قوردايدىڭ قاتپار-قاتپار تاريحى بار

/image/2019/10/17/crop-6_2_403x581_qorday.jpg

قازاقتىڭ سايىن دالاسىندا ەلىمىزدىڭ وسىنداي قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىت زاماندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىعى، قازاقتىڭ كەڭ پەيىلىنە قاراي اللا تاعالانىڭ بەرىپ وتىرعان سىيى ما دەپ ويلارسىڭ. وسى ورايدا ەلباسىمىز «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى مازمۇندى ماقالاسىندا تۋعان جەر تۋرالى كەرەمەت تولعانعانى بەلگىلى. ءيا، كەڭ بايتاق قازاق ەلىنىڭ ءاربىر جەرى قاسيەتتى مەكەن.

«تاسى دا التىن قوردايدىڭ، تاۋى دا التىن. باسى دا التىن قوردايدىڭ، باۋىرى دا التىن» – دەپ كەزىندە قىرعىز-قازاققا اتى ءماشھۇر، اقىن كومپوزيتور كەنەن ازىربايەۆ اتامىز جىرلاعانداي، راسىمەن دە قوينى-باۋىرى قۇت-بەرەكەگە تولى قورداي تۋرالى قانشا جازىپ-جىرلاساق تا ارتىق بولماس.

بۇگىنگى اڭگىمە جەلىسىن قازىرگى زامان اعىمىنا ساي دامىپ، ءوسىپ كەلە جاتقان جاڭاشا جارقىراي تۇسكەن جاسامپاز جاس قورداي ءوڭىرى مەن وسى ايماقتا تۇرىپ جاتقان ادامدار تۋرالى ءسوز ەتكەلى وتىرمىز. سونىمەن بىرگە، ايتۋلى وڭىردەن اتتارى ەلگە تانىلعان ازاماتتار تۋرالى دا تىلگە تيەك ەتەمىز. قورداي كورشىلەس جاتقان قىرعىز اعايىندارمەن قويى-قورالاس، توسكەيدى مالى، توسەكتە باسى قوسىلىپ جاتقان ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرىندە ورنالاسقان ەلدى مەكەن. سوندىقتان ول ەلىمىزگە كەدەن ارقىلى تابىس اكەلىپ جاتقان بەرەكەلى كىرىس كوزىنىڭ ءبىرى. كەزىندە ايتۋلى ولكەدەن قازاق ەلىنە تانىلعان ءبىرقاتار تۇلعالار شىقتى. ولاردىڭ اراسىندا ەرتەرەكتە كەبەكباي شەشەن، ەركەباي قاشاعانوۆ، سارباس اقىن، كەنەن ازىربايەۆ، المەن اقىن، نوعايباي شەشەن، جولبارىس، قىبىراي مەن قورداي سەكىلدى باتىرلاردىڭ كىندىك قانى تامىپ، ءجۇرىپ وتكەن ىزدەرى قالعان بولسا، كەڭەس ءداۋىرى تۇسىندا اقىن رزا قۋناقوۆا، قوعام قايراتكەرلەرى ومىربەك بايگەلدى، قۇرمانعالي ۋالييەۆ، ءانشى كومپوزيتور، حالىق ءسۇيىپ تىڭدايتىن «دوس مۇقاسان» ۆيا قۇرۋشىسىنىڭ ءبىرى مۇرات قۇسايىنوۆ سىندى كوپتەگەن ەلگە تانىمال ءار سالانىڭ ساڭلاقتارى بار. قۇنانبايدىڭ كوپ كەلىندەرىنىڭ ءبىرى، كۇيەۋى ەرتە قايتىس بولعان اقماي سۇلۋ قوردايداعى ءسۇلۋتور جەرىندە تۇراتىن، ەل باسقارىپ، قىرعىز-قازاققا بىردەي اتى شىعىپ، پاتشادان شەن العان، جەتىسۋ جەرىنە اتى كەڭىنەن تانىلعان نوعايبايعا ەكىنشى ايەل بولىپ كۇيەۋگە شىققاندا، ارتىنان ۇلى اباي ىزدەپ كەلىپ، بىرنەشە كۇن سۇلۋتوردە قوناق بولىپ كەتكەن ەكەن. اقىلىنا كوركى ساي اقماي سۇلۋدى ەل ىشىندە «ارعىن اپا» — دەپ اتاپ كەتسە كەرەك. سوندا سۇلۋتورگە كەلىپ، نوعايبايدىڭ ەل بولىپ قوشامەتپەن كۇتىپ العان ءسان-سالتاناتتى قوناقجايلىعىنا زور العىسىن بىلدىرگەن حاكىم اباي: «الاتاۋ اسقار بەل ەكەن، ءۇيسىن اتتى ەل ەكەن. ەتەك-جەڭى كەڭ ەكەن. ءسۇلۋتور قۇتتى جەر ەكەن. ەلدەن-ەلدىڭ كەمى جوق، ءتورت دۋلاتتىڭ پەيىلى توبىقتىداي كەڭ ەكەن. ەردەن-ەردىڭ كەمى جوق، نوعايبايداي ۇلىڭىز قىدىر قونعان ەر ەكەن. باقىتتى بولسىن اقمايىم، كەلگەن جەرىڭ قۇت ەكەن. قوش امان بول ەر نوقا، ارتا بەرسىن بەرەكەڭ» — دەپ ولەڭدەتىپ، قيماي قوشتاسقان ەكەن.

مىنە، قازاقتىڭ عاسىردا ءبىرتۋار ۇلى، داناگوي ابايدىڭ — قۇتتى قونىس قورداي جەرىن، ءسۇلۋتوردى وسىلاي سيپاتتاپ كەتكەن.

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار