2018 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، قازاقستاننىڭ  سىرتقى قارىزى - 159 ملرد دوللارعا جەتكەن. بۇل جايلى ۇلتتىق بانك حابارلادى. ال ەندى سەناتتىڭ كوميتەت وتىرىسىندا قىتايدان قارىز الۋ ماسەلەسىن قارالدى. قازاقستان جۇڭگو ۇكىمەتىنەن 116 ملرد تەڭگە السا 20 جىلدا ونىڭ 154 ملرد تەڭگە قىلىپ قايتارىپ بەرمەك. بۇل ەلدىڭ كەلەشەگىنە قالاي اسەر ەتەدى؟ سىرتقى قارىزدىڭ ولشەمى قانداي؟ بۇل تۋرالى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسىنىڭ دەرەگىن نەگىزگە الا وتىرىپ حابارلايدى.  

159 ميلليارد دوللار قارىز دەگەن ارينە از قاراجات ەمەس. بۇگىنگى كۋرسپەن ۇلتتىق ۆاليۋتاعا اينالدىرساڭ شامامەن 60 تريلليون 580 ميلليارد تەڭگە. ەندى سول بورىشتىڭ كىمدەر جانە قانداي كولەمدە العانىن كورەيىك.

رەسمي دەرەك بويىنشا، 159 ملرد دوللاردىڭ 63،6 پايىزى فيرمارالىق قارىز. ال 25 پايىزى ۇلتتىق كومپانيالار سياقتى ءىرى ويىنشىلاردىڭ بەرەشەگى. بۇدان باسقا 3،6 پايىز ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ العان قارىزى دەپ كورسەتىلگەن. ال مەملەكەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ قارىزى - 7،8 پايىزدى قۇراپ وتىر.

مىنە، وزدەرىڭىز كورگەندەي جالپى قارىزدىڭ 7،8 پايىزى عانا مەملەكەتتىڭ بەرەشەگى. ەكونوميست ءلاززات جانمولدايەۆا "مۇنداي ستاتيستيكانى كورگەندە بايبالام سالىپ، الاڭداۋدىڭ قاجەتى جوق" -  دەگەن پىكىردە. 

ءلاززات جانمولدايەۆا، ەكونوميست: "فيرماارالىق، ياعني ءبىزدىڭ ەلدىڭ رەزيدەنتتەرى بار رەزيدەنت ەمەستەرى بار فيرماارالىق قارىزدار. بۇل قارىزداردىڭ كوپشىلىگى مەملەكەتتىك كەپىلدەندىرىلمەگەن. ياعني، ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا بۇل قارىزداردىڭ ءقاۋپى جوق." 

ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى مەيرام قاجىكەنمەن اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ الاڭدايتىن دۇنيەنىڭ بارىنا كوزىڭ جەتەدى. جاڭاعى رەزيدەنت، رەزيدەنت ەمەس ازاماتتارعا تيەسىلى كومپانيالار مەن فيرمالاردىڭ قارىزى جالپى بەرەشەكتىڭ ءبىراز بولىگىن الىپ وتىر. ولار ول قوماقتى سومالاردى نە ءۇشىن العانىن جانە قالاي قايتاراتىنىن مەملەكەت ءبىلىپ وتىرعانى دۇرىس ەكەن. سول ءوزىمىز ۇلگى الاتىن ەۋروپا ەلدەرى مەن امەريكادا مۇنداي تاجىريبە بار.     

مەيرام قاجىكەن، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:  "شەتەلدەن كىم قانشا الىپ جاتىر؟ نەگە الىپ جاتىر؟ ءتيىمدى مە الدە ءتيىمدى ەمەس پە؟ ونى كىم قايتارادى؟ قالاي قايتارادى؟ سونداي زاڭناما شىعىپ بەكىتىلدى. بىزدە جوق قازاقستاندا. مىنە، وسىنى ءبىز قولعا الىپ ەنگىزۋىمىز كەرەك. ماكروپرۋدەنسيالنوە رەگۋليروۆانيە. سىرتتان كەلگەن اقشا ءتۇبى كەتەدى سىرتقا. ۇستىنەن اقشا قوسىلىپ كەتەدى. مىنە وسىنى قاداعالاۋىمىز كەرەك."  

اتالعان زاڭ جوباسى تاۋەلسىزدىك العان جىلداردان بەرى نەلىكتەن قولعا الىنباعان دەگەن سۇراق تۋىندايدى. مەيرام قاجىكەن ءسوز اراسىندا "بۇل سەكتوردا مۇددەلى ادامداردىڭ اقشاسى اينالىپ جاتۋى مۇمكىن. سوندىقتان جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە تۇر دەگەندى ايتىپ قالدى. قارىز دەگەننەن شىعادى، بۇگىن سەناتتىڭ كوميتەت وتىرىسىندا دەپۋتاتتار قارجى مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرىن ورتاعا الىپ قىتايدان   2 ميلليارد 65 ميلليون يۋان نەسيە الۋدى تالقىلادى. وتكەن ايدا ءماجىلىس قارىز الۋ جونىندەگى زاڭ جوباسىن قاراستىرىپ ماقۇلداپ، سەناتقا جولداعان ەدى. ەندى مىنە سەناتتىڭ دا قولدايتىن ءتۇرى بار. 

قايرات ماۋبايەۆ  ق ر قارجى مينيسترلىگى مەملەكەتتىك كىرىستەر جونىندەگى كوميتەتىنىڭ باسقارما باسشىسى:  "2 پايىزدىق  پروسەنتپەن كرەديت الۋ باسقا باعىتقا ەكونوميكاعا قيىنسىرۋ مۇمكىن ەمەس. ەڭ ءتيىمدى پروسەنت بولعاننان كەيىن وسى.  جۇڭگو الدىندا قانشا قارىزىمىز بار؟  - جۇڭگو الدىندا مەملەكەتتىك قارىز جوق."

ءيا، قىتايدان 116 ميلليارد تەڭگەنى 20 جىلعا الامىز. ونى كەدەندىك وتكىزۋ پۋنكتەرىنىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاساقتاپ، شەتەلگە شىعارىلاتىن جانە ەلگە اكەلىنەتىن تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمىن ارتتىرۋ ءۇشىن سۇراتىپ جاتقانىمىزدى ەسكە سالايىن. وتكەندە قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ ءوز سوزىندە "بۇل قاراجاتتى قايتارامىز، الىنعان اقشا دىتتەگەن باعىتقا جۇمسالادى" — دەپ سەندىرگەن. جاقسى، مينيستر سوزىندە تۇرار، الداي قويماس.

ۇسىنعان: فاريزا جومارت قىزى