Esquire رەداكسياسىنىڭ ءتىلشىسى سوعىس جىلدارى لاگەردە تاربيەلەنگەن بۇگىندە 70-تەن اسقان اجەيدىڭ حيكاياسىن تىڭدادى. اجەي ءوزىنىڭ شىن ءاتى-جونىن دە، ۇلتىن دا بىلمەيدى. ەسىندە قالعانى – تەك قاراڭعى، سۋىق لاگەر.

اننا ميحايلوۆنا شيروشەنا، زەينەتكەر:

–تۋعان كۇنىم، جىلىم، ەسىمىم، اكەمنىڭ ەسىمى، تەگىم، ءتىپتى ۇلتىم دا – ويدان شىعارىلعان. حالىق جاۋلارىنا ارنالعان لاگەرگە قالاي تاپ بولعانىم ەمىس-ەمىس ەسىمدە. الايدا اتا-انامنىڭ قانداي كىناسى ءۇشىن كەلگەنىمدى تۇسىنبەدىم.

لاگەردە تاعدىرلارى ءار قيلى بالالار بولاتىن: ءبىرى سوندا دۇنيەگە كەلگەن، ءبىرى حالىق جاۋىنىڭ بالاسى بولدى، ەندى ءبىرىنىڭ ءتۇپ تامىرى كۋلاكتان شىققان. ال مەن بۇلاردىڭ قايسىسىنا جاتقانىمدى دا بىلمەدىم.

تەك ۇزاق جول ءجۇرىپ كەلگەنىمىز ەسىمدە. تەمىر جول، پويىز، دالا، اتىلىپ جاتقان بومبالار... ءار ستانسيادا ءولىپ جاتقان ادامداردىڭ دەنەسى... ءبىز انام جانە كىشكەنتاي ءسىڭلىم ۇشەۋمىز بىرگە بولعان سياقتىمىز. ءبىراق ودان بەرى قانشاما ۋاقىت ءوتتى، ناقتى ايتا الماي وتىرمىن.

قايسىسى ءوڭىم، قايىسىسى ءتۇسىم ەكەنىن اجىراتۋدىڭ ءوزى قيىن بولىپ كەتتى.

لاگەردە بارىنەن ۇلكەن مەن بولعان سەكىلدىمىن، سەبەبى بويىم ۇزىن ەدى. ادامدار مەنى اقىل-ەسى دۇرىس ەمەس دەپ ويلايتىن، ولاي ويلايتىن جوندەرى بار ەدى. ەشكىممەن سويلەسپەيتىنمىن، ەشكىمدى تۇسىنبەيتىنمىن دە... شاماسى، ءتىل بىلمەگەن بولۋىم كەرەك.

بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن وزگە بالالار سەكىلدى مەنىڭ دە جاعدايىم ءماز ەمەس ەدى: اش ءجۇرۋ، سوڭعى نانىڭا دەيىن تارتىپ الاتىن قاتال تاربيەلەۋشىلەر، ءار شالىس باسقان قادامىڭ ءۇشىن جازالاناتىن كۇندەر. قىشىما، تراحوما سىندى ءتۇرلى جۇقپالى اۋرۋلار... كۇزەتشى ۆاسيا اعا ءار اپتا سايىن كەلىپ، بالالاردىڭ ءولى دەنەسىن ارباعا سالىپ الىپ كەتەتىن. ولاردى دولينكا پوسەلكىنە اپارىپ كومەتىن. ءقازىر ول جەر «انانىڭ زيراتى» دەپ اتالادى.

ول جەردەگى بالالار ەشكىم ەمەس ەدى، تاربيەلەۋشىلەر اتى-جوندەرىن ويدان قۇراستىراتىن. ۇستەل ۇستىنەن مايدى كورسە – ماسلوۆا، تارەلكەگە كوزدەرى تۇسسە – تارەلكين، سول سەكىلدى يۆانوۆ، پەتروۆ نەمەسە سيدوروۆ اتانىپ جۇرە بەرەتىن. ارينە، اتا-انالارى ءتىرى بولسا، مۇنداي فاميليالارمەن بالالارىن قالاي ىزدەپ تاپسىن؟

مەن قايدان كەلدىم، كىممىن، وتباسىم قايدا؟ جانىمدى كۇن سايىن جەگىدەي جەيتىن سۇراقتار – بۇلار. وسىلايشا لاگەرگە دەيىنگى ومىرىڭە تۇبەگەيلى نۇكتە قويىلادى.

ول جاقتاعىلار مەنىڭ ۇلتىمدى «ورىس» دەپ جازاتىن، ءبىراق ولاي ەمەس ەكەنىنە سەنىمدىمىن. ورىس ءتىلى انا ءتىلىم ەمەس ەدى.

لاگەردەن كەتە سالا، ءوز-وزىمدى ىزدەي باستادىم. ۇلتىمدى بىلگىم كەلدى. وتباسىمدى تاپقىم كەلدى. ماعان ەڭ بولماعاندا ءبىر دۇنيەنى ەسكە سالار دەگەن نيەتپەن ايناعا ۇزاق قارايتىنمىن. ءتۇرىمدى ەۋروپالىققا، بىرەسە لاتۆيالىققا نەمەسە بەلارۋس ۇلتىنا ۇقساتاتىن ەدىم.

ارحيۆتەگى قۇجاتتاردى، قاعازداردى اقتارعانىمدى ايتپاي-اق قويايىن. ايتەۋىر قازاقستاننىڭ ازاماتشاسى بولىپ شىعا كەلدىم. سوۆەتتىك قۇجاتىمدى قازاقستاندىق كۋالىككە اۋىستىرىپ الدىم، ۇلتىم – قازاق دەپ تۇر. وسىلايشا تاعدىر مەنى قازاقستانعا ايداپ اكەلدى. ءبىراق ءوزىمدى ىزدەۋدى دوعارمادىم.

ءتۇرلى ەلدىڭ مادەنيەتىمەن، تاريحىمەن تانىسىپ ءجۇردىم، بىردەڭەنى جۇرەگىم سەزىپ قالارداي... اكەمنىڭ اتى قۇجاتتا «ميحايلوۆنا» دەپ جازىلعان. بالكىم، لاگەردەگى مەنەن وزگە جۇزدەگەن بالانىڭ تەگى «ميحايلوۆنا» بولىپ كەتكەن بولۋى كەرەك.

ءۇيىم الەمدىك ادەبيەتكە تۇنىپ تۇر، دىندەرى، دىلدەرى – ءبارىن وقىدىم. ءيا، ءبارى وزىنشە قىزىق، ەرەكشە، ءبىراق ماعان ءتان ەمەس سەكىلدى.

ءتىپتى ءبىر كەزدەرى ءوزىمنىڭ باسىمنان كەشكەندەرىمدى «جدي مەنيا» باعدارلاماسى ارقىلى ايتتىم. بۇدان سوڭ زور ۇمىتپەن ماسكەۋگە اتتاندىم. ارمانىما جاقىنداعانداي بولدىم. ءبىراق جۇرەگىم شىدامادى، بىرنەشە ستانسيادان سوڭ جۇرەگىم سىر بەرىپ، پويىزدان تۇسۋىمە تۋرا كەلدى. مەنى ولدىگە ساناعان دارىگەرلەر ءمايىتحاناعا اپارا جاتتى. ءبىراق جولدا قايتا ءتىرىلدىم دە، ارتقا قايتتىم.

ءقازىر قازاقستاننىڭ دالاسىنا، ءار اعاشىنا، شوبىنە ۇزاق ۇڭىلەم دە، ءتۇپسىز، تامىرسىز ەكەنىمدى تۇسىنەمىن.

قارتاڭ جاستامىن، وتباسىم، ەكى بالام بار. ءبىر قىزىم گەرمانيادا، مەنىڭ تۋعاندارىمدى سول جاقتان ىزدەستىرىپ ءجۇر. 70 جىلدان اسا ۋاقىت ءوتتى، ءوزىمنىڭ كىم ەكەنىمدى، قايدان شىققانىمدى سول كۇيى بىلە المادىم. ءبىراق ءبىل بىلەرىم – قازاقستاننىڭ ەن دالاسىن تاستاپ كەتە المايمىن.

اۋدارعان: گۇلىم جاقان