جامبىل وبلىسىنىڭ تەرەڭنەن تامىر تارتاتىن تاريحى الەم وركەنيەتىنەن ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن الۋدا. وڭىردە ورنالاسقان تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەردى ادامزاتتىڭ ورتاق يگىلىگىنە اينالدىرۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان اۋقىمدى ىستەر جەتەرلىك. سونىڭ ناقتى ءبىر مىسالى رەتىندە 5 جىل بۇرىن وڭىردەگى 5 ەجەلگى قالاشىقتىڭ يۋنەسكو قورعاۋىنا الىنعان اتاپ وتۋگە بولادى. ءوز كەزەگىندە، بۇل باستاما ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىمەن دە ۇندەستىك تاپتى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ءبىلىم، عىلىم جانە مادەنيەت جونىندەگى ۇيىمى سانالاتىن بۇل قۇرىلىم ءوز جۇمىسىن 1945 جىلى باستاعان. بۇگىندە الەمدەگى 193 مەملەكەت اتالعان ۇيىمنىڭ مۇشەلىگىنە وتكەن. قۇرالعاننان بەرى يۋنەسكو الەمدەگى رۋحانياتتى دامىتۋ ىسىندە اۋقىمدى ىستەردىڭ اتقارىپ كەلەدى. ءدال وسى قۇرىلىمنىڭ باستاماسىمەن ۇلى وتان سوعىسىندا قيراعان كىتاپحانالار مەن مۇراجايلار قالپىنا كەلتىرىلدى. الەمنىڭ ءبىرقاتار ەلدەرىندە ساۋاتسىزدىق ىسىنە قارسى كۇرەس جۇرگىزىلىپ، باستاۋىش مەكتەپتەر اشىلدى.

ال 60 جىل بۇرىن يۋنەسكو جانىنان مادەني قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا حالىقارالىق كوميتەت قۇرىلدى. ءدال وسى كوميتەت الەمنىڭ ءار قيىرىنداعى ادامزات تاريحىن ايعاقتايتىن ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋىنا الىپ كەلەدى. 2014 جىلى «جىبەك جولى ەسكەرتكىشتەرى:تيان-شان» ءدالىزى اتالىمى بويىنشا جامبىل وبلىسىنان 5 تاريحي ەسكەرتكىش بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەندى. اتاپ ايتار بولساق بۇل ءتىزىمدى، وڭىردەگى سان عاسىرلىق تاريحى بار اقىرتاس، اقتوبە، قۇلان، قوستوبە، ورنەك قالاشىقتارى تولىقتىردى. وعان دەيىن بۇل ۇيىمنىڭ تىزىمىنە قازاقستان اۋماعىندا نەبارى 3 قانا نىسان الىنعان ەكەن. سوندىقتان دا ءبىر جامبىل وبلىسىنان 5 نىساننىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلۋى ولكە تاريحىنىڭ الەمدىكدىك وركەنيەتتەگى تارتىمدىلىعىن اڭعارتسا كەرەك. ماسەلەن يۋنەسكو تىزىمىنە الىنعان اقىرتاس كەشەنى قۇرىلىسىنا قاتىستى ءتۇرلى دەرەكتەر ايتىلدى. ءتىپتى IX-X عاسىرلاردا قارلۇق مەملەكەتى بيلەۋشىلەرىنىڭ ورداسى رەتىندە سالىنعان قامال-سارايدىڭ قۇرىلىسىنا اراب قۇرىلىسشىلارى شاقىرىلىپ دەگەن دە قىزىقتى مالىمەتتەر كەزدەسەدى. ال اقتوبە قالا جۇرتى مۇنداعى قالا مادەنەتىنىڭ، ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستىڭ جوعارى دەڭگەيدە جولعا قويىلعاندىعىنان حابار بەرەدى. سوندىقتان كەي دەرەكتەردە اقتوبە قالا جۇرتى بالاساعۇن قالاسىنىڭ ورنى بولۋى مۇمكىن ەكەنى ايتىلادى. سول سەكىلدى ىرگەتاسى VII-VIII عاسىرلاردا قالانعان قوستوبە، قۇلان، ورنەك قالالارىنىڭ دا جۇمباعى اشىلماي كەلەدى.