بۇگىن الماتى قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتىپ، ونىڭ بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس- قيمىل كەزەڭى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋى تالقىلاندى.
ونلاين فورماتتا وتكەن كەڭەسكە 80-نەن استام ادام قاتىستى، ولاردىڭ اراسىندا ءماسليحات دەپۋتاتتارى، ارداگەرلەر، ۆولونتەرلار، مەديسينا جانە بيزنەس-قوعامداستىقتىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن ب ا ق وكىلدەرى بولدى.
كەڭەسكە قاتىسۋشىلار ءبىلىم جانە عىلىم جۇيەسىن دامىتۋ، وتباسىلىق-دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتۋ، شوب-تى قولداۋ، قورشاعان ورتانى جاقسارتۋ، تۇرعىن ءۇي ساياساتىن جۇزەگە اسىرۋ جانە ت.ب.باعىتتار مەن الدا تۇرعان مىندەتتەردى جان-جاقتى تالقىلادى.
كەڭەس بارىسىندا الماتى قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى راحمان الشانوۆ كەڭەيتىلگەن وتىرىستىڭ باستى مىندەتى بۇكىل الەمدىك پاندەميانى ەسكەرە وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ جاڭا ءومىر جاعدايىنا ارنالعان جولداۋدى تالقىلاۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«كەشە پرەزيدەنت 2020-2021 جىلدار ارالىعىندا ءبىز نازار اۋداراتىن وسال نۇكتەلەردى اتادى، باسىم باعىتتاردى بەلگىلەدى. بۇگىن الماتى قالاسى اۋماعىندا جولداۋدىڭ مىندەتتەرىن ناقتىلى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ونى جان-جاقتى تالقىلاۋدى جانە پارمەندى شارالار ازىرلەۋدى ۇسىنامىن»، - دەدى ر.الشانوۆ جانە كەڭەسكە قاتىسۋشىلاردى بەلسەندىلىك تانىتۋعا شاقىردى.
الماتى قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى احان بيجانوۆ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءسوز الدى.
«وتاندىق عىلىمىنىڭ وكىلى رەتىندە مەن عىلىمعا قاتىستى ءبىرقاتار ماسەلەلەردى كوتەرگىم كەلەدى. جولداۋدا جاس عالىمداردىڭ رولىنە ۇلكەن كوڭىل بولىنگەن. «جاس عالىم» جوباسى اياسىندا الەمدەگى جەتەكشى عىلىمي ورتالىقتاردا عالىمدار ءۇشىن جىل سايىن 500 تاعىلىمداما جانە جاس عالىمدارعا 1000 گرانت ءبولۋ جونىندەگى تاپسىرما قولداۋ كورسەتۋدەگى ناقتى قادام بولىپ تابىلادى. مەملەكەت باسشىسى كوتەرگەن ەڭ وزەكتى ماسەلە - پروسەستەردەن بىرتىندەپ ناتيجەلەرگە كوشۋ، ول مۇنى ءوزىنىڭ جولداۋىندا اتاپ ءوتتى»، - دەدى فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى احان بيجانوۆ.
«قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى»، الماتى قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى اياگۇل ميرازوۆا ءبىلىم ساپاسى جانە ونىڭ قولجەتىمدىلىگى تۋرالى تاقىرىپتى ودان ءارى جالعاستىردى.
«قازىرگى كەزدە الماتىدا بالالارعا بارلىق جاعدايلار جاسالعان. پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋگە ورالۋدىڭ بارىنشا ۇتىمدى جولدارىن قاراستىرۋدى تاپسىردى. مەنىڭشە، بۇل وتە دۇرىس شەشىم، اسىرەسە، ءسابيلى بولعىسى كەلەتىن وتباسىلارعا وڭ ىقپال ەتەدى»، - دەدى ا. ميرازوۆا جانە پرەزيدەنتتىڭ «اڭساعان ءسابي» باعدارلاماسىن دەر كەزىندە ىسكە اسىرۋعا تاپسىرما بەرگەنىن اتاپ ءوتتى.
الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، «اۋىل» حدپپ مۇشەسى ماحامبەت حاسەنوۆ ءوز كەزەگىندە اۋىلدى دامىتۋ جانە اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىن جاقسارتۋ جونىندەگى باستامالاردى جوعارى باعالادى.
«اۋىلعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەتىندىگى قۋانتادى. جولداۋدا ناقتى باعىتتار ايقىندالعان. پرەزيدەنت اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىن جاقسارتۋعا ۇلكەن باسىمدىق بەرۋدە. الدىمىزعا قويىلعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ءبىز ءبارىن جاساۋعا ءتيىسپىز»، - دەدى ماحامبەت حاسەنوۆ.
كەڭەس ءتوراعاسى ر. الشانوۆ بۇگىندە قازاقستان حالقىنىڭ سانى 19 ميلليون ادامدى قۇرايتىندىعىن اتاپ ءوتتى. الايدا، جاعدايدىڭ جاقسارعانىنا قاراماستان، دەموگرافيانى ارتتىرۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. وسى ورايدا پرەزيدەنتتىڭ «اڭساعان ءسابي» ارنايى باعدارلاماسىن ىسكە قوسىپ، ەكو باعدارلامالارىنا كۆوتالار سانىن 7 مىڭعا دەيىن، ياعني 7 ەسەگە دەيىن كوتەرۋ تۋرالى باستامالارى ەرەكشە وزەكتى.
«جولداۋ الەۋمەتتىك باعىتىمەن ەرەكشەلەنەدى. ەرلى-زايىپتىلاردىڭ 15%-ىندا ءسابيلى بولۋ پروبلەماسى بار. ءبىز وتكەن جىلى ءتيىستى ۇسىنىستار جىبەردىك. ۇسىنىستىڭ ارتىعىمەن ورىندالعانىنا وتە قۋانىشتىمىز - 7000 ەكو ءبولىندى. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – دارىگەردىڭ مارتەبەسى. جالاقى 2،5 ەسەگە ءوستى. مارتەبە – بۇل ماتەريالدىق قولداۋ عانا ەمەس، ءبىز ءوزىمىزدىڭ وتاندىق كادرلارىمىزدى قولداۋىمىز كەرەك»، - دەدى «PERSONA» كلينيكالىق رەپرودۋكتيۆتى حالىقارالىق ورتالىقتىڭ باسشىسى ۆياچەسلاۆ لوكشين، پۋلمونولوگتاردى، ەپيدەميولوگتاردى دەر كەزىندە دايارلاۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن دامۋىن ساقتاۋ بويىنشا ەرەكشە ءرول جۇكتەلگەن. الماتىداعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قازبەك مامسۇروۆ سيفرلاندىرۋ تاقىرىبىنا توقتالدى.
ول ءوزىنىڭ ءسوزىنىڭ سيفرلاندىرۋدىڭ تەك تەندەنسيا ەمەس، ۇلتتىق باسەكەلەستىككە قول جەتكىزۋدىڭ باستى قۇرالى بولاتىندىعىن ايتتى. سوندىقتان وسىعان بايلانىستى ءفورماليزمدى قىسقارتىپ، جۇمىستىڭ اشىق فورماتىنا كوشۋ قاجەت.
جىل سايىنعى جولداۋلاردا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل شارالارىنا ەرەكشە ماڭىز بەرىلەدى. «الماتى-ادالدىق الاڭى» جوبالىق كەڭسەسىنىڭ باسشىسى الەكساندر براتەنكوۆ ءوزىنىڭ سوزىندە قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ سايلاۋ الدى باعدارلاماسىنان باستاپ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدى كۇشەيتۋ ماسەلەسىن كوتەرگەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل وتە ماڭىزدى، ويتكەنى سىبايلاس جەمقورلىقپەن ءپار مەندى كۇرەسۋ العا جىلجۋدىڭ تەتىگى بولىپ تابىلادى.
«الماتى اقشامى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قالي سارسەنباي تالانتتى جانە دارىندى تۇلعالاردى، اسىرەسە جاستاردى، ولاردىڭ وزىق يدەيالارىن قولداۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ول ءۇشىن بالالاردى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ بەلسەندى تۇرلەرىنە تارتۋ جانە پايدالى داعدىلارعا ۇيرەتۋ ماڭىزدى.
ازاماتتىق قوعام بۇكىل ەلدى نىعايتۋ مەن دامىتۋدا باستى ءرول اتقارادى. الماتى قالاسى ازاماتتىق اليانسىنىڭ ءتوراعاسى كونستانتين اۆەرشين سپورتتى دامىتۋ ماسەلەسىنە كەڭىنەن توقتالدى. ول ءوزىنىڭ سوزىندە جولداۋدا بۇعان دەيىن قوعام كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ كورىنىس تاپقانى ايتتى. ەسكە سالساق، مەملەكەت باسشىسى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ سپورتتىق جانە شىعارماشىلىق الەۋەتىنە مەيلىنشە نازار اۋدارۋدى تاپسىرعان ەدى. مۇندا بۇقارالىق سپورتقا، دەنە شىنىقتىرۋعا جانە بالالارعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك. ءار وبلىستا، ءىرى اۋدان ورتالىقتارىندا سپورت سەكسيالارىن اشۋ مىندەتتەلدى.
ق ر جوو بىرلەستىگىنىڭ باسقارما مۇشەسى، اباي اتىنداعى قازۇپۋ رەكتورى تاحير بالىقپايەۆ ءوز بايانداماسىن وقۋشىلار مەن ستۋدەنتتەردى وقىتۋعاارنالعان وزەكتى تاقىرىپ - سيفلى پلاتفورمالار ماسەلەسىنە ارنادى.
«پرەزيدەنت ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ تۇجىرىمداماسى تۋرالى ايتتى. ءۇي جاعدايىنداعى جانە بەيرەسمي وقىتۋدىڭ ءمانى زور. بۇل رەتتە ءبىلىم بەرۋ كۋرستارىن ۇسىنۋ ەرەكشە مانگە يە بولۋدا»، - دەپ ايتتى ت. بالىقپايەۆ. جولداۋدا ازاماتتاردىڭ ساۋاتتىلىعىن، ولاردىڭ سيفرلىق ءبىلىمىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ۇكىمەتكە ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ تۇجىرىمداماسىن دايىنداۋ تاپسىرىلدى. تۇجىرىمدامادا بەيرەسمي ءبىلىم بەرۋدىڭ التەرناتيۆتى نۇسقالارىن بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ، ءوز بەتىنشە ءبىلىم الۋ ناتيجەلەرىن، كاسىبي داعدىلانۋ سەرتيفيكيكاسيالارىن ماقۇلداۋ كەرەكتىگى اتاپ ءوتىلۋى قاجەت.
الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، «اق-جول» قدپ مۇشەسى فەدور كونستانتينوۆ اۋقىمدى ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى العا جىلجىتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ ءوتتى. پاندەميا ورىن الىپ تۇرعان تۇستا كاسىپكەرلىك سەكتوردى، سونداي-اق وندىرىستىك سالانى قولداۋ جونىندەگى قادامدارعا بارۋ وتە ماڭىزدى.
بيزنەستى قولداۋ ماسەلەلەرىن ءوز سوزىندە الماتى قالاسىنىڭ كاسىپكەرلىك پالاتاسىنىڭ ديرەكتورى ناريمان ءابىلشايىقوۆ تا قوزعاي كەتتى.
«مەملەكەت باسشىسى ەكونوميكانىڭ زارداپ شەككەن سالالارىنداعى بارلىق جۇمىس ىستەپ تۇرعان شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ كاسىپورىندارىنا جىلدىق پايىزدىق مولشەرلەمەسى 6% -دىق مەملەكەتتىك سۋبسيديانى قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى. بۇل كاتەگورياعا ساۋدا، ترانسپورت، تۋريزم، قوعامدىق تاماقتانۋ ، كينوتەاتر، قوناق ءۇي سالالارىن ەندى. ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن ساتۋ جانە ءدارىحانالار وعان كىرمەيدى. سۋبسيديالاۋ توتەنشە جاعداي جاريالانعان وسى جىلدىڭ 16 ناۋرىزىنان باستاپ، 12 ايلىق كەزەڭدى قامتيدى » - دەپ ايتتى ن. ءابىلشايىقوۆ.
ۇكپ وكىلى سونىمەن قاتار مەگاپوليس اۋماعىنداعى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا ارنالعان قولدانىستاعى امالدار جايىندا دا كەڭىنەن ايتىپبەردى. سونىمەن، الماتىدا «Almaty Business-2025» ايماقتىق باعدارلاماسى جۇمىس جاساۋدا، ول بويىنشا كوپبالالى، تۇرمىسى ناشار وتباسىلار جانە ونەركاسىپتىك پارك رەزيدەنتتەرىنە ارنالعان 2%-دىق، شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىنە ارنالعان 7%-دىق كەپىلدى نەسيەگە قول جەتكىزۋگە بولادى. نەسيە 20-دان 300 ملن. تەڭگەگە دەيىنگى سومانى قۇرايدى.
«تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناقبانكىنىڭ» قوعامدىقكەڭەس ءتوراعاسى، جۋرناليست سەرگەي پونوماريەۆ ەكولوگيا ماسەلەسىنە توقتالدى. جاڭا ەكولوگيالىق كودەكس جوباسىنىڭ ازىرلەنگەنىن ەسكە سالىپ وتەيىك. پرەزيدەنت جولداۋىندا ەكولوگيالىقجاعدايدى جاقسارتۋ جونىندەگىناقتى شارالاردى ىسكە اسىرۋ، سونداي-اق ءار الۋان بيولوگيالىق تۇرلەردى ساقتاۋجانە ورىندى پايدالانۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى جوسپارىن بەكىتۋ تاپسىرىلدى. بەسجىلىشىندە ورمان قورىندا 2 ميلليارد، ەلدى مەكەندەردە 15 ميلليون اعاش ەگۋ جۇزەگە اسپاق.
«وتە مازمۇندى جانە نەگىزدەمەلى جولداۋ. 2 ميلليارد اعاشتى ەگىپ قانا قويماي، ونىڭ كۇتىمى مەن سۋعارىلۋىندا قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. بۇل رەتتە بىزدەرگە، ياعني قوعام مۇشەلەرىنە دە ءوز جۇمىسىمىز بەن باقىلاۋىمىزدى نىقتاي ءتۇسۋ قاجەت»- دەپايتتى س. پونوماريەۆ.
م. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى كەنجەحان ماتىجانوۆ ءوز كەزەگىندە قازاق ادەبيەتى سالاسىنداعى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن كۇشەيتە ءتۇسۋ جونىندە بايانداپ ءوتتى.
«Nur-Otan» پارتياسىنىڭ الماتى قالالىق فيليالى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ستانيسلاۆ كانكۋروۆ ءوز ءسوزىن پرەزيدەنت بەلگىلەگەن ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋعا ارنادى.
«مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا ناقتى مىندەتتەردى اتاپقانا قويماي، ولاردى شەشۋ جولدارىن دا بەلگىلەپ كەتتى. وسىلايشا، پرەزيدەنت جولداۋدا قازاقستانداعى وتە ماڭىزدى ماسەلە - تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن دە كوتەردى. وسىنداي قادامداردىڭ ءبىرى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىن وتباسى بانكىنە اينالدىرۋ بولىپتابىلادى. ەندى بۇل بانك تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج بارلىقازاماتتارعا «ءبىر تەرەزە» پرينسيپىمەن جۇمىس ىستەيتىن بولادى. بۇل وزگەرىستەر ءبىرىڭعاي بازدا كەزەكتە تۇرعان جۇمىس جاساۋشى ازاماتتاردىڭ تومەن مولشەرلەمەلى نەسيەمەن قامتاماسىز ەتىلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل باعىتتاعى قادامداردى ىسكە اسىرۋ ەستۋشى مەملەكەت تالابىنا ساي كەلەدى. مەن بارلىق قازاقستاندىقتاردى وسى ءبىر ستراتەگيالىق قۇجاتتىڭ نەگىزگى تاراۋلارىن ىسكە اسىرۋعا قوسىلۋعاشاقىرامىن»، - دەپ اتاپ ءوتتى س. كانكۋروۆ.
«الماتى قالاسىنىڭ كاسىپوداقتىق ورتالىعى» ايماقتىق كاسىپوداقتارى ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قولداۋدى ينستيتۋسيونالداۋ تۋرالى جاڭالىقتى ەرەكشە ەنتۋزيازممەن قابىلدادى»، - دەدى ز. ومىربايەۆا. ول كاسىپوداقتاردىڭ زاڭنامانى جاڭارتۋدا بارلىق باعىتتار بويىنشا، اسىرەسە «مەدياسيا» تۋرالى زاڭ اياسىندا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. ەسكە سالا كەتەيىك، جولداۋدا مەملەكەت باسشىسى مەملەكەتتىڭ قاتىسۋىنسىز كەلىسسوز جاساۋدىڭ، ماسەلەنى شەشۋدىڭ بالامالى جولدارىن دامىتۋدى تاپسىردى. مۇنداي ينستيتۋتتار وزدەرىن دامىعان ەلدەردە جاقسى كورسەتتى.
ايسۇلۋ ەرنيازوۆا باستاعان «ۆولونتەرلار ليگاسى» قق ءتورايىمى باستاعان الماتى ەرىكتىلەرى قازاقستانداعى جوعارى ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ جانە ستاندارتتاۋ بويىنشا جۇمىس توپتارىنا قوسىلۋ باستاماسىن ايتتى.
«ەلگە بىلىكتى ماماندار كەرەك، ءوز داعدىلارىمىزدى ۇشتاۋ كەرەك. ۆولونتەرلىك - بۇل ءوز ماقساتقا جەتۋگە جانە حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن يدەيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن «الەۋمەتتىك ليفت» قۇرالى»، - دەدى ايسۇلۋ ەرنيازوۆا جانە الماتىلىق جاستاردى جولداۋدا كورسەتىلگەن مىندەتتەردى بەلسەندى جۇزەگە اسىرۋعا قوسىلۋعا شاقىردى.
قورىتىندىلاي كەلە، الماتى قالاسىنىڭ قوعام مۇشەلەرى مەملەكەتتىك باسشىسىنىڭ جولداۋدا ايتقان باستامالارى مەن ناقتى قادامدارىن ءبىراۋىزدان قولدايدى جانە ازاماتتاردىڭ لايىقتى ءومىر سۇرۋلەرى مەن ولاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ سىندى قويىلعان ماقساتتارعا جەتۋ جولىندا بارىن سالادى.
پىكىر قالدىرۋ