قازاقستانداعى جۇڭگو ەلشىسى چجان سياو جازالانا ما؟

1. ول ەلدە تارالعان پنيەۆمونيانى "قازاقستان ۆيرۋسى" دەپ مالىمدەمە تاراتتى.

2. "قازاقستاندى قىتايعا قاشان قوسامىز؟" دەگەن داۋلى ماقالاعا قاتىستى 14 ءساۋىر كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى جۇڭگو مەملەكەتىنە نارازىلىق نوتا جولداعان. ول كوپتەگەن باق-تاردا جاريالانعان. كوپ وتپەي ەلشى چجان سياو "جۇڭگو ەشقانداي سانكسيالار مەن نوتالاردان قورىقپايدى" دەپ مالىمدەدى.

3. ەلشى ەشقانداي باق-تاردا جاريالانباعان قازاقستان مەملەكەتىنە جاعىمسىز ديپلوماتيالىق اقپاراتتاردى ءوز Facebook پاراقشاسىندا جاريالاپ تۇرادى. 

مىسالى، 14 ءساۋىر كۇنگى قازاقستاننىڭ نارازىلىق نوتاسىنان ءتورت كۇننەن كەيىن، 18 ءساۋىر كۇنى جۇڭگو ەلشىسى چجان سياو Facebook پاراقشاسىندا قىتايدىڭ قازاقستانعا قايتارما نوتا جولداعانىن ايتىپ، پوست جاريالاعان. الايدا ول ەشقانداي باق-تاردا جارىق كورمەگەن. بۇل دا چجان سياودىڭ قازاقستان مەملەكەتىنە سەس كورسەتۋىنە ۇقسايدى.

4. چجان سياو قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ورنالاسقان ەلشىلىكتە جۇمىس جاساي تۇرا، ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى رەسمي پاراقشالارىندا ەشقانداي مەملەكەتتىڭ اتىن اتاماي، سەس كورسەتىپ، اياۋسىز ايىپتاپ، جازبالار جاريالاپ تۇرادى.

5. 1991 جىلدان كەيىن دەموكراتيالىق جولدى تاڭداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرىنە، قازاقستان ازاماتتارىنا "مەنىڭ كۇلكىم كەلەدى...سىزدەردىڭ ەستەرىڭىز دۇرىس پا؟ دەگەن ساۋالدى قويعىم كەلەدى" دەگەن سياقتى دورەكى، ديپلوماتياعا ساي ەمەس مالىمدەمەلەر جاساعان.

وسىعان دەيىن قازاقستانداعى جۇڭگو ەلشىلىگى ەلدە تارالعان پنيەۆمونيانى "قازاقستان ۆيرۋسى" دەپ اتاپ، مالىمدەمە جاساعان بولاتىن. 

ەلشىلىك "قازاقستاندا ءولىم كورسەتكىشى كوروناۆيرۋستان دا جوعارى، ءقاۋىپتى ۆيرۋس پايدا بولدى" دەگەن مالىمدەمە جاريالاعان كەزدە، ەلدە تارالعان ىندەتتى "قازاقستاندىق پنيەۆمونيا ۆيرۋسى" دەپ اتاعان.

كوپ وتپەي جۇڭگو ەلشىلىگىنىڭ مالىمدەمەسىنە سىلتەمە جاساپ، شەتەلدىك ءىرى باسىلىمدار "قازاقستاندا ءقاۋىپتى جاڭا ۆيرۋس تارادى" دەگەن مازمۇندا اقپاراتتاردى جارىسا جاريالاعان.

اعىلشىن تىلىندە شىعاتىن قىتايلىق Global Times باسىلىمىنىڭ اقپاراتىنشا، ەلشىلىكتىڭ مالىمدەمەسىنەن كەيىن كەيبىر قىتايلىق ساراپشىلار پنيەۆمونيانىڭ قىتايعا تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن شارالار قابىلداۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ، قازاقستان مەن قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى شىڭجاڭنىڭ شەكتەسەتىنىن ەسكەرتكەن. 

الايدا، جۇڭگو ەلشىسىنىڭ بۇل مالىمدەمەسىنەن كەيىن، شەتەلدىك ەپيدەميولوگتار مەن قازاقستاندىق مەديسينا ماماندارى تارالعان دەرتتىڭ "قازاقستان ۆيرۋسى" ەمەس، COVID-19 دەپ تۇجىرىمدايتىنىن جاريالادى. ال، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جۇما كۇنى بۇل "بەلگىسىز پنيەۆمونيانى" انىقتالماعان كوروناۆيرۋس دەپ سانايتىندارىن مالىمدەدى.

ال، ۇلىبريتانيالىق Daily Mail باسىلىمىنىڭ دەرەگىنشە، جۇڭگو ەلشىلىگىنىڭ پنيەۆمونيانى نە سەبەپتى ولاي اتاۋى بەلگىسىز. 

"قازاقستان ۆيرۋسى" دەگەن مالىمدەمەدەن باسقا، بۇعان دەيىن قازاقستانداعى جۇڭگو ەلشىسى كوپتەگەن ەرسى ارەكەتتەرىمەن كوزگە تۇسكەن. 

"قازاقستاندى قىتايعا قاشان قوسامىز؟" دەگەن ماقالاعا قاتىستى 14 ءساۋىر كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسى جۇڭگو مەملەكەتىنە نارازىلىق نوتا جولداعان. كوپ وتپەي جۇڭگو ەلشىسى چجان سياو "جۇڭگو ەشقانداي سانكسيالار مەن نوتالاردان قورىقپايدى" دەپ مالىمدەگەن.  ەلشى مۇنى اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەوعا قاراتا ايتقان سياقتى بولعانىمەن، بۇل مالىمدەمەنىڭ قازاقستاننىڭ قىتايعا ديپلوماتيالىق نوتاسىنان كوپ وتپەي ايتىلۋى چجان سياودىڭ قازاقستانعا كورسەتكەن سەسىنە ۇقسايدى.

وعان قوسا، ەلشى ەشقانداي باق-تاردا جاريالانباعان قازاقستان مەملەكەتىنە جاعىمسىز ديپلوماتيالىق اقپاراتتاردى ءوز Facebook پاراقشاسىندا جاريالاپ تۇرادى. 

مىسالى، 14 ءساۋىر كۇنگى قازاقستاننىڭ نارازىلىق نوتاسىنان ءتورت كۇننەن كەيىن، 18 ءساۋىر كۇنى جۇڭگو ەلشىسى چجان سياو Facebook پاراقشاسىندا قىتايدىڭ قازاقستانعا قايتارما نوتا جولداعانىن ايتىپ، پوست جاريالاعان. الايدا ول ەشقانداي باق-تاردا جارىق كورمەگەن. بۇل دا قازاقستان مەملەكەتىنە سەس كورسەتۋگە ۇقسايدى.

سونىمەن بىرگە، نۇر-سۇلتان قالاسىندا تۇراتىن بلوگەر ەلشى ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى رەسمي پاراقشالارىندا ەشقانداي ەلدىڭ اتىن اتاماي، سەس كورسەتىپ، اياۋسىز ايىپتاپ، جازبا جاريالاپ تۇرادى. وسىعان بايلانىستى، قازاقستاندىق الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ دا نارازىلىعى كۇشتى، سەبەبى، قازاقستاندا تۇراتىن ەلشىنىڭ اشتى مالىمدەمەلەرى مەن سەس كورسەتۋلەرى قازاق مەملەكەتىنە ايتىلىپ جاتقانى الدە، باسقا ەلگە ارنالعانى انىق ەمەس. ەلشىنىڭ رەسمي پاراقشاسىنداعى جازبانىڭ ادەيى نەمەسە ەرىكسىز سولاي جازىلاتىنى ءتىپتى بەلگىسىز.

ال، 1991 جىلدان كەيىن دەموكراتيالىق جولدى تاڭداعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرىنە، قازاقستان ازاماتتارىنا جۇڭگو ەلشىسى چجان سياودىڭ "مەنىڭ كۇلكىم كەلەدى...سىزدەردىڭ ەستەرىڭىز دۇرىس پا؟ دەگەن ساۋالدى قويعىم كەلەدى" دەگەن سياقتى دورەكى، ديپلوماتياعا ساي ەمەس مالىمدەمەلەر جاساعان. 

قورتىندىلاي كەلگەندە، جۇڭگو ەلشىسىنىڭ قازاقستان مەملەكەتىن، قازاقستان ازاماتتارىن قورلايتىن مالىمدەمەلەرى مەن سەس كورسەتۋلەرى قاشانعا دەيىن جالعاسادى؟ مۇنداي ديپلوماتيالىق نورمالارعا ساي كەلمەيتىن ارەكەتتەر جاسايتىن ەلشىلەرگە شارا قولداناتىن قۇزىرلى ورىندار بار ما؟

اۆتورى: سانات قوناقباي