى قاتەلىكتەردى انىقتاۋ ارقىلى قوسىمشا تابىس تابا باستايدى. وسىلايشا، ونىڭ كەلەشەك ءومىرى باعدارلامالاۋمەن تىكەلەي بايلانىستى بولادى. جاس پروگرامميستتىڭ جاڭا تەحنولوگيالارعا قىزىعۋشىلىعى قاشان دا جوعارى بولدى. ول گارۆارد ۋيۆەرسيتەتىندەگى وقۋىن ەكى جىلدان كەيىن تاستاپ كەتسە دە، عىلىمعا، بىلىمگە دەگەن ىنتا-ىقىلاسى ازايعان جوق.
2018 جىلعى رەيتينگ بويىنشا ول 91 ميلليارد دوللاردىڭ يەسى اتانىپ، ەڭ باي ادامداردىڭ قاتارىندا ەكىنشى ورىنعا جايعاسقان بيلل گەيتستىڭ مىنا ءبىر ءسوزى ءبىلىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن ايعاقتايدى: “ءبىلىم–باسقارۋدىڭ باستى قۇرالى” .
دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي ۇشتىكتى قورىتىندىلايتىن امەريكالىق كاسىپكەر ءارى ينۆەستور ۋوررەن باففەتتىڭ دە بىلىمگە دەگەن كوزقاراسى وزگەشە. ول جوعارى وقۋ ورنىندا اتا-اناسىنىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ءۇشىن عانا وقىعانىن ايتادى. دەسەك تە، ون ءبىر جاسىندا العاشقى اكسيالارىن ساتىپ الىپ، ون ءۇش جاسىندا كىرىس دەكلاراسياسىن تولتىرعان بالانىڭ ءبىلىمى جوق دەپ ايتا المايمىز. ونىڭ قۇپياسى نەدە؟ كاسىپكەردىڭ ءۇش بالاسى دا جوعارى ءبىلىم الماعان ەكەن. ونىڭ ويىنشا، ادام وزىنە كەرەگىن عانا الىپ، ءوزىن-وزى دامىتقان ءجون.
«ەڭ ۇزدىك ءبىلىم–وزىڭە جۇمسالعان ينۆەستيسيا» ، - دەپ ايتادى 90 ميلليارد دوللارعا تەڭ بايلىعى بار الەمدىك كاسىپكەر ۋوررەن باففەت.
ءيا، ءار ادامنىڭ ءبىلىمنىڭ قاينار كوزىنە، ونىڭ ماڭىزىنا بەرەر باعاسى ءارتۇرلى. الەمنىڭ ءۇش ميللياردەرى دە ءبىلىم الۋدى وزدىگىنشە تۇسىنەدى. ولار وزدەرى وقىعان وقۋ ورنىن ۇناتپاعانىمەن، بىلىمگە، تانىمعا، عىلىمعا ەرەكشە كوڭىل بولگەن. سوندىقتان تابىستىڭ سىرىن بىلىممەن بايلانىستىرماي، ادامنىڭ باعىنا عانا بالاۋ قاتەلىك بولار.
ءجاميلا باحتيار قىزى
پىكىر قالدىرۋ