ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى ۇلى وركەنيەتكە باستايتىنى حاق. بۇل وتكەندى جاڭعىرتىپ، وشكەنىمىزدى ءتىرىلتۋ.
وسى ورايلا ورتا ازيا اۋماعىندا ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلۋ ناتيجەلەرى زورواستريزمدىك، يۋدايزم، بۋددالىق، حريستياندىق، شاماندىق جانە ت.ب. مادەنيەتتەردىڭ بولعاندىعىن باياندالادى. اتاپ ايتقاندا، ورتا ازيادا ب.د.د. IIء-ى مىڭجىلدىقتار كەزەڭىندە بۋددالىق دىنگە قاتىستى قۇلشىلىق ەتەتىن ۇيلەر تابىلعاندىعى، ال ب.د.د. III-II مىڭجىلدىقتا ءزورواستريزمنىڭ بولعاندىعى، ال ب.د. ءبىرىنشى مىڭجىڭدىعىنىڭ اياسىندا حريستياندىق ءدىن بولعاندىعى ءار ءتۇرلى زەرتتەۋلەرمەن دالەلدەنگەن دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.
جوعارىداعى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسىنە سۇيەنسەك، وسى اتالعان دىندەرگە بايلانىستى قۇلشىلىق جاسايتىن عيباداتحانالار ورتا ازيا اۋماعىندا تابىلعان، ال ەۆروسەنتريستىك جانە اراب تۇبەگىنىڭ زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ قاسيەتتى كىتاپتاردىڭ: تاۋرات، زابۋر جانە ءىنجىل ارابيا تۇبەگىنە تۇسكەندىگى تۋرالى ەڭبەكتەرىندە كورسەتكەن. وسى تۇستا، زاڭدى سۇراق تۋىندايدى، اتاپ ايتقاندا: اتالعان دىندەردىڭ وشاعى اراب تۇبەگى بولاتىن بولسا، وندا وسى دىندەردى تاراتۋ ماقساتىندا نەگە ورتا ازيا اۋماعىندا ءدىندى تاراتۋ سوعىسى بولماعان،-دەگەن عىلىمي سۇراق تۋىندايدى جانە بۇل جايلى ەشقانداي عىلىمي دەرەكتەر جازىلماعان. ال، قۇران كارىمنىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى، ياعني يسلام ءدىنىن تاراتۋ ماقساتىندا سوعىس بولعاندىعى تۋرالى دەرەك كوزدەرى وتە كوپ.
وسىعان بايلانىستى، ءبىزدىڭ تۇجىرىمىمىز بويىنشا زورواستريزم، يۋدايزم، بۋددالىق جانە حريستياندىق ءدىني نانىم-سەنىمدەر ورتا ازيادان تاراعانى تۋرالى عىلىمي گيپوتەزانى ۇسىنۋدامىز.
بىرىنشىدەن وسى گيپوتەزانى جۇزەگە اسىرۋعا تۇرتكى بولعان ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمى ف.ع.د.،پروفەسسور ب.ك.بەيسەنوۆ ياعني، ول تومەندەگىدەي تۇجىرىمدايدى: «ەتا يستوريا نە ميف ي نە لەگەندا، ا ۆپولنە رەالنىي سلۋچاي يز جيزني رەالنوگو چەلوۆەكا. بوگ، پو سلوۆام ۋچەنوگو، پوموگ سوزدات ناستوياششەگو چەلوۆەكا ي وبۋچيل ەگو چەلوۆەچەسكومۋ يازىكۋ، كوتورىي، پو سوۆپادەنيۋ، وكازالسيا كازاحسكيم» . ونىڭ پايىمداۋىنشا ادام اتانىڭ قازاق ەكەنىن جانە ونىڭ سويلەگەن ءتىلىنىڭ قازاق تىلىنە سايكەس كەلەتىندىگى تۋرالى ايتىلعان.
عالىمدار وزدەرىنىڭ وسى عىلىمي ماقالاسىندا «ادام» جانە «الما» سوزدەرىنىڭ ماعىناسى مەن بۇگىنگى كۇنگى قولدانىلۋىن نازارعا الادى ياعني ولار: «ادام» ءسوزىنىڭ ورىس تىلىندەگى اۋدارماسى «چەلوۆەك» جانە «الما» جەمىسىنىڭ ورىس تىلىندەگى ماعىنالىق اۋدارماسى «يابلوكو»، ال سوزبە-سوز اۋدارماسى «نەبەري» دەگەندى بىلدىرەتىندىگىنە باسا ىقىلاس اۋدارادى. سونىمەن قاتار، اتالعان ماقالانىڭ اۆتورلارى تىيىم سالىنعان جەمىس تۋرالى تاريحتىڭ –اڭىز نەمەسە ويدان شىعارىلماعاندىعىن ايعاقتايدى.
پىكىر قالدىرۋ