ەلباسىمىز «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسىندا اتا-بابالارىمىزدىڭ الەمدىك وركەنيەتكە قوسقان ۇلەسىنە كەڭىنەن توقتالىپ كەتتى. ەلباسىمىزدىڭ «بۇگىندە ءتول تاريحىمىزعا وڭ كوزقاراس كەرەك» دەگەن قاناتتى ءسوزى، تاريحىمىزدى قايتادان ءجىتى زەرتتەۋىمىزدى مەڭزەپ وتىر دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

بارشاعا ءمالىم، تاريحي زەرتتەۋلەر بەلگىلى ءبىر عالىمنىڭ جازعان ەڭبەگى ەكەندىگى ءسوزسىز، الايدا، كەيبىر ەڭبەكتەر ساياسي قاتە كەتپەۋدى كوزدەپ زەرتتەلەتىندىگى ايقىن كورىنىپ تۇراتىندىعى بارشامىزعا ءمالىم... وسى ورايدا، الاش قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، ءاليحان نۇرمۇحامەد ۇلى بوكەيحانوۆ: «ءبىر حالىق ءوزىنىڭ تاريحىن بىلمەسە، ءبىر ەل ءوزىنىڭ تاريحىن جوعالتسا، ونىڭ ارتىنان ءوزى دە جوعالۋعا بەيىم تۇرادى. دۇنيەدە وزگە جۇرتتار قاتارىندا قور بولمايىن، «تۇقىمىم قۇرىپ قالماسىن» دەگەن حالىق ءوزىنىڭ شەجىرەسىن يماني دارەجەسىندە ۇعىپ، بىلۋگە ءتيىس بولادى»، –دەگەن وسيەت قالدىرعان. ياعني، الاش پارتياسىنىڭ باسقا دا مۇشەلەرى سول كەزەڭدە ۇلتتىق تاريحقا زەر سالىپ، تاريحي قۇندى ەڭبەكتەر جازعان.

ورتا ازيا القابىندا، ياعني ونىڭ كىندىگى بولىپ تابىلاتىن قازاق دالاسى، ەجەلدەن كوپتەگەن وركەنيەتتەردىڭ وشاعى بولعانى تۋرالى مالىمەتتەردى، سوڭعى كەزدەگى وسى القاپتا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە تابىلعان جادىگەرلەر مەن قاتار كوپتەگەن عىلىمي جۇمىستار دالەلدەپ وتىر.

وسى ورايدا تۇرتكى بولاتىن جايت، ول تاريح قويناۋىندا ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزعا قاتىستى ءالى دە بولسا اشىلماي جاتقان كوپتەگەن ءمان-جايلاردىڭ اشىلماۋى. تاريح تۋرالى ايتقاندا، ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ەڭ الدىمەن وتكەن ءداۋىردى جان-جاقتى وقىپ جانە زەرتتەپ، عىلىمي كوزقاراس پەن وي-تولعاۋلاردىڭ اقيقات تۇرعىسىندا ايتىلۋىنىڭ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. ويتكەنى، تاريح وتكەن كەزەڭدەردە بولعان فاكتىلەردى دايەكتەيدى. كونە تۇركىلەر تاريحى تۋرالى ايتقاندا ءبىز كەيبىر تاريحي فاكتىلەرگە زەر سالمايمىز، سونىمەن قوسا ول تاريحتى كىمدەر جازدى، قاي ۇلتتىڭ عالىمى جازدى، ونى جازعان كىم جانە ونىڭ قانشالىقتى دالەلدى ەكەنىدىگىنىڭ جادىمىزدان تىس قالىپ جاتقاندىعى تاعى بار. راسىندا، وتكەن ءار كۇنىمىزدىڭ تاريح قويناۋىنا ەنەتىندىگى اقيحات ەكەندىگى بەلگىلى.

زەرتتەۋ وبەكتىسىنىڭ باعىتى ورتا ازيا اۋماعىندا قانداي مەملەكەتتەر بولعانىنا توقتالماي، تەك قانا ءدىني نانىمدار مەن ءدىن تاريحىنا توقتالعاندى ءجون كوردىك. جالپى تۇسىنىك بويىنشا، «ءدىن دەگەنىمىز - ادامزات قوعامىنداعى اسا كۇردەلى دە ماڭىزدى الەۋمەتتىك-مادەني سانا. ءدىننىڭ باستى ماقساتى – ادامنىڭ رۋحاني جەتىلۋى جانە ونىڭ جاراتۋشى قۇدايعا سەنىمى. يسلام تۇجىرىمداماسى بويىنشا، رۋحاني جەتىلۋ ساتىسىنىڭ ءبىرىنشى دەڭگەيىندە تۇرعان ادامنىڭ العاشقى ماحابباتى، تازا قۇلشىلىعى، قورقىنىشى اللاعا ارنالادى».